Nghe em hát trong rừng (Hearing Your Song in the Jungle) - Phạm Tiến Duật (1970)

Tặng các cô gái hay hát,
sống trong rừng Trường Sơn
To the girls who often sing,
living in the Trường Sơn jungle

Nghe em hát mà anh buồn cười,
Listening to you sing I'm a riot
Nhịp với phách xem chừng sai cả;
My tapping to the beat is completely off;
Mồ hôi em ướt đầm trên má,
Sweat soaks your cheeks
Anh với mọi người nhìn nhau khen hay.
I and everyone else exchange glances and agree it's fine

Khu rừng già ầm ì tàu bay,
Old forest lands, the drone of planes
Các chiến sĩ nhìn em đăm đắm,
Warriors rapt, they stare at you
Mũ sắt lấm, áo dài cũng lấm
A soiled iron helmet, your long tunic also soiled
Mỗi khi cười, bóng dáng cứ lung linh...
Whenever you smile, your image is radiant

Có lẽ vì khuôn mặt em xinh,
Perhaps because your face is pretty
Nên tiếng hát nhòe đi không nhớ nữa,
Your voice has become blurred and I can't remember anything more
Rồi trí nhớ lại bén bùng như lửa
Then suddenly my memory's sharp, bursting like fire
Ẩn náu rất nhiều giọng hát xa xăm.
There lurk many distant voices in song.

Giữa một vùng đất bụi khô rang,
In a realm of dusty, dry-roasted earth
Em bỗng đến như dòng sông đầy nước,
You suddenly come like a river flowing full of water
Trong nhà hầm hun đầy khói thuốc
At home, a cozy trench home full of cigarette smoke
Tiếng hát chòng chành như võng đưa.
A voice sings shaking like a hammock swaying.

Các chiến sĩ nghe em hát say sưa
Warriors listen to your passionate singing
Ngày mai ngày kia sẽ chuyện trò vô khối,
Tomorrow or the next day we'll chat without limit
Giữa những câu chuyện không đầu không cuối
Among all the conversations without beginning or end
Bao nhiêu người lại nhắc đến em.
So many people will remember you.

Câu hát sẽ bay vòng qua đêm
A song that shall fly encircling the night
Mai chiến sĩ lại ra cao điểm;
Tomorrow the warriors will go out into the climax;
Cuộc chiến đấu còn đang tiếp diễn
The struggle still continues
Em còn đi, rừng mở những gian hầm.
You'll still go on, the jungle opens new trenches anew.

Tiếng hát bay vòng tháng năm
A voice that flies encircling the months and years
Ở đâu mà không cần tiếng hát,
Can there any place with no need for song
Nhưng giữa chiến trường nhiều khi thay cho nhạc
But midst the battlefield, often in place of music
Là những tâm hồn có nhạc ở bên trong.
There are souls that have music inside.

Câu hát màu chi mà khuôn mặt màu hồng
What color is a song when a face is of rose
Tiếng hát xa rồi, không nhớ nữa,
The singing is now distant, I no longer remember it,
Đốt lòng nhau cứ gì phải lửa
If we set each others hearts ablaze, what use is fire
Tiếng hát trong rừng bay xa, bay xa...
A singing voice in the forest flies far, flies far...

Nguồn: Vầng trăng và những quầng lửa - HN: Nxb Văn học, 1983.


Sức lực của tiếng hát có phải bao nhiêu? "Ở đâu mà không cần tiếng hát." Có lẽ giọng hát này không có gì đặc biệt. "Tiếng hát chòng chành như võng đưa." Nhưng cái đó là tùy bối cảnh ("Giữa một vùng đất bụi khô rang"). Hình ảnh cuối bài thơ rất hay: "Tiếng hát xa rồi, không nhớ nữa / Đốt lòng nhau cứ gì phải lửa / Tiếng hát trong rừng bay xa, bay xa." Có lẽ điều quan trọng nhất là sự "đốt lòng nhau." Có những giây phút với nhau vong lại trong những ngày tháng sau ("bay vòng tháng năm), kể cả suốt cuộc đời.

Tôi cứ nghĩ đến ca khúc "Tóc hát" mà tôi dịch cách đây dăm ba hôm. Trong bài hát thì "tóc bay" trong bài này "tiếng hát / câu hát bay." Nghĩa là có những khoảng khắc lưu lại và được dội tiếng, như hình ảnh "gió cuốn tóc thề" được lưu lại cho tâm trí nhạc sĩ.

Tôi nghĩ rằng "Nghe em hát trong rừng" là một bài thơ tình. Giống nhiều bài thơ tình khác tác giả không mong rằng "mối tình" này sẽ được thành gì cụ thể (giống như không có trong bài hát "Tóc hát" làm cho mình nghĩ rằng cảm xúc này sẽ có kết quả nào). Chỉ có những kỷ niệm làm cho tinh thần mình được ấm lên một chút - "cứ gì phải lửa." Mối tình này là một mối tình chung. Và không riêng những người hát mà là "những tâm hồn có nhạc ở bên trong" nữa. Tất nhiên đó bao gồm tất cả mọi người đang đấu tranh - đồng một chí. Thì có lẽ đây là một bài tình ca của mọi người cho mọi người? Nhưng tôi nghĩ rằng không thể tách khỏi mối xúc cảm riêng của người thi sĩ dành cho một "khuôn mặt xinh."