Ai về sông Tương (Whoever Returns to Tương River) - Thông Đạt (1949)

Ai có về bên bến sông, nhắn người duyên dáng tôi thương, bao ngày ôm mối tơ vương.
Whoever returns to Tương river send word to the charming one I love, who I've held close to my heart for so long.

Tháng với ngày mờ nhuốm đau thương, tâm hồn mơ bóng em luôn, mong vài lời em ngập hương.
The days and months fade colored by pain, my soul dreams of you always, waits for a few words from you flooded with fragrance.

Thu nay về vương áng thê lương, vắng người duyên dáng tôi thương, mối tình tôi vẫn cô đơn.
Upon autumn's return a sad glow lingers, absent the charming one I love my feelings are still alone.
Xa muôn trùng lưu luyến nhớ em, mơ hoài hình bóng không quên, hương tình mộng say dịu êm.
Far, far away I reluctantly long for you, dream always of an unforgettable visage, love's fragrance, impassioned and gentle.

Bao ngày qua.
So many days passed.
Thu lại về mang sầu tới.
Autumn returned, bringing sorrow.
Nàng say tình mới hồn tôi tơi bời, nhìn hoa cười đón mừng vui duyên nàng, tình thơ ngây từ đây nát tan
She's impassioned with a new love, my soul falls to pieces, watching a thousand laughing flowers celebrating her true love and happiness, innocent love is shattered from now on.

Hoa ơi!
Oh flowers!
Thôi ngưng cười đùa lả lơi.
Stop that saucy joking and laughter.
Cùng tôi buồn đắm đừng vui chi tình đầy bao ngày thắm dày xéo tâm hồn này, lệ sầu hoen ý thu.
Come be carried away by sadness with, love, don't be glad, so many intense days yet trampled, tears stained autumn's plans

Ai có về bên bến sông Tương, nhắn người duyên dáng tôi thương, sao đành nỡ dứt tơ vương.
Whoever returns to Tương river, send word to the charming one I love, how can I stand this breaking off
Ôi duyên hờ từ nay bơ vơ.
Oh, fleeting love, helpless from now on.
Dây tình tôi nắn cung tơ, rút lòng sầu trách người mơ
My love tunes the silk strings that tug at a sad heart that still blames the dreamer.


Thông Đạt là một tên bút của nhạc sĩ Văn Giảng (tức Ngô Văn Giảng) hiện sống ở Úc. Dù sáng tác năm 1949 (theo lời nói của tác giả) bài ca này mới được phổ biến vài năm sau do ca sĩ / nhạc sĩ hát trên Đài Pháp Á. "Ai về sông Tương" mới được xuất năm 1953 do Tinh Hoa ở Huế. Ông Văn Giảng cũng kể cho tôi nghe (tôi được gặp ông cách đây 7 năm) rằng sông Tương không phải một dòng sông cụ thể.

Trên bản nhạc có nhịp đi "blues." Bài này không có cấu trúc blues và chỉ có vài nét tiết tấu với một ít chất blues. Lúc ông sáng tác thì blues cũng đã thành một màu sắc của nhạc jazz, thuở mà nhạc jazz là một ca nhạc phổ thông. Tôi cũng nghĩ rằng blues cũng có ý nghĩa là tự sự - tự sự về tâm trạng của mình. Dù gọi là blues thì bài ca này cũng xa với các bài slow khác ở Việt Nam trong cái giai đoạn gọi là tiền chiến.



Tôi thu Lộc Vàng hát bài "Ai về sông Tương" ở Hà Nội năm 2007.

thêm ảnh Sài Gòn của Darryl Henley Collection (part 3)

Đường Tự Do trong mưa









Một chuyến xe lam














Ông Darryl Hanley với người lái xe








Chùa Lê Văn Duyệt - tức Lăng Ông Bà Chiểu.
















Chùa Xá Lợi






Chợ Lê Văn Duyệt


Chùa Xá Lợi










Nghĩa địa cổ ở Tân Sơn Nhứt

Thêm ảnh của Darryl Hanley Collection, Vietnam Center and Archive

Marie - Townes Van Zandt (1993?)

