Với Khