Bởi vì không thể quên... (Being Unable to Forget) - Nguyễn Phong Việt (2008)

Bởi vì không thể quên
Being unable to forget
nên ta hiểu cảm giác của cả triệu người trên thế gian
we understand the feelings of millions of others in this world
đã từng yêu ai đó hơn chính bản thân mình!
who have loved somebody more than themselves!

Những tháng ngày chỉ cần sống cuộc đời bình thường
Days, months that only requiring an ordinary life
nấu cho nhau một bữa ăn
cooking meals for each other
mua một viên thuốc khi người kia đau ốm
buying medicine when the other is sick
hay vuốt giùm sợi tóc bay ngang tầm mắt…
or brushing a strand of hair from the others eyes
nhưng ta biết chẳng dễ gì bên cạnh người được
but I know it's not easy to stay by somebody
chẳng dễ gì có thể sẻ chia…
it's not easy to share...

Đã bao giờ người muốn gọi tên ta
Has somebody ever wanted to call our name
muốn ngủ mãi trong giấc mơ mà không thức giấc
wanted to sleep forever, dreaming not awakening
muốn chối bỏ đời sống này vì mất đi tình yêu duy nhất
wanted to reject this life because they lost their only love
muốn giọt nước mắt cuối cùng sẽ rơi trên vai ta mà không là ai khác
wanted their final tears to fall upon our shoulder, and not those of another
muốn nhìn thấy ta hơn tất cả những hi vọng trên đời…
wanted to see in us something better than all of life's hopes

Chúng ta đã nhiều lần chết đi dù vẫn đang tồn tại giữa bao người
We've died many times though we persist among many others
khi nhìn thấy nhau nhưng không cách nào bước tới
when we've looked at each other yet without a way to approach
khi lướt qua nhau và nghe rõ nhịp tim của người kia đau nhói
when we brush quickly past and can hear clearly the heartbeat of the afflicted other
khi rời xa nhau mà ngay cả ánh mắt cũng không bước đi nổi
when leaving each other behind even the eye's glow, unable to step away
xót xa nào hơn…
what greater torment...

Người có biết mình mắc nợ chính bản thân mình
Do you know that it's my own debt to
cứ mãi loay hoay tìm cho ra một điểm tựa
remained obsessed in the search for a polestar
không phải con người này, không phải ngôi nhà này… mà là ở nơi đó
not this person, nor this house... but in that one place
với một vòng tay bao dung!
with its merciful embrace!

Ta không hề muốn sống cuộc đời của những mẫu số chung
I never want to live a life of the common denominator
yêu một người và lấy một người khác…
loving one person and marrying another...
rồi tự an ủi mình miễn là có một bờ vai bên cạnh
comforted by the pair of shoulders beside them
tự an ủi mình ai cũng giống như vậy thôi?
comforted that it's the same for everyone?

Người vẫn giữ cho riêng mình một khoảng trời
You still hold a space for me alone
nhưng đã chôn giấu vào tận góc tâm hồn không có ánh sáng
but it's buried in the farthest corner of a lightless soul
người không muốn nhìn lại, không muốn rơi nước mắt…
you don't want to look back, don't want tears to fall...
dù trái tim mỗi ngày tự nó làm mưa tuôn…
though each day my heart makes its own torrent

Bởi vì không thể quên
Being unable to forget
nên (không chỉ riêng) ta không thể tự tha thứ được cho chính mình!
so (it's not only) I that cannot forgive myself

05.2008


Nhìn một cho đơn giản thì đây là một bài thơ về tình yêu tan vỡ. Một chủ đề bình thường. Nhưng hình như một phần lớn các cuộc tình trong thi ca và ca từ bị tan vỡ vì số phận, vì những sự kiện cụ thể xây ra xung quanh mình (một người đi, một ở lại vì nhiều lý do), hay vì sự gian dối. Bài thơ này thì khác.

Tôi dịch bài thơ cùng lúc tôi đang đọc đoạn sau này trong quyển Fighting for Life: Contest, Sexuality, and Consciousness [Phấn đấu cho nhân sinh: Sự cạnh tranh, bản năng giới tính, và ý thức] của Walter J. Ong (Cornell University Press, 1981, tr. 196). Đoạn này khó dịch vậy tôi phải xin lỗi trước.

The "I" exists in a state of terrifying isolation. No matter how close another is to me, he or she can never break through into this center of my being, into what really matters. A husband and wife who have lived together in great love for fifty years so that they can read each other's thoughts are still separated here: the one does not know the direct experience of "I" which is the other. They may almost forget this fact, for the chasm that opens this situation and keeps open can be crossed and is crossed only by love. But the chasm remains. We are divided from one another. The veil that separates each of us as a person from the other is never lifted in this life, though it may be pierced by love.

Cái "tôi" tồn tại trong tình trạng cô lập đáng kinh sợ. Không quan trọng người khác được gần mình bao nhiêu, anh hay em không thể nào vượt vào trong vòng tâm của sự tồn tại của tôi, vào trong những cái có ý nghĩa nhất. Một cặp vợ chồng sống chung tha thiết năm mươi năm đến mức mà họ đoán được ý nghĩ của nhau vẫn còn bị riêng biệt vậy: người không biết được kinh nghiệm trực tiếp của cái "tôi" là người khác. Cũng có thể họ sẽ quên sự kiện này, vì vực thẳm mà mở rộng tình trạng này và cứ mở rộng vượt nối được và chỉ được vượt nối vì tình yêu. Song vực thẳm này vẫn còn. Chúng ta bị chia ra nhau. Tấm màn mà chia ra mọi chúng ta, người với người, không bao giờ được nâng lên trong đời này, tuy nó sẽ được xuyên vì tình yêu.


Tôi nghĩ rằng Nguyễn Phong Việt viết về vực thẳm ấy. Hai người có thể rất gần gủi với nhau, rất hiểu biết nhau, rất yêu nhau nhưng hai người vẫn riêng biệt. Bài thơ này không viết cụ thể đến một vấn đề, một biến cố xây ra làm cho hai người vừa "không cách nào bước tới" vừa "không bước đi nổi." Hai người co lỗi với nhau? Cuộc sống thay đổi làm cho hai người không còn được tâm sự với nhau? Có những cảm tưởng, cảm giác phức tạp khó tả, khó giải quyết. Khi mà chúng ta gặp phải thì mới thành con người, mới thành con người biết thực sự tình yêu.