tấm ảnh Nha Trang 1967 từ Jeannie Christie Collection (3)

 ao sen

 nhà trường

 tắm rửa

 xích lô, áo dài

nguồn: Jeanne Christie Collection, Vietnam Center and Archive.

Bài ca ngông (Song of the Reckless) - Nguyễn Trung Cang (1972?)

Đố ai mua được linh hồn tôi, dẫu cho đem vàng thoi
I dare someone to buy my soul, though they bring gold bars
Đố ai giam được linh hồn ta, dẫu mang gông xiềng ra
I dare someone to lock up my soul, though they bring stocks and chains
Linh hồn ta là chim trời cao, nứt chông gai hàng rào
My soul is a high flying bird, cleaving thorns and barriers
Đố ai mua được ta tự do, dẫu đem châu ngọc to
I dare someone to buy me freedom, though they bring large jewels
Đừng hòng dùng bao lời chanh ngọt ngon mua lòng
Don't even try so many words, bitter or sweet to buy my soul
Có ham đâu mà mong
Am I so mad as to await them?

Cháo rau bao ngày quen từ lâu có trách than gì đâu
Meager porridge, vegetables familiar for so long, I'll cast no blame
Sá chi xe, nhà hay lầu cao mỏi lưng khom, đầu đau
Pay no mind to a car, house, or palace, they're a pain in the back, a headache
Ta từng quen nhà tranh lều tre đói no vui bạn bè
I've known bamboo thatched huts, hungry and full happy with my friends
Sống lang thang mà vui gì hơn vẫn tươi môi cười luôn
The wandering life, is there any thing more fun that fresh smiles on the lips
Đừng hòng dùng bao lời chanh làm ta ưa thèm
Don't even try those words, they make me crave
Sống ngông nghênh đã quen
Living recklessly as I've known

Kiếp sau xin làm thân cỏ tranh sống vui riêng trời xanh
In my next life let me be straw living happily by myself with blue skies
Kiếp sau xin làm mây trời cao có trăng sao cùng nhau
In my next life let me be clouds high in the sky, I've got the moon and stars
Không sầu tư vì đua đòi theo chút hư danh nhạt phèo
Not private melancholy by imitating insipid vainglory
Kiếp sau vui làm chim bồ câu gáy cho thanh bình mau
In my next life I'd be happy to be dove, crowing for a quick peace
Cuộc đời còn bao chuyện gây bận tâm, ưu sầu
In life so many things worry us, bring us down
Hãy vui lên cùng nhau!
Let's be happy together!

Hãy vui như mình chưa từng vui trắng tay nhưng mà vui
Let's be happy like we've never been before, empty handed but happy
Hãy yêu như mình chưa từng yêu có bao nhiêu cùng tiêu
Let's love like we've never love, whatever we have let's spend it
Mai dù cho đời không được vui có nhau khi bùi ngùi
Later, though won't be happy, we'll have each other when we're sad
Hãy yêu nhau để vơi niềm đau sẽ vơi đi thật mau
Let's love each other to lessen the pain, it'll lessen really quickly
Này người còn vui còn yêu là tiên trên đời
Say, anyone who still is happy, still loves is an angel of love
Sống cho nhau người ơi
Live for each other, dear



Nhạc của hai tay guitar trong bài ca này nghe tuyệt vời.  Hình như Lê Hựu Hà chơi guitar chính và Nguyễn Trung Cang chơi guitar tiết tấu?  Tôi cũng chưa từng nghe một bài ca Việt tương tự bài ca này là một tác phẩm rock trọn vẹn.

Chữ "ngông" hơi khó dịch - nghĩa chủ yếu là bất cần đến người khác, mặc kệ mọi người.  Không hẳn là mình hơn mỗi người khác, nhưng đại đa số người khác đánh giá mỗi thứ trong đời khác với mình.  Dịch với từ "haughty" với ý nghĩa tự cao thì không đúng.  Từ "eccentric" chỉ có ý nghĩa "kỳ lạ."  Reckless cũng không được chính xác lắm, nhưng ý nghĩa đại khái của chữ ấy là táo bạo, không để ý tới.

Thái độ "ngông" là một thái độ rock chuẩn ít khi thấy trong rock Việt.  Ta không theo, ta không thể theo khuôn khổ của xã hội xung quanh.  Ta nghĩ nhiều, ta nghĩ lâu rồi tự nhận ra xã hội xung quanh mình là toàn giả dối, lựa bịp (những lời chanh ngọt).

Chữ ta cũng hơi lờ mờ.  Chắc ta là người kể, song rất có thể "ta" này là đại diện cho một số người chung một lý tưởng.  (Nghe "Bài ca ngông" tôi được nhắc tới bài "My Generation" (Thế hệ ta) của The Who.  Lúc bước vào đời mới cảm thấy như xã hội xung quanh rất thờ ơ, lạnh lẽo, không như ý mình).

Làm sao mà khỏi xã hội đê hèn này.  Theo lời ca Nguyễn Trung Cang thì bắc bỏ của cải, vật quý báu.  Phải giữ linh hồn ta cho được trong sạch.  Chắng hạn một phương pháp là theo tin ngưỡng, nhưng rất có thể tin ngưỡng cũng hư nát.  Hay sống cô lập, nhưng cứ như thế cũng rất khó tránh những cái chướng mắt mình (vẫn có những cái làm mình phải "bận tâm," "ưu sầu").  Cái chết cũng làm cho ta khỏi tình trạng đen tối này, nhưng làm vậy qúa cực đoan.

Cũng có hai phương pháp sống "ngông" vậy, chính là nhạc rock (lối sống rock) và ma túy.  Cả hai đều cho ta bay cao để được gần trời xanh, trăng sao.  Còn một thứ nữa giúp ta sống và tồn tại là tình yêu - "Hãy yêu như mình chưa từng yêu."  Biết rằng tình yêu sẽ không cho mình được vui mãi, nhưng cứ yêu để hai người có nhau: "Sống cho nhau người ơi."

Hai câu "Cháo rau bao ngày quen từ lâu" và "Ta từng quen nhà tranh lều tre đói no" làm cho tôi thấy thắc mắc một chút ít (một chút ít thôi).  Như vậy cũng có chất "du kịch" - tập trung, hy sinh và rèn luyện mình để ngày sau lực lượng ta chiếm ưu thế.  Chủ nghĩa lãng mạn của nhạc rock không thiếu thái độ ấy (tôi nghĩ đến bài "What About Me" (Làm thế nào với ta?) của ban Quicksilver Messenger Service).  Ta chịu sự nghèo ngặt, thiếu thốn để làm gì?  Để được trong trắng?  Nhưng một mình ta trong trắng làm sao mà được tồn tại?  Một điều nữa là trong những năm sau 1975, nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang chắc từng quen với đời với "cháo rau" khi bị giam ở tù hay trại cải tạo.

Rút cục, cuộc đời cho ta nhiều mâu thuẫn như vậy.  Lúc lớn lên bước vào đời thì rất dễ bị chạm lòng vì những chuyện thường hằng ngày.  Đại đa số người cũng phải thỏa hiệp mình với một xã hội lắm chông gai, lắm cảnh không đẹp làm ta quên dần với lý tưởng của tuổi trẻ.  Rất có thể Nguyễn Trung Cang không (hay không biết) tự thỏa hiệp mình?  Cái đây cũng là mà lối sống theo tính cách rock.

tấm ảnh Tây Nguyên từ Jeanne Christie Collection

nguồn ảnh: Jeanne Christie Collection, Vietnam Center and Archive.

tấm ảnh Củng Sơn từ Jeanne Christie Collection

nguồn: Jeanne Christie Collection, Vietnam Center and Archive.

Yêu em (Love You) - Lê Hựu Hà (1965)

Yêu em vì ta ghét buồn. 
Love you because I hate sadness.
Yêu em vì ta ghét hờn.
Love you because I hate spite.
Yêu em vì ta khinh khi dối gian. 
Love you because I scorn deception.
Yêu em vì ta chán người.
Love you because I'm tired of people.
Yêu em vì ta chán đời. 
Love you because I'm tired of life
Yêu em vì ta không tin ở trời.
Love you because I don't believe in heaven.

Ta không thèm mái tóc huyền. 
I don't lust for black tresses.
Ta không thèm đôi mắt đẹp
I don't lust for a pair of pretty eyes
Ta không màng lời khen chê thế gian
I don't care for the words of praise or scorn of this world
Ta không cần ai hiểu mình 
I don't need anyone to understand me
Khi ta ngợi ca ái tình
When I praise love
Khi ta dìu em đi trong ý thơ
When I take you by the hand through inspiration.

Em ơi anh muốn nói rằng: 
Dear I want to ask you:
sao em còn mãi hững hờ?
Why are you always indifferent?
Khi anh trọn lòng yêu em thiết tha
When I love you with all my heart, ardently
Xin em đừng luôn dối lòng, 
Please dear, don't lie to yourself,
khi tim làm đôi má hồng
When your heart makes your rosy cheeks blush
Cho ta được gần nhau trong giấc mộng
Let us be together in dreams



Một bài slow rock rất hay.  Nó kéo dài đến hơn 5 phút vì có hai đoạn độc tấu guitar.

Khi yêu thì chỉ có hai người trên quả đất này.  Chỉ có hai ngừơi trong vũ trụ - vì không tin ở trời nữa.  Mặc kệ mỗi người khác.  Dù có nhiều cái đáng ghét thì tình yêu càng đáng ca ngợi.

Nhưng nàng "mãi hững hờ."  Một người mà hiến tình yêu "thiết tha" vậy thì không thể nào tin điều đó.  Nàng "dối lòng."  Hai người sẽ được "đi trong ý thơ" sẽ được "gần nhau trong giấc mơ."

Không biết đây có phải là tác phẩm nhạc trẻ đầu tiên?  Theo tôi nghĩ thì nhạc trẻ là nhạc của thế hệ trẻ, chứ phải là nhạc viết để phục vụ thế hệ trẻ.

Anh Bằng (1925 hay 1926-2015)

Tôi rất tiếc là không được gặp và nói chuyện với nhạc sĩ Anh Bằng.  Năm 1998 tôi viết cho ông một lá thư xin gặp và trao đổi với ông.  Ngày 6/2/1998 ông viết thư hồi âm bằng tay từ chối yêu cầu của tôi.  Ông từ chối một cách rất lịch sự và gian tiếp.  Anh Bằng khiêm tốn viết rằng ông là "người viết nhạc Việt nam cũng tầm thường" và "không có gì đáng để cho anh tìm hiểu."

Có nhiều người bảo cho tôi rằng Anh Bằng sẽ không gặp một người hỏi nhiều về sự nghiệp của ông. Ông bị điếc nữa.  Vậy tôi phải chấp nhận rằng ông sẽ giữ nhiều bí mật về sinh hoạt âm nhạc của ông.  Thế thôi.

Một điều tôi chưa được hiểu biết là quá trình của Anh Bằng thành một nhạc sĩ chuyên nghiệp và xuất hiện trong thị trường âm nhạc.  Nhiều nhạc sĩ khác tham gia giới âm nhạc từ thời thanh niên bằng cách biểu diễn và viết tình khúc từ khi chưa lên 20 tuổi.  Anh Bằng đã ngọai 35 tuổi khi xuất hiện trong thị trường âm nhạc Việt Nam với các ca khúc như "Nếu vắng anh" và "Lẻ bóng."

Một điều khó biết nữa là bản chất của nhóm Lê Minh Bằng.  Lê Dinh, Minh Kỳ và Anh Bằng đều là nhạc sĩ sáng tác ca khúc, làm việc xuất bản và thu đĩa băng, lăng xê và đào tạo ca sĩ.  Mọi người đều giữ nhiều vai trò.  Một điều cũng khó biết cho chính xác là người nào có vai trò như thế nào trong việc sáng tác ca khúc.  Nhóm này sử dụng đến rất nhiều bí danh.  Cũng có người bảo với tôi là Anh Bằng đóng góp nhiều nhất và người khác bảo rằng Minh Kỳ đóng góp nhiều nhất.  Chắc sẽ có người bảo rằng Lê Dinh đóng góp nhiều nhất.  Chịu.

Vấn đề này chắc thuộc về kinh doanh (có nhiều tên mới lạ trên băng đĩa, bản nhạc thì tạo đến cái mới lạ và hấp dẫn) và về sự khiêm tốn.  Ba người đều được giữ sự khiêm tốn cho nhau.

Dưới đây tôi dịch lời cho ca khúc "Lẻ bóng," một bài ca tôi rất ưa thích từ những khi bắt đầu tìm hiểu đến tân nhạc Việt Nam qua giọng hát Phương Dung trên băng Sơn Ca 5.  Băng này đã lấy âm thanh của đĩa Việt Nam M3341, chắc được thâu năm 1962 hay 1963.  Vì ca khúc này khá dài - gần 6 phút - chắc nó là một mặt đĩa 7 inch, 33 tua.  Bài ca đề tên hai nhạc sĩ Lê Dinh và Anh Bằng (thời tiền-Lê Minh Bằng) vậy tôi không biết bao nhiêu phần trăm lời ca và giai điệu?

Một điều rất đặc biệt của đĩa này là ở đoạn cuối Phương Dung hát sai nhịp điệu (Hẹn ước về tương lai).  Hồi xưa, khi thâu nhạc ca sĩ và các nhạc công phải biểu diễn chung một thời, chung một phòng.  Có gì sai quá mực thì phải thu lại từ đầu.  Cũng có cái thú vị bất ngờ trong những cái chưa hoàn hảo.


Lẻ bóng (Solitary Shadow)

Bolero lent

Có người hỏi tôi tại sao ưa ca bài ca sầu nhớ, 
There are people who ask me why I enjoy singing sad songs of longing,
Ưa ngắm trăng mờ hoàng hôn,
Enjoy gazing at the hazy, twilight moon,
Ưa đi lặng lẽ trong những đêm gió mưa u buồn mà nghe cô đơn.
Enjoy walking silently on sad nights of wind and rain, sounding so lonesome.
Đừng trách tình riêng tôi.  
Don't criticize my own feelings of love,
Đời mấy người chẳng ưa nhìn tơ liểu rũ,
In life there are few people who cannot enjoy weeping willow fronds
Ưa tìm trong giấc ngủ, ngày còn ấu thơ lòng chưa biết chi mộng mơ.
Enjoy seeking slumber, days of youth with hearts that know nothing of daydreams.

Nói nhiều để cho sầu vơi tôi ưa tìm lên đồi vắng, 
Talking alot to hold back the sadness, I enjoy finding empty hills to ascend
Ưa lắng chuông chùa vọng khơi,
Enjoy the echo of the temple bell,
Trong chim bạt gió, nghe tiếng tiêu thiết tha xa vời lòng thêm chơi vơi.
In the bird taking to wing, listening to a friendly and distant flute that makes me feel more precarious.
Thường viết dòng tâm tư.
Often I'll write lovesick lines.
Vào những chiều úa,
During waning afternoons,
Thương cành Thu lá đổ, 
Pity branches of Autumn's falling leaves,
Thương mùa Đông nức nở
Pity the sobbing Winter
Thương cung ve rền trong nắng hè gọi bơ vơ.
Pity the droning cicadas in the desolate summer sunlight.

ĐK:

Còn thương, còn nhớ đường xa ai gian khổ phong trần.
I still sorrow for, still long for the distant street with someone experiencing the adversity of wind and dust.
Tạm quên vui khi tuổi thanh xuân năm tháng giữa non ngàn.
For a time forgetting the happy spring years for months and years among mountains and forests.
Mộng lòng ra đi, là giữ yên bờ cõi.
A dreaming heart went away, to preserve serenity at the border.
Một đời nguyền hy sinh hạnh phúc riêng người ơi!
A life dedicated to foresaking personal happiness, alas!
Viết bao giờ thôi, nói sao cạn lời tình tôi mến người.
When will it be written, what words can be spoken to exhaust my fondness for someone.

Vẫn là niềm thương đầy vơi khi ca bài ca sầu nhớ, khi ngắm trăng mờ hoàng hôn
There remains replenishing compassion when singing sad songs of longing, when gazing at the hazy twilight moon
Khi đi lặng lẽ trong những đêm gió mưa u buồn mà nghe cô đơn.
When walking silently on sad nights of wind and rain, sounding so lonesome.
Hẹn ước về tương lai 
I promise to think of the future
Chờ đón ngày tới đôi lòng không cách trở như bày chim ấm tổ
Wait to greet the day when two hearts are not forced apart like a flock of birds.
Tôi xin dâng người ca khúc trọn một niềm vui.
I ask to offer someone a complete song of happiness.


Lê Dinh & Anh Bằng, "Lẻ bóng," (Sài Gòn: Tinh hoa Miền Nam, 1962).


Bao nhiêu ý đẹp đẻ và gian tiếp để nói đến tình thương nhớ của một cô gái đến với một chàng trai ở chiến trường.  Lời tâm tự này có tính ca tính, nhưng cứ đành phải "hy sinh hạnh phúc riêng" và "hẹn ước về tương lai."  Phải "tạm quên" thời xuân, chờ đợi qua các mùa thu (lá đổ), đông (nức nở) và hè (ve rền).  Một điều thú vị nữa là khúc tình ca này cũng thiếu chữ "yêu."

tấm ảnh Nha Trang từ Jeanne Christie Collection (2)

Spécialiste nettoyage à sec / Dégraissage teinture-aie / Chuyên môn / Hữu Lập / Aviateur Garros 39A Thủ Khoa Huân

nguồn: Jeanne Christie Collection, Vietnam Center and Archive.