Châu Kỳ (1923-2008)

Qua blog của Tuấn Khanh tôi được biết tin buồn là nhạc sĩ Châu Kỳ không còn. Có một số nguồn truyền thông đưa ra thông tin này như báo Sài Gòn Giải Phóng, 24h.com, Đài BBC, Người Việt Daily, v.v.

Hiện nay có rất nhiều nhạc sĩ có những ca khúc không ai còn hát, mặc dù họ được giải thưởng, huân chương, và họ cũng tài trợ để xuất bản những tập bài ca, những đĩa riêng. Đáng lẽ Châu Kỳ là một nhạc sĩ xứng đáng để tôn trọng với những tập nhạc, đĩa nhạc như thế, vì nhạc của Châu Kỳ đã đi sâu vào trái tim của vài ba thế hệ người Việt rồi. Nhưng Châu Kỳ không nhận được giải thưởng nào vì dòng lịch sử theo một lối và không đi một lối khác.

Châu Kỳ tham gia tân nhạc từ những ngày ban đầu. Người ta nhắc đến lịch sử nhạc cải cách, nhạc tiền chiến thì chắc nghĩ nhiều đến những nhóm nhạc và nhạc sĩ ở Hà Nội nhưng các nhạc sĩ Huế cùng thời cũng đóng vai trò rất lớn trong sự trưởng thành của tân nhạc. Hình như bài hát đầu tay của Châu Kỳ là bài "Trở về" được sáng tác năm 1942. Châu Kỳ có một tâm hồn "tiền chiến" lãng du một thời với gánh hát của Ái Liên. Thời sau ông đàn và hát trên đài phát thanh ở Huế rồi tham gia đoàn Thần Kinh ở Sài Gòn (hình như hát trên làn sóng của Đài Pháp Á). Tôi có nghe giọng hát Châu Kỳ thuở ấy qua hai đĩa 78 tua thu các bài "Thiên Thai" và "Trương Chi" rất hay. Một thời Châu Kỳ là chồng của Một Lan một nữ ca sĩ xuất sắc.

Ở Sài Gòn Châu Kỳ tham gia thị trường âm nhạc một cách rất chuyên nghiệp và thành công. Khó đếm được bao nhiêu bài hát được xuất bản, được thu đĩa, và được các ca sĩ hát trên sân khấu và trong các quán karaoke hay nhà riêng đến bây giờ. Tôi chọn một bài tiêu biểu của ông để dịch. Hồi xưa có Hoàng Oanh và Chế Linh hát bài "Giữa lòng đất mẹ" (sáng tác năm 1965, xuất bản năm 1966).

Midst The Motherland's Heart - Châu Kỳ (Jason Gibbs dịch)

Bidding farewell to my student jersey
Leaving my family home
I go into the midst of the motherland's heart that is experiencing so many ups and downs, is full of wretched winds and waves

Life has much position and fame in store
A fighter I'm not yet
The rain and wind is still freezing, a thousand pained worries
The motherland requires deep devotion

Mother! I can hear your tears fall
Because you love your homeland, feel pity for its race!
Who could spread sadness, spread resentment
Fire and smoke have burned up so much happiness!
Pray for the motherland tomorrow, mend so much pain, erase the darkness
So life's sadness is through, resentment is through
Together let's speak the language of
My motherland

Celebratory tears of compassion
Where are they? those who died for the motherland fording rivers, crossing mountains passes
Souls without a minute of eagerness

Then one day our homeland's fate is reconnected
It's so lovely, who's that coming back
Going midst the motherland's heart, with loving feelings for humanity to fulfill that spoken vow


Giữa lòng đất mẹ - Châu Kỳ

Từ giã áo thư sinh
Lìa xa mái gia đình
Ði giữa lòng đất mẹ trải qua bao dâu bể đầy sóng gió điêu linh

Ðời còn lắm công danh
Người tranh đấu chưa thành
Mưa gió còn giá lạnh, nghìn đau thương canh cánh
Ðất mẹ vẫn nặng tình

Mẹ ơi! Con nghe lệ mẹ rơi!
Vì yêu, quê hương thương giống nòi!
Ai đành gieo buồn, gieo sầu hận?
Lửa khói đốt chết bao niềm vui!
Cầu xin cho đất mẹ ngày mai, hàn bao đau thương xóa u hoài.
Cho đời thôi buồn, thôi sầu hận
Cùng nói, tiếng nói:
Đất mẹ tôi

Lệ mừng xót thương ơi
Tìm đâu thấy những người? đi chết vì đất mẹ vượt qua sông qua đèo
Hồn chẳng chút đam mê.
Rồi ngày nối duyên quê
Ðẹp thay dáng ai về
Ði giữa lòng đất mẹ tình yêu thương nhân thế cho trọn tiếng hẹn thề.

Ai cũng yêu quê hương nhưng có rất nhiều cách nhìn về tình yêu đó. Bài hát này cũng mô tả một quan niệm - sai hay đúng hoặc vừa sai vừa đúng tôi không thể nói được. Quê hương này bị lâm vào một cuộc chiến - "trải qua bao dâu bể đầy sóng gió điêu linh." Và nhân vật của bài hát có bổn phận cố cứu quê hương ấy - "Ðất mẹ vẫn nặng tình." "Sóng gió" / "Lửa khói" này gây khó khăn cho tất cả mọi người, trong đó có các người "đi chết vì đất mẹ vượt qua sông qua đèo."

Hai chữ "đất mẹ" nhẹ hơn và tình cảm hơn hai chữ "tổ quốc." Bài này vắng những chữ súng, đạn, pháo, dao, đao, gươm, lính, giết, diệt thù, địch, v.v. Nói là bài hát này có nội dung tuyền truyến thì chắc là đúng. Gần như bài ca nào trong thị trường âm nhạc thời ấy cũng phải có ít nhiều nội dung "lính xa nhà." Và người ta cũng có thể nói rằng đây là một bài ca tâm lý chiến - điều đó khó biết được. Về chất chiến đấu thì bài này cũng yếu. Nhưng chất yêu nước thì rất khá. Vì vậy rất khó biết bài ca động viên người ta như thế nào. Tôi chỉ phải chứng nhận bài hát đầy những ý đẹp viết trong một thời đau thương.

Jason Gibbs soạn 11 tháng 1 2008