“mượn” hay cho vay?

Xuân Thi, "Khi nhạc Việt bị “mượn," Sài Gòn tiếp thị (21 tháng 10 2011).

Trong báo bài này nhiều người nhận xét rằng một bài hit mới của Coldplay cùng Rhianna là "Princess of China" (Công chúa Trung Hoa) có những nét nhạc nghe giống những nét nhạc trong ca khúc "Ra ngõ tụng kinh" của Trần Tiến do Trần Thu Hà thực hiện. Chắc nhiều người biết chuyện này.



Tôi cũng có một vài nhận xét.

1) - Đầu tiên tôi muốn nói chính xác về giai điệu này trong bài ca "Ra ngõ tụng kinh." Đây là một đòan giới thiệu (introduction) chắc do Hà Trần hay Thanh Phương sáng chế. Đoàn nhạc giới thiệu không có trên bản nhạc của Trần Tiến sáng tác.

2) - Tiết tấu của hai điệu rất giống nhau. Giai điệu trong hai bài ca không y hệt như nhau. (đây là không phải các nốt chính xác, nhưng những nốt chứng minh các quảng âm giới từng nốt):

"Princess of China" (hát chữ "Ô....")

A - GAGE - DEDA - EDGA -

"Ra ngõ tụng kinh" (hát các chững "hê-a" "hai-a")

A - GAGE - DEGE - DEDDA -

"Princess of China"

3) - Rất khó biết nếu các cậu thành viên có bao giờ nghe đĩa của Hà Trần. Họ soạn một tác phẩm có âm hưởng châu Á thì có lẽ họ nghiên cứu qua nhiều đĩa nhạc mới vùng Á Châu.

4) Các giai điệu ngũ cung là như DNA của nhạc dân gian toàn cầu. Tôi xin đề ra thêm một ví dụ là một giai điệu chant (xướng) của đội bóng chày Atlanta Braves (nghe dưới đây)



Atlanta Braves chant (có tiết tấu giống hai giai điệu trên, và có nguyên âm "ô" như "Princess of China")

A - G AGE - E - D EDA -

Đội của Atlanta lấy làm danh hiệu một người da đỏ.



Từ năm 1991 họ xướng giai điệu này để khuyến khích các đội viên lên chiến thắng. Đối với tôi đây không phải một cử chỉ đẹp mà là một cách để phân biệt chủng tộc. Những người fan của đội Atlanta Braves không có mấy người là dân tộc da đỏ. Những người da đỏ bản xứ đã bị tiêu diệt gần hai thế kỷ rồi. Giai điệu này cũng là một giai điệu da đỏ (nghĩa là nguyên thủy) theo sự tưởng tượng chật hẹp của người Mỹ da trắng. Giai điệu này là như trong một phim cao bồi - gam ngũ cung đối với người nghe như nhạc dân tộc. Tôi sẽ ngạc nhiên nếu Hà Trần có bao giờ nghe các fan của đội Atlanta Braves hát kiểu này.

5) Thật ra chỉ có các luật sư có thể giải quyết những câu chuyện này. Ngôn ngữ âm nhạc rất bao la, nhưng dù thế nữa trong môi trường nhạc hoàn cầu thì mọi người được chịu ảnh hưởng của nhau - cố ý hay tình cờ.