Thân tàn, ma dại (The Haggard, The Wasted) - Vũ Đình Liên (1934)

Tôi muốn hát những bài ca thảm thiết
I want to sing heart-rending songs
Như những tiếng kêu than của người đói rét,
Like the wailing of the hungry and the cold,
Trong đêm đông mưa gió lạnh lùng,
During winter nights of cold wind and rain
Khắc bốn bề yên lặng vắng không;
Etch all sides of silence and emptiness;

Tôi muốn rủ những trẻ con côi cút
I want to invite orphaned children
Không chốn nương thân không người chăm chút.
With no place to rest, no one to take care of them.
Suốt đêm khuya đợi mẹ mãi không về,
Through long midnights awaiting mothers who don't return
Ngủ đã say, còn thổn thức trong cơn mê;
Sleeping deeply, still sob in their dreams;

Tôi muốn an ủi những người nghèo khổ,
I want to console those in great want,
Thiển não, bơ vơ, không họ hàng nhà cửa.
The despondent, the friendless, without family or home.

Họa lời ca, tôi muốn được cây đàn
To paint my lyrics, I want a lute
Điện xa đưa, không đằm thắm, ái ân,
Telegraphing afar, no profundity or affection,
Mà duy có giọng thiết tha, nức nở
And only with an insistent, sobbing voice
Như tiếng người oán hờn than thở
Sounding like those who bitterly lament

Tôi sẽ gẩy những khúc não nuột, ai bi
I'll pluck out melancholy, wistful pieces
Như mối thương tâm u uất, tê mê
Like unutterable, ecstatic distress
Tiếng buồn bực, sợi giây buông thon thả.
Vexed sounds, slender filaments released
Như hàng lệ tốm tăm thầm rơi trên má
Like tears in sombre lines silently flowing upon someone's cheeks
Của lão lòa đôi mắt đục ngầu,
Of a blind crone, eyes scaled over
Đôi mắt trơ nhìn những cảnh đâu đâu.
A pair of motionless eyes viewing some scene, somewhere.

Tôi sẽ gọi bạn lầm than, đói khát
I'll call miserable friends in want
Đến chung quanh để nghe tôi đàn hát.
To come around to hear me play and sing.
Quên hết những nỗi oán hờn đau khổ từ xưa
Forget the grudges and pain through the ages
Nghe thấy tiếng đàn, họ yên lặng, ngẩn ngơ.
Hearing my lute, they're calmed, melancholy.
Vì lời hát với tiếng đàn đều nhắc nhủ
For my words and their accompaniment both remind
Và tả rõ, vỗ về cuộc đời tân khổ.
And clearly depict, console miserable lives.

Rồi hết cả bầy rách rưới đui mù,
Then the whole pack of the ragged and blind,
Từ ông lão già cho đến đứa trẻ thơ
From the old men to the young ones
Rứt tiếng hát, đều kêu lên, cảm khái;
Stop their singing, call out, touched:
"Anh là thi sĩ của những người thân tàn ma dại."
"You're the poet of the haggard, the wasted."

nguồn: Phong hóa 111 (18 tháng 8 1934), 3.


Vũ Đình Liên tuổi 21 soạn bài thơ này với mục đích "Tả rõ, vỗ về cuộc đời tan khổ."  Bài thơ này chắc phản ánh thực tế trước mắt của tác giả - một thực tế được nhân đạo hóa và lãng mạn hóa.  Thực ra, không có xã hội nào mà không có người "thân tàn, ma dại."  Song hình như các thi sĩ trước không coi đề tài này xứng đắng cho những áng thơ.

Các Mác cũng viết đến những người "thân tàn, ma dại" với mục đính giúp những người đó bằng kiến thức về tình trạng mình và tình thế thế giới.  Vũ Đình Liên muốn làm như loa phát thanh tình trạng này ("muốn được cây đàn / Điện xa đưa").  Nhưng có vẻ như loa chỉ phát thanh phía các "bạn lầm than, đói khát" để họ biết có một người đồng cảm với mình - như một niềm an ủi để họ được "[q]uên hết những nỗi oán hờn đau khổ từ xưa."  Quên hết chứ phải căm hờn lên đường xông pha - "họ yên lặng, ngẩn ngơ."  Ý này dù rất ngây thơ cũng tốt chứ?  Những người này như bị bỏ qua, vậy được công nhận, được người thi sĩ nói lên hộ họ được "kêu lên, cảm khái" vì người thi sĩ đó.