27 tháng 2, 2010

slow surf

Ở Mỹ không có slow surf -- hình như slow surf là một đặn sản của nước Việt (cũng gọi là "si-lô sộp"). Trên một message board tôi có đọc:

"Slow surf rất là phổ biến trong nhạc VN cũng như quốc tế, bài hát "careless whisper" là 1 điển hình của Slow surf." (xem ĐồngSơn - Re:Điệu Nhạc : Silô-Sộp and Silo-Soon, Nov 06, 2002, 03:44:57 PM)

Ở ngoài công động người Việt không ai cho rằng "Careless Whisper" theo điệu slow surf vì ở ngoài Việt Nam surf không phải một nhịp điệu hay một tiết tấu. Surf là một phong cách. "Careless Whisper" là một ca khúc pop thôi và không có phong cách surf.

Một người viết blog ghi ra slow surf như sau:



Có một người (tên là Trần Thanh Phong?) làm video cho Youtube giải thích cách chơi slow surf -- không giống thí dụ ở trên.



Tôi có trao đổi với Quốc Bảo, và Quốc Bảo cho rằng Sài Gòn đã có slow surf từ khoảng năm 1980. Hình như các nhạc sĩ ở Sài Gòn giải phóng không muốn sáng tác theo nhịp slow hay nhịp ballade vì hai nhịp ấy bị coi như là nhạc vàng. Vì những lý do gì đó không rõ họ sáng tác những tác phẩm nhịp điệu chậm với tên gọi "slow surf."

Trong phản hồi từ một bài báo chủ đề là "Nhạc sến là gì" một người tên Lê Khắc Vĩnh (quận 3, TPHCM) có viết:

Nhạc trẻ hiện nay phần lớn dựa vào dòng nhạc Slow Surf có thể nói dễ hát cũng như sáng tác chính điều này khiến cho nhà nhà sáng tác người người làm ca sĩ khiến thị trường ca nhạc trở nên hỗn độn. Nghe qua cả trăm bài hát hiện nay chúng ta chỉ thấy có một nội dung đó là cuộc tình tay ba, anh có em rồi anh mất em, suốt ngày chỉ có mấy cụm từ được “nhai lui nhai tới” nào là có nhau, mất nhau, chia tay... Chính nhạc trẻ hiện nay mới là nhạc cực sến trong cuộc sống hiện đại.

Tôi thì không thích ghép chữ nhạc với chữ sến. Nhưng nếu người ta có quan niệm "nhạc ủy mị" thì họ có thể tìm đến những nhạc phẩm slow surf để đắp ứng nhu cầu "nhạc ủy mị" đó. Tôi chỉ cho rằng slow surf là một sáng kiến xứ Việt, nhưng nét riêng của slow surf Việt không rõ lắm. Tại sao không gọi là slow?

24 tháng 2, 2010

nhạc Surf

Có rất nhiều bài hát Việt theo điệu hay tiết tấu surf. Trong nhạc Việt thì surf cũng gồm những tiết tấu "surf rock," "disco surf," "light surf," và "slow surf."

Tôi chưa bao giờ thấy chữ "Surf" ghi trên một bản nhạc Mỹ. Surf là một thể loại hoặc một phong cách biểu diễn.

Theo The New Grove Dictionary of American Music (H. Wiley Hitchcock và Stanley Sadie, biên tập. New York, NY: Grove's Dictionaries of Music, 1986, tập 4, tr. 334) thì nhạc surf là "A style of rock-and-roll developed in the early 1960s, which celebrated the California surfing culture" (Một phong cách nhạc rock and roll phát sinh từ đầu thập niên 60 mà ca tụng văn hóa surf ở California). Nét nhạc của phong cách này là "extreme diatonicism, light but driving rhythms, reverberating guitar, close-harmony singing" (Nặng về tính âm nguyên, đàn ghi-ta vang lại, giọng hát hòa chặt nhau). "The appeal of the style arose from its sense of freedom and motion" (Sức hấp dẫn của phong cách này nảy sinh từ ý thức tự do và vận động).

Theo New Grove Dictionary thì "Domino" (1956) của Roy Orbison là một tác phẩm có phong cách surf trước khi có nhạc surf thật.

"Walk Don't Run" của The Ventures cũng được coi như một tác phẩm tiền phong của nhạc surf mặc dù bài ca này chưa chính thức được gọi là nhạc surf. "Walk Don't Run" được vị trí số 2 của danh sách top 40 của Billboard trong tháng 7 1960.

"Apache" (1960) của The Shadows, một ban nhạc Anh quốc được rất ưa thích ở Châu Âu nhưng không được biết đến ở Mỹ, cũng có phong cách surf. Nhạc của bài "Apache" bắt chước nhạc phim cao bồi Mỹ.

Hai ban nhạc The Ventures (ở Bắc Việt gọi là Vanh Tuya) và The Shadows (gọi là Sô-đu) có gây ảnh hưởng lớn trong giới nhạc trẻ Việt Nam thời ấy. Nhất là thành phần người trong nhóm - ghi-ta lead, ghi-ta rhythme, ghi-ta bass, và trống.

Nói đến nhạc surf thuần túy thì những người đi trước là Dick Dale và ban nhạc The Beach Boys. Theo những tài liệu tôi đọc "Let's go trippin'" của Dick Dale and the Del-Tones là tác phẩm surf đầu tiên. Bài hát này chỉ lên vị trí #60 của Billboard.

Beach Boys thì làm mưa làm gió với phong cách surf. Họ hát theo kiểu barbershop (bây giờ chắc người ta gọi là boys bands, hay a cappela) và chơi nhạc thì phong cách The Ventures, The Shadows.

Bài hát đầu tiên của the Beach Boys là "Surfin'" năm 1961 (vị trí 75 trên danh sách Billboard).


Hit đầu tiên của Beach Boys là "Surfin' Safari'" năm 1962 (vị trí 14).

Rồi bài ca "Surfin' U.S.A." lên vị trí #3 năm 1963.

Rồi năm 1964 Beach Boys được bài ca #1 với "I get around."

Nói đến tiết tấu surf kiểu The Ventures, The Beach Boys thì đại khái là như sau:

_ _ x _ _ _ x x
1 _ 2 _ 3 _ 4 _

Mặt sau của đĩa này là "Don't Worry Baby" cũng lên vị trí #24 của Billboard. Theo ý tôi, bài này là một kiệt tắc của nhạc phổ thông.


Nhạc Việt thì có một tiết tấu "Slow Surf" nhưng các nhạc sĩ Mỹ không bao giờ nói đến tiết tấu ấy. Nhưng có lẽ bài "Don't Worry Baby" có thể được coi như "Slow Surf"?

(Bài ca "Push It" của Garbage (1998) có trích bài "Don't Worry Baby - nghe từ 0:38).

20 tháng 2, 2010

"Trống vắng" (A Void) - Quốc Hùng (1995)

Ngồi nhìn chiếc lá rụng rơi theo cội nguồn
Sitting watching each leaf fall back to its source
Lá rơi lá rơi
Leaves fall leaves fall
Rồi khi anh đến dịu êm trong cuộc đời
Then when you gently came into my life
Nhớ thêm nhớ thêm
More longing, more longing
Giờ đây sao trống vắng nhớ anh em buồn
Now, why this void longing for you, I'm sad
Buồn vì ai
For whom am I sad
Vì sao tôi bỗng thấy nỗi cô đơn trong lòng
Why do I suddenly feel loneliness in my heart
Ai vì ai
Who, because of who
Những lúc gặp nhau anh đâu nào có biết
When we met each other you couldn't know
Có những hờn ghen nhỏ nhoi
That there would be those small jealousies
Tiếc nuối làm chi yêu thương và dĩ vãng
What the use of regretting love and the past
Thà rằng anh nói tiếng chia tay
It's better if you say the word farewell
Thà rằng biết đến để em không buồn đau
It's better to know that than for me not to be sad
Thà rằng biết đến làm chi
It's better to know that, why's that?
Trống vắng chiều nay giăng trong hồn em
The void this evening spreads into my soul
Tình em còn đây còn trong nồng say
My love is still here in my passion
Và em ngồi đây chờ ai đợi ai
And I sit here, who do I await

Chiều về nắng tắt, hoàng hôn đang buông dần
Evening returns, sunlight goes out, twilight slowly falls
Lá rơi lá rơi
Leaves fall leaves fall
Rồi khi anh đến dịu êm trong cuộc đời
Then when you gently came into my life
Nhớ thêm nhớ thêm
More longing, more longing
Giờ đây sao trống vắng nhớ anh em buồn
Now, why this void longing for you, I'm sad
Buồn vì ai
For whom am I sad
Vì sao tôi bỗng thấy nỗi cô đơn trong lòng
Why do I suddenly feel loneliness in my heart
Ai vì ai
Who, because of who


"Trống vắng" của Quốc Hùng vào danh sách top của Làn Sóng Xanh từ tháng 6 1998. Tháng 7, đầu tháng 10 và trong tuần lệ 8 đến 14 tháng 11 bài ca này được vị trí số 1 trong Top 10 này.

Tôi thấy một số nét của bài ca "Trống vắng" nghe na ná như "Giọt sương trên mi mắt" của Thanh Tùng. Có lẽ đó là do cả hai đều tựa vào nhịp điệu surf / slow surf. Còn nữa cải hai bài ca có mô típ bốn nốt kép - "ngồi nhìn chiếc lá / "em đâu có biết."

Về thang âm, cả hai bài đều sử dụng đến "lục cung" (sáu nốt trong gam thứ). Và khác với hai bài hát "Dòng sông lơ đãng" và "Vẫn hát lời tình yêu," "Trống vắng" và "Giọt sương trên mi mắt" đều vắng quãng năm giảm. Lục cung của "Giọt sương trên mi mắt" gồm các nốt I-III-IV-V-VI-VII. "Trống vắng" có lục cung gồm I-II-III-IV-V-VII.

"Trống vắng" có một nét hay và dễ thuộc là các từ đội lặp lại - "lá rơi lá rơi," "nhớ thêm, nhớ thêm." Lúc Phương Thanh biểu diễn ca khúc này thì khán giả hay hát theo các cụm từ nay. "Lá rơi" = "nhớ thêm" + "buồn vì ai" + "chờ ai đợi ai" cũng giữ một ít chất tiền chiến.

Nhạc sĩ Quốc Hùng viết trên blog cá nhân:

...muốn xin phát hành ca khúc mới cũng vẫn còn khó khăn vì nhiều thủ tục rườm rà. Sau khi làm những thủ tục cần thiết thì được một người làm trong sở văn hóa thông tin kêu lên nói là nhạc của em bi quan quá!!! không lạc quan tí nào nên bọn anh không thể duyệt cho em được và phải chờ thêm một thời gian nữa!!! Tôi chờ thêm 2 năm nữa tức là vào năm 1997 vẫn chưa được duyệt.

Nghĩa là năm 1995 phổ biên ca khúc "Trống vắng" này như bị phạm pháp luật. Đến năm 1997 thì không sao. Ca từ "Giọt sương trên mi mắt" cũng buồn, nhưng không bị coi là "bi quan quá." Dù có "cuộc đời buồn tênh" nhưng vẫn có "nụ hồng trong tim" và "mặt trời dịu êm."

Ca từ "Trống vắng" không có nét an ủi nào - "nắng tắt," "hoàng hôn buông dần." Niềm "an ủi" là "anh" đã mất và hiện nay nhắc đến chỉ gây buồn nhớ, trống vắng trong tim.

Phương Thanh hát ở sòng bạc Harrah's ở Las Vegas năm 2007.

18 tháng 2, 2010

Giọt sương trên mi mắt (Drops of Mist on My Lashes) - Thanh Tùng (1990?)

Em đâu có biết lúc mặt trời sinh ra
You didn't didn't know that when the sun was born
Mặt trời là nước mắt suốt một đời mẹ cha
The sun was the tears of your parents' whole life
Khi em đã lớn nụ hồng nở trên môi
When you grew up, a rose budding on your lips
Giọt sương trên mi mắt là cuộc tình, cuộc tình đầu tiên
Drops of mist on your lashes was love, your first love

Khi em cất tiếng khóc chào đời bên nôi
When you cried out greeting life from the cradle
Buồn vui như cơn gió thoảng ngoài trời xa xôi
Happy or sad like a wind wafting outside in the distance
Khi ta bỗng thấy tuổi ngày càng nhiều thêm
When one suddenly realizes that one's getting older every day
Cạn khô giòng nước mắt còn cuộc đời, cuộc đời buồn tênh
Dry up the tears, there's still a life, a bereaved life

Có những lúc em cười thật buồn
There are times when you smile quite sadly
Sao em không khóc cho lòng, lòng nhẹ nhàng hơn
Why don't you cry so your feelings, your feelings are lighter
Vì có những lúc ta nhìn cuộc đời
And there are moments when one looks at life
Niềm vui trong ánh mắt còn lệ buồn, lệ buồn trên môi
Eyes glimmer with happiness, while teardrops, teardrop are upon the lips

Xin em hãy khóc nồng nàn từ con tim
Please go ahead and cry warm tears from your heart
Xôn xao giòng nước mắt hết muộn phiền trong em
Loudly, the tracks of tears end the grief inside you
Khi ta đã có nụ hồng nở trong tim
When you have a rose bloom in your heart
Giọt sương trên mi mắt là mặt trời, mặt trời dịu êm
The mist on your lashes is the sun, the calm sun



Nhạc tiền Làn Sóng Xanh--Hồng Nhung ca năm 1996. Video này khó hiểu có liên quan gì với nội dung bài hát này. Thật ra "Giọt sương trên mi mắt" có mặt trên danh sách Top 10 Làn Sóng Xanh tháng 9 1997 với vị trí số 9, nhưng bài ca này có nổi tiếng từ trước.

13 tháng 2, 2010

giao thừa vườn chè Nhật Bổn




Ở công viện Golden Gate Park có một vườn Nhật Bổn từ năm 1894. Vườn này gọi là Japanese Tea Garden vì có tiệm nhỏ bán nước chè giải khát. Đây là vài bức ảnh chụp cuối năm Kỷ Sửu.

Chúc các bạn một năm mới tốt đệp vui vẻ.

11 tháng 2, 2010

Không bao giờ quên anh (I'll Never Forget You) - Hoàng Trang (1964)

(đầu bản nhạc trích bài thơ này)

Tình xưa dẫu chẳng nên duyên mới
Our love long ago, though it hasn't made a new fated bond
Mộng cũ đêm nào vẫn nhớ nhau
In old dreams any night we still miss each other
Đời phiêu bạt như mây trắng
Life knocking about like white clouds
Hẹn ước nhau sao để nhạt màu
Why promise to meet each other and fade that color
T.K.T.
(Để kỷ niệm hai đứa mình)

Tôi viết lên đây với tất cả chân thành của lòng tôi trao anh.
I'm writing here with all of the sincerity in heart to offer you
Ngày nào đã quen nhau, vì chung hướng đời, mình trót trao nhau nụ cười.
One day we knew each other, because of a shared outlook, we gave each all of each others smiles
Và tình yêu đó, tôi đem ép trong tim,
And that love, I carry, pressed in my heart
Dù bụi thời gian có làm mờ đi kỷ niệm của hai chúng mình.
Though time's dust fades the memories of the two of us
Tôi cũng không bao giờ, không bao giờ quên anh.
I'll never, never forget you.

Cho đến hôm nay, với nức nở nghẹn ngào, mình mềm lòng xa nhau.
Until today, with choked sobbing, we're disappointed, far apart
Còn đâu những đêm anh dìu tôi lối về, buồn kể nhau nghe chuyện đời.
Where are those evenings you took me on the path home, sadly telling each other of our lives
Tình mình nay chết như lá uá thu rơi,
Our love now has died like the falling autumn leaves,
Đường trần mồ côi, tôi lạnh lùng ôm kỷ niệm của hai chúng mình.
Orphaned on this mortal path, I coldly hold tightly to the memory of the two of us
Ngơ ngác trong đêm trường, tôi chưa vơi niềm yêu thương.
Dumbstruck on this long night, I'm not yet full of love.

Nhớ lúc chia phôi, cầm tay chưa nói hết bao nhiêu niềm thương của tuổi xuân vừa tròn.
Remembering the moment we parted, holding hands not yet speaking of all the love of youth just ended
Xa nhau, mấy người không buồn không nhớ, xót xa cho tình yêu.
Far apart, how many wouldn't be sad, wouldn't long, hurt by love.
Nuối tiếc xa xôi, ngày xưa anh nói "vẫn yêu em nghìn năm, vẫn đợi em trọn đời."
Distant regrets, long ago you said "I'll still love you a thousand years, I'll still for you a thousand lives."
Nhưng nay hết rồi, hai người hai lối lúc đêm buồn không anh?
But now that's over, two people taking two paths, are your nights sad dear?

Tôi gói yêu thương, xin trao trả ân tình về người tôi yêu mến.
I wrap up my love, I ask to offer goodwill to the one I hold dear.
Đừng thương tiếc chi anh, chuyện hai chúng mình là giấc mơ trong cuộc đời.
Don't regret anything dear, our story was a dream in live.
Tình mình nay chết, như lá úa thu rơi,
Our love now has died like the falling autumn leaves,
Đường trần mồ côi, tôi lạnh lùng ôm kỷ niệm của hai chúng mình.
Orphaned on this mortal path, I coldly hold tightly to the memory of the two of us
Tuy đã xa nhau rồi, nhưng không bao giờ quên anh.
Although we're already far apart, but I'll never forget you.


Tôi xin phép nghỉ Làn Sóng Xanh một chút. Hoàng Trang là một trong những nhạc sĩ sáng tác Việt Nam tôi thấy đáng kính và quý nhất. Ổng rất thật thả, và các tác phẩm của ổng có tình cảm thật. Lời ca "Đường trần mồ côi, tôi lạnh lùng ôm kỷ niệm của hai chúng mình" rất hay. Bài ca này được xuất bản 1964 (Diên Hồng) và được Phương Dung thâu dĩa cho hãng Việt Nam. Tôi tiếc rằng tôi không biết tên người làm phối khí. Tôi thích phong cách jazz / big band này. (Chắc có hai anh em Xuân Lôi, Xuân Tiên thổi saxo đây). Tôi thấy tiếc rằng phong cách này không được phát triển thêm ở Việt Nam. Tay guitar này cũng gảy kiều nhạc blues rất thú vị. Và tôi mê cách hát của Phương Dung luôn.

8 tháng 2, 2010

Trái tim không ngủ yên (My Heart Doesn't Rest Peacefully) - Thanh Tùng (1997?)

Nếu anh nói anh vẫn chưa yêu là thật ra anh đang dối mình
If I said I've never loved, the truth is that I'd be lying to myself
Còn anh nói đã trót yêu em rồi là hình như anh đang dối em
And if I said I'd run out of love for you, seems I'd be lying to you.

Nếu anh nói anh muốn xa em là thật ra anh mong rất gần
If I said I wanted to be far from you, the truth I wish to be very close
Còn anh nói đã muốn quên em rồi là trong tim anh luôn nhớ em
And if I said wanted to forget you, my heart always remembers you.

Rồi một ngày vắng em.
Then one day when you're gone
Bước chân buồn tênh.
My footsteps forlorn
Rồi từng ngày nhớ em.
Then every day I miss you
Trái tim không ngủ yên
My heart doesn't sleep quietly
Thôi xin em hãy hờn dỗi như ngày mới quen nhau
Alright, please keep pouting like when we first met
Thôi xin em hãy hờ hững như là đã xa nhau.
Alright, please be indifferent like we're far apart.


"Trái tim không ngủ yên" có mặt trên top 10 Làn Sóng Xanh từ tháng 4 1998. Trong hai tuần 5 tháng 7 và 12 tháng 7 nó chiếm được điểm số 1. Giai điệu này nghe quen quen, có chất r&b nhẹ nhàng. Hơi hơi như bài ca "Have I Told You Lately That I Love You" chẳng hạn. Giai điệu này đơn giản và dễ thuộc. Ông Thanh Tùng không ngại sử dụng đến dấu ngã, nhất là ở chỗ cuối điệp khúc:

ngang - 37
sắc - 17
huyền - 14
ngã - 8
nặng - 3
hỏi - 1

Nhưng có lẽ dấu hỏi là khó phổ nhất--chỉ có riêng chữ "ngủ." Con số dấu nặng hơi bị nhiều, chắc vì bài ca này có rất nhiều anh (9) và em (9).



Bài này cũng đã thành một "standard." Dalena và Henry Trúc ca "Trái tim không ngủ yên." Tôi đâu phải là fan của Dalena, nhưng Dalena thật hiểu r&b nhẹ. Chàng xướng ngôn viên giới thiệu bài ca này có nói là hỏi ý của Thanh Tùng về trường hợp viết bài ca này.


Song Bằng Kiều / Mỹ Linh ca "Trái tim này thuở Làn Sóng Xanh.

6 tháng 2, 2010

Vẫn hát lời tình yêu (Still Singing Love's Words) - Dương Thụ (1995)

Ðừng xa vội xa em vội sớm câu vĩnh biệt
Don't part, hurry to part, hurry those words of farewell
Giận chi giận chi em lời nói êm gió thoảng.
Why be mad, words spoken are a calm breeze wafting
Lòng em còn yêu anh còn nhớ mong khắc khoải
My heart still loves you, still pines, still yearns
Một mai đành xa anh khổ đau anh có biết?
One day realizing that I'm far from you hurts, don't you know?

Trời xanh còn âm u ngày bão giông nắng lửa
The blue sky's still overcast, days of storms and fiery sunlight
Biển xanh thật êm ru còn thét vang sóng đổ
The blue sea's calm lullaby, still the breaking waves wail
Tình em dành cho anh còn mãi như hơi thở
The love I've saved for you is always like breath
Ðừng xa vội xa nhau để mai ta hối tiếc.
Don't part, hurry to part so that we'll regret it tomorrow.

Ðã biết em để mất anh rồi
I know I've already lost you
Tiếng chim ngừng hát bên trời.
The birds have stopped singing in the sky
Ðã biết sông mùa lũ dâng tràn
I know in flood season the river rises, overflows
Cuốn đi bờ bãi ngút ngàn tình yêu.
Carries away the shoreline, love is spread and scattered

Ðã biết nhau để mãi xa rời
Having known each other to be always apart
Lá xanh rụng giữa xuân ngời.
Green leaves tumble down midst resplendent spring
Ðã biết yêu là vẫn thế rồi
Having known love it's still that way
Trái tim còn mãi hát lời tình yêu.
My heart still sings always words of love.


Bài ca "Vẫn hát lời tình yêu" có mặt trên danh sách Top 10 Làn Sóng Xanh từ tháng 10 1997 (Mỹ Linh hát) đến tháng 10 1998 (Hồng Nhung hát). Trong tuần lệ 13 đến 19 tháng 9 nó là bài ca số một.

Như bài ca "Dòng sông lơ đãng," bài này cũng có một dòng sông và cũng sử dụng đến ẩn dụ của "bờ." Bài kia thì là "bờ phù sa quên bước chân qua," nghĩa là từng lớp phù sa là những kỷ niệm chung trong một cuộc tình yêu. Hình ảnh này mạnh hơn trong "Vẫn hát lời tình yêu" - mùa lũ xóa và "ngút ngàn" niềm tình yêu và các kỷ niệm đẹp.



"Vẫn hát lời tình yêu" hợp với phong cách Mỹ Tâm. Bài ca này hình như đã thành theo kiểu nói tiếng Anh một "standard," một bài ca "evergreen."

Giai điệu "Vẫn hát lời tình yêu" cũng đơn giản. Trong một thang âm thứ, mô típ V-II-I được lặp lại nhiều lần, nốt V như một cái neo - "Đừng xa vội," "vội sớm câu," "giận chi giận," và "lời nói em." Rồi mô típ được mở rộng V-IV-III - "Lòng em còn" "còn nhớ mong," và "Một mai đành." Cuối phiên khúc thì nốt IV dẫn lên một nốt V, là nốt cao nhất đến lúc ấy (đau anh có biết).

Khi vào điệp khúc thì nốt V cuối cùng ấy dẫn lên nốt VI, nốt cao nhất của bài ca này: "Đã biết em để mất anh rồi." Cái quãng âm gây ấn tượng nhất là từ nốt II đến nốt VI ("để mất") là một quãng năm giảm cũng gọi là "quãng quỷ" (diabolus in musica - con quỷ của âm nhạc). Nghĩa là đây là quãng âm bất ôn nhất cũng làm cho nét nhạc ở thêm xúc động.

2 tháng 2, 2010

Dòng sông lơ đãng (The Unmindful River) - Việt Anh (1997)

Từng ngón tay khép như nụ hoa trắng
Fingers clasped tightly like a white flower
Bỏ lại hàng cây ngơ ngác sau lưng
Leaving the dumbstruck tree behind its back
Và nỗi đau rơi trong lòng đêm vắng
And pain falls in our heart this forsaken night
Nỗi đau ta nhận riêng mình
A pain that recognizes me alone.

Rồi sớm mai sẽ không còn vết dấu
Then that morning will have no trace
Một bờ phù sa quên bước chân qua
A newly deposited shore forgetting the steps that pass
Chỉ có mưa bâng khuâng về trong mắt
There's only melancholy rain returning to my eyes
Khóc đi cho thỏa dỗi hờn
Cry to satisfy a grudge

(ĐK)
Ở chốn nào dòng sông đã hòa cùng đại dương
Where does the river join with the sea?
Cạn bến bờ chiều nay thẫn thờ nhìn hoàng hôn
A dried out dock this afternoon listlessly looks out at the dusk

Rồi chúng ta sẽ đôi lần nuối tiếc
Then once or twice we'll regret
Để một dòng sông lơ đãng trôi qua
Letting the unmindful river flow past
Một sớm kia xuôi theo dòng em đến
Some morning flowing back will come my current
Cớ sao anh chẳng đứng chờ
Why wouldn't you be there standing and waiting?


Tìm hiểu đến bài ca "Dòng sông lơ đãng" của Việt Anh tôi không thể không nhắc đến bài ca "Con thuyền không bến" của Đặng Thế Phong (mà tôi cho post ngày hôm qua). Khi mới xuất hiện tôi chưa để ý đến bài ca này, nhưng mới đây tập trung và nghe tôi thấy nó hay lắm. Tôi không ngạc nhiên khi biết rằng bài ca nằm trong danh sách top 10 của Làn Sóng Xanh từ tháng 4 1998 đến tháng 2 1999 và có lẽ lâu hơn nữa.

"Dòng sông lơ đãng" hợp lắm với giọng ca và phong cách hát của Thu Phương. Và cách phối khí (của Bảo Chấn? - tôi không rõ về điều này) rất phù hợp với thẩm mỹ bình dân ở Việt Nam.
Không thể phủ nhận rằng đây là một bài ca nhịp bolero - một bolero không chậm lắm. Sao mà các nhịp điệu Mỹ La-tinh nghe rất nhiệt đới. Tôi thấy dễ tưởng tượng đến một con sông lơ đãng vùng nhiệt tính - im, êm đềm, trời nắng, gió nhẹ. Và nhịp điệu bolero cũng trôi qua chậm đều.

Trong văn chương và ca từ Việt Nam lắm lần một con sông thành một biên giới - một người qua con sông / biên giới này từ một trạng thái đến một trạng thái khác. Và một người ở lại. Nhưng hai người đều nuôi những kỷ niệm và cảm xúc riêng.

Trong "Con thuyền không bến" và "Dòng sông lơ đãng" thì chính con sông phản chiếu tâm trạng của hai người đó. Con sông trôi đều đều này không quan tâm đến mình - nó "lơ đãng" - "tỏ ra không chú ý ... đang mải nghĩ về những việc nào khác." Nghĩa là mình bị cái gì đó ảm ảnh nhưng thế giới xung quanh không cần biết chi về tâm trạng mình. Và cũng có thể đối tượng ám ảnh mình cũng không cần biết chi về mình nữa.

Con sông của "Con thuyền không bến" được miêu tả là "lờ lững" - "lững lờ" có nghĩa là "chậm chạp và êm ả, trông tựa như vẫn đứng yên." "Lờ lững" thì vô tư hơn "lơ đãng" - là lờ lững "nhớ thương ai." Là một nổi nhớ thương liên miên - nhưng không có ai đáng trách. Trong bài "Dòng sông lơ đãng" có một câu hát gây ấn tượng với tôi là "Khóc đi cho thỏa dỗi hờn." Thu Phương hát bài hát này rất đúng dấu. Nhiều nhạc sĩ tránh những chữ trắc dấu hỏi, dấu ngã - nhưng cách phổ lời và cách hát ở đây rất hay và đúng. Vừa có chất thơ vừa có chất giai điệu.

"Dỗi hờn" là cử chỉ "không bằng lòng," "không thiết nữa." "Con thuyền không bến" có chữ "oán" nghĩa là "giận nung nấu trong lòng." Chữ "oán" có vẻ kịch tính hơn. Thiên nhiên trong "Con thuyền không bến" cũng kịch tính hơn - "heo may," "sương lam mờ," "vi vu," "gió vang thông ngàn."

Một hình ảnh nữa trong "Dòng sông lơ đãng" mà tôi thấy hay là "Một bờ phù sa quên bước chân qua." Câu này miêu tả sư trôi qua của dòng sông này, của dòng thời gian. Dòng sông như đã dần dần và vô tư xóa những điều đã có ý nghĩa trong một thời gian trước.

Tài liệu tham khảo: Từ điển tiếng Việt, Hoàng Phê chủ biên (Nxb Khoa học xã hội / Trung tâm Từ điển học, 1994).

1 tháng 2, 2010

Con thuyền không bến (A Boat Without A Dock) - Đặng Thế Phong (1938)

Đêm nay thu sang cùng heo may
Tonight autumn passes with the cold northeast wind
Đêm nay sương lam mờ chân mây
Tonight fog spreads obscuring the horizon
Thuyền ai lờ lững trôi xuôi dòng
Whose boat drifts downstream, languid
Như nhớ thương ai chùng tơ lòng
As if longing for somebody identically joined by love

Trong cây hơi thu cùng heo may
In the trees, autumn's breath together with the cool northeast wind
Vi vu qua muôn cành mơ say
Whistles through thousands of branches lost in dream.
Miền xa lời gió vang thông ngàn
In far off realms with the wind's words implore the mountain pines.
Ai oán thương ai tàn mơ màng
Someone takes offense, pities somebody whose golden dreams have broken

Lướt theo chiều gió một con thuyền, theo trăng trong
Gliding with the afternoon wind, one boat follows the clear moon
Trôi trên sông Thương, nước chảy đôi giòng
Drifting on the Thương river, the water flows in two currents.
Biết đâu bờ bến thuyền ơi thuyền trôi nơi đâu
Where's the shore, the dock, oh boat, where do you drift?
Trên con sông Thương, nào ai biết nông sâu
Upon Thương river, who knows whether it's shallow or deep?
Nhớ khi chiều sương, cùng ai trắc ẩn tấm lòng.
Remember the afternoon mist, who will share compassion with these feelings?
Biết bao buồn thương, thuyền mơ buồn trôi xuôi giòng
Knowing so much sadness and pity, the dreamy boat drifts down the river
Bến mơ dù thiết tha, thuyền ơi đừng chờ mong
The dreaming dock, though ardent, oh boat, don't wait or hope

Ánh trăng mờ chiếu, một con thuyền trong đêm thâu

The moonlight dimly shines, a boat in the dark night
Trên sông bao la, thuyền mơ bến nơi đâu?
Upon the vast river. Where is dock the boat dreams of?


Nghe Anh Ngọc ca "Con thuyền không bến," ban nhạc Tiếng Tơ Đồng, Hoàng Trọng phối khí. Tôi không được tìm âm thanh của Hà Thanh ca bài hát này trên mạng. Tôi có một băng cát xét do Hoàng Trọng cung cấp có Hà Thanh hát cùng ban nhạc Tiếng Tơ Đồng. Tôi chưa bao giờ nghe ai hát "Con thuyền không bến" hay bằng Hà Thanh.