I stood in line and left my name
Tôi đã xếp hàng rồi để lại tên tôi
Took about six hours or so
Mất khoảng sáu tiếng
Well, the man just grinned like it was all a game
Vậy, ông kìa chỉ nhe răng cười như là tròi chơi
Said they’d let me know
Nói là họ sẽ cho biết sau
I put in my time till the Pocono line shut down two years ago
Tôi đã tiêu thì giờ tôi đi làm đến lúc mà tuyến Pocono đóng cửa
I was staying at the mission till I met Marie
Tôi ở trọ ở hội đến khi mà làm quen với Marie
Now I can’t stay there no more
Này tôi không ở lại nơi đó nữa.

Fella ’cross town said he’s lookin’ for a man
Một thằng bạn bên kià thành phố bảo rằng muốn tìm thuê một đàn ông
To move some old cars around
Để chuyển chỗ các loại xe cũ
Maybe me and Marie could find a burned-out van and do a little settlin’ down
Có lẽ tôi và Marie có thể tìm kiếm một xe tải thủng rồi sống ôn định
Aw, but I’m just dreamin’, I ain’t got no ride
Rồi, tôi chỉ ước mơ, tôi không có phương tiện đi nào cả
And the junkyard’s a pretty good ways
Và sân đổ đồ phế thải cũng xa xa
That job’s about a half week old besides
Vả chăng việc ấy đã cũ nửa tuần rồi
It’d be gone now anyway
Sẽ không còn thế nào nữa

Unemployment said I got no more checks
Cục Thất nghiệp bảo rằng tôi không còn lương nào
And they showed me to the hall
Đưa tôi ra phòng đợi
My brother died in Georgia some time ago
Anh tôi mất ở Georgia đã lâu năm rồi
I got no one left to call
Tôi không còn ai để gọi
Summer wasn’t bad below the bridge
Mùa hè dưới cầu không tệ mấy
A little short on food that’s all
Chỉ thiếu đồ ăn một tý mà thôi
Now I gotta get Marie some kind of coat
Nay tôi phải kiếm một áo ấm nào đó cho Marie
We’re headed down into fall
Chúng tôi sắp đến mùa thu

I used to play the mouth harp pretty good
Ngày xưa tôi thổi kèn khẩu cầm cũng khá khá
Hustled up a little dough
Cày được một vài vé
But I got drunk and I woke up rolled
Nhưng tôi uống sai lúc thức thấy mất sạch
A couple of months ago
Cách đây vài tháng
They got my harp and they got my dollar
Chúng đã lấy kèn tôi chúng lấy vé tôi
Them low-life so and so’s
Các tên hèn hạ đó
Harps cost money and I ain’t got it
Mua kèn mất tiền mà tôi chả có
It’s my own fault I suppose
Chính lỗi của tôi, chắc vậy.

The Pocono’s down but the Chesapeake’s runnin’
Tuyến Pocono bị gục nhưng tuyến Chesapeake còn chạy
Two freights everyday
Hai tàu chuyên chở hàng ngày
If it was just me I’d be headed south
Nếu chỉ một mình tôi, tôi sẽ hướng vào Nam
But Marie can’t catch no train
Nhưng Marie chả bắt kịp tàu hỏa nào
She’s got some pain and she thinks it’s a baby,
Nàng thấy đau nhục và nghĩ có đứa bé
Says we gotta wait and see
Nói mà chúng ta phải đời xem
In my heart I know it’s a little boy
Trong lòng tôi biết nó là một đứa con trai
Hope he don’t end up like me
Hy vọng nó không thành như tôi

Well, the man’s still grinnin’ says he lost my file
Này, ông kìa vẫn nhe răng bảo rằng ông mất hồ sơ tôi
I gotta stand in line again
Tôi phải xếp hạng lần nữa
I want to kill him but I just say no
Tôi muốn giết nó nhưng tôi chỉ bảo "không"
I had enough of that line my friend
Tôi chán đứng xếp hạng rồi bạn ơi
I head back to the bridge, it’s getting kinda cold
Tôi về phía cầu, trời bắt đầu rét
I’m feelin’ too low down to lie
Tôi sầu não quá không thể nào nói láo
I guess I’ll just tell Marie the truth
Chắc tôi sẽ nói sự thật với Marie
Hope she don’t break down and cry
Hy vọng nàng không vỡ khóc

Marie she didn’t wake up this morning
Marie, nàng không dậy sáng này
She didn’t even try
Thậm chí nàng không thử
She just rolled over and went to heaven
Chỉ lăn mình rồi đi lên thiên đường
My little boy safe inside
Con trai tôi an lành ở trong
I laid them in the sun where somebody’d find them
Tôi phơi bày cả hai trong ánh nắng để người ta tìm thấy
Caught a Chesapeake on the fly
Bắt kịp tàu Chesapeake đang chạy qua
Marie will know I’m headed south
Marie sẽ biết tôi đang hướng vô nam
So’s to meet me by and by
Để gặp tôi một ngày nào đó


Townes Van Zandt hát trên album


Townes Van Zandt biểu diễn độc tấu trên sân khấu

Có lẽ người Việt chưa tin rằng có người Mỹ biết nghèo khổ. Về vật chất có lẽ người Mỹ nghèo không khổ bằng người Việt nghèo nhưng về mặt tình cảm thì khác.

Cách đây 30-40 năm Mỹ vẫn là một xã hội công nghiệp. Đàn ông không học thức dễ kiếm được công việc thợ nhà máy, làm việc bằng hai bàn tay. Chính sách kinh tế của Reagan và các tổng thống tiếp theo tạo điều kiện cho các công ty lớn chuyển các nhà máy sang bên những nước chưa phát triển, các nước chưa có luật bảo vệ quyền của công nhân.

Người kể chuyện này bị thất nghiệp trong hoàn cảnh này - đã từng làm việc cho đường tàu Pocono và mới đây nhận được tiền bảo hiểm thất nghiệp. Nhận tiền ấy không phải là ăn xin - các người đi làm trả vốn vào quỹ tiền thất nghiệp (Pocono là vùng rừng núi đông Pennsylvania).

Về họ hàng đã thì người kể chuyện này chỉ có một người anh quá cố ở bang khác. Người này chỉ mới làm quan hệ với nàng Marie - nhưng Marie là lý do chính mà ông bị đuổi ra hội sống ở ngoài trời. Mối tình cảm với Marie cũng là lý do ông không chạy đi chỗ khác.

Đầu tháng tôi soạn một bài tên "There's only two kinds of music, the blues and zip-a-dee-doo-dah" là một câu nói của Townes Van Zandt. Tất nhiên "Marie" là một bài ca kiểu blues (dù không theo cấu trúc blues). Ý của tôi trong bài viết ấy là "nhạc blues tiết lộ tâm trạng phức tạp của con người."

Nhạc phổ thông thì đại đa số là "zip-a-dee-dah" theo cách nghĩ của Van Zandt. Phần lớn nhạc phong trào cũng thế. Tôi nói thế là không chê nhạc này. Thí dụ đầu tháng này tôi dịch bài "Lời ru chia đôi" là một bài ca cũng hay - nhưng một bài ca kiểu này không đi sâu vào vấn đệ của một hôn nhân tan vỡ.

Van Zandt nhìn thẳng vào vấn đề người nghèo không nhà làm một bức tranh đúng với sự thật. Ông không thúc giục ai làm gì - ông chỉ muốn động đến lương tâm của người nghe, làm cho mọi người thông cảm hơn những xung quanh lâm vào hoàn cảnh đau khổ.

Thêm tấm ảnh của Dan Peckham Collection, cảnh chiến tranh

"Captured V.C. (Viet Cong) being interrogated on April 4th" [Việt Cộng bắt giữ đang bị hỏi dò ngày 4 tháng 4]





Nguồn: Dan Henley Collection, Vietnam Center and Archive. Bấm vào các ảnh để phóng đại.

tấm ảnh Sở thú Sài Gòn, sân golf, giao thông

Nguồn: Darryl Henley Collection, Vietnam Center and Archive