Nghe rét đến, nhớ về Hà Nội (Hearing The Chill Has Come, I Long For Hanoi) - Xuân Quỳnh (1978)

Em ở đây giữa nắng mênh mông
I'm here in the expansive sunlight
Mùa trái lạ, điệp trùng bờ bến lạ
A season of strange fruit, vastness at a strange dock

Đất hoang dã gọi tay người đến vỡ
This wilderness calls out for hands to clear it
Thép gai còn nham nhở dấu ngày qua
Barbed wire yet stained, a trace of days past
Những đoàn người đi lập lại làng quê
Detachments to go to restablish the village
Bàn tay trắng bắt đầu nhen bếp lửa
Empty hands begin to arouse the flames
Trận mưa đầu trên luống cày mới vỡ
The first downpour upon furrows newly plowed
Hạt lúa đầu qua kẽ ngón tay chai
The first rice seed passes from the cleft of calloused fingers
Đất ở đây gắn người với con người
The land here brings people together
Biết thương yêu và hiểu về Tổ quốc
Who love and understand the Fatherland
Nhưng ở đây chưa bao giờ biết rét
But here they've never known the chill
Chỉ mình em nghe rét nhớ về anh
It's only I who hear of the chill and long for you
Miền nắng xa thăm thẳm một mình
Alone in a sun-drenched far off land
Nghe rét đến nhớ về Hà Nội
I hear of the chill and long for Hanoi
Mùa thay lá của những hàng cơm nguội
Seasons change the hackberry's leaves
Đường Nghi Tàm bát ngát gió Hồ Tây
Nghi Tàm Street's endless wind from the West Lake
Trời thủ đô đang đổi màu mây
The capitol's skies change their cloud's color
Trong quán nhỏ tách cà phê ấm nóng
In a small stall, a cup of warm coffee
Thương màu cúc giữa đông vàng rạo rực
I love the chrysanthemum's hue midst golden fields ablaze
Đêm phương Nam em thức nhớ về anh
Southern nights I awaken, long for you
Căn phòng con riêng của chúng mình
The little room we had to ourselves
Nước trong phích, hoa trong bình gốm cũ
Water in a thermos, flowers in an old earthen vase
Sách trong giá và thơ trong trí nhớ
Books on shelves and poetry on our minds
Viết ra rồi, anh đọc em nghe
Written out, you read them to me
Cửa mở ra, đường phố dưới kia
The door opens on the street down there
Những màu áo báo gió mùa đã tới
Colors of coats announce the season's arrival
Trẻ đi học thu hai tay vào túi
Kids going to school gather two hands in their pockets
Nắng ẩn vào sau những mái nhà riêng
Sunlight shelters behind the private homes
Chiều mùa đông anh đi dạo cùng em
Winter evenings you would stroll with me
Qua phố cũ, qua những đường phố mới
Past old lanes, past brand-new streets
Gạch vừa lát, hàng cây còn trẻ tuổi
Bricks just laid, young rows of trees
Những ngôi nhà như tiếng hát lên cao
Home like a voice being raised
Năm cửa ô, năm lối đi vào
Five city gates, five entrances
Của hoa trái, su hào, bắp cải
For flowers, fruit, kohrabi, cabbage
Của tình yêu ra đi và trở lại
Of love that goes out and returns
Mùa đông này biết có những ai xa?
This winter who are those who are far away?
Em ở đây, đất mới bao la
I'm here, this vast new land
Bàn tay nhỏ che dưới trời nắng gắt
My small hands shade me under this blazing sun
Những đàn chim bay tìm nơi đất ấm
Flocks of birds look for a warm, pleasant land
Em muốn mang chút nắng tới quê nhà
I'd like to bring a little sunlight to my native home

Nguồn: Xuân Quỳnh, Lời ru trên mặt đất, Nxb Tác phẩm mới, 1978

Chắc bài thơ này có chất tiểu sử. Có phải là Xuân Quỳnh có đi thực tế ở một vùng kinh tế mới ở miền Nam? Nếu đúng như thế thì vùng kinh tế là của dân Bắc vô Nam (ngón tay chai của nông dân chứ phải là người đô thị).

Nghe trời rét thì nhớ nhà, nhớ người nhà. Tất nhiên nhớ đến cảnh quê nhà, cảnh ngôi nhà mình. Nhưng nếu quê nhà mình bị rét thì cũng muốn gửi chút nắng lên.

Ý xây dựng đất nước xã hội chủ nghĩa cũng lãng mạn thơ mộng (Đất ở đây gắn người với con người / Biết thương yêu và hiểu về Tổ quốc). Ở quê Hà Nội thì mới có xây dựng rồi - "Qua phố cũ, qua những đường phố mới / Gạch vừa lát."

Hai người (vợ chồng) yêu nhau có "Căn phòng con riêng của chúng mình." Về tài sản thì không có gì mấy, "Nước trong phích, hoa trong bình gốm cũ," nhưng nghe ra rất ấm áp, đẹp đẻ, lý tưởng. Tôi thấy bốn câu này nhiều nhất: "Những ngôi nhà như tiếng hát lên cao /Năm cửa ô, năm lối đi vào / Của hoa trái, su hào, bắp cải / Của tình yêu ra đi và trở lại." Bao nhiêu bài thơ có quả su hào? Những thực phẩm đi lại qua năm của ổ rất đơn sơ, rất ngày thường nhưng những cái này được mô tả song song với tình yêu. Đây là tình yêu trưởng thành không phải là tình yêu mới, tình yêu mê dại. Những cái như hoa trái, củ cải là một nguồn nuôi dưỡng và sự nuôi dưỡng cũng rất cần thiết cho một tình yêu dài lâu.