Tiếng trúc tuyệt vời (The Exquisite Bamboo Flute) - Thế Lữ (1933)

Tiếng địch thổi đâu đây,
The sound of a flute somewhere,
Bởi vì đâu déo dắt?
Why such sweet sadness?
Lơ lửng cao đưa tận lưng trời xanh ngắt.
Suspended from above at the edge of an azure sky
-- Mây bay... gió quyến mây bay... 
-- Clouds float past... winds entice the clouds
Tiếng vi vút như khuyên van, như dìu dặt,
Howl a pleading, a pulsation
Như hắt hiu cùng hơi gió heo may.
Like a breeze along with the north wind's breath.

Ánh chiều thu
Autumn's evening light
Lướt mặt hồ thu.
Glides across the autumn lake's surface
Sương hồng lam nhẹ lan trên sóng biếc,
Mist, rosy then blue, lightly spreads upon the azure waves,
Rặng lau già sao sác tiếng reo khô,
The row of brittle reeds makes a crackling clamor
Như khua động nỗi nhớ nhung, thương tiếc,
As if stirring up longing, regrets,
Trong lòng người đứng bên hồ.
In the heart of someone standing at lakeshore.

Cô em đứng bên hồ
She stands at the lakeshore
Nghiêng tựa mình cây, dáng thẩn thơ.
Leans against a tree trunk with an idle air.
Chừng cô tưởng đến ngày vui sẽ mất
As if she imagines the happy times will be lost
Mà sắc đẹp rỡ ràng rồi sẽ tắt
That her brilliant beauty will be doused
Như bóng chiều dần khuất 
Like the slow passage of the evening light
Dưới chân trời.
Below the horizon.

Cho nên cô nghe tiếng trúc tuyệt vời,
So she's heard the exquisite bamboo flute,  
Thổn thức với lòng cô thổn thức,
Sobs in her sobbing heart,
Man mác với lòng cô man mác.
Wistful in her wistful heart.
Cô để tâm hồn tê tái bâng khuâng. 
She leaves behind a soul, pained, sorrowful.

Ta muốn nâng
I want to lift
Tấm khăn hồng lau mắt lệ cho ai.
That rosy shawl to wipe someone's tears
Vì ta sợ má đào kia phai, 
For I fear those pear-hued cheeks will fade
Cũng như ta đã ca
As I have sung
Khuyên ngày vui trở lại 
Beseeching the happy times to return
Cùng với ánh quang minh còn mãi,
With radiance that endures,
-- Cho người vui cảnh quên già.
-- So we can be happy in this scene, forgetting advancing age.

nguồn: Phong hóa 69 (20 tháng 10 1933), tr. 3.


Bài thơ này có nhiều hình ảnh đẹp - "Ánh chiều thu / Lướt mặt hồ thu."  Rồi "Sương hồng lam nhẹ lan trên sóng biếc."  Người đọc tưởng tượng một cảnh rất nên thơ, rất cảm động.  Song "thu" luôn luôn liên quan đến sự tàn phai -- "Rặng lau già sao sác tiếng reo khô."  Tàn phai thì phải tiếc, phải nhớ.

Nhưng tôi nghĩ rằng bài thơ này tỏ ra một thái độ không hay.  Đứng tựa cây thẩn thơ tiếc rằng "sắc đẹp rỡ ràng" của mình "sẽ tắt" là cử chỉ vơ vẩn chứ?  Rồi cứ "tưởng đến ngày vui sẽ mất."  Nếu niềm vui ấy phụ thuộc vào "sắc đẹp rỡ ràng" ấy thì đó là một niềm vui vô nghĩa.

Nhà thơ có lòng thương muốn giúp đỡ cô ấy bằng cách "khuyên ngày vui trở lại."  Bằng cách nào? Bắt "trúc tuyệt vời" này nín lặng?  Có phải là tiếng nhạc cụ ấy làm lực tác động nỗi bâng khuâng này?  Hay chỉ phản ảnh một nỗi buồn sẵn có?  Hay chỉ là vật tượng tượng trưng cho nỗi buồn ấy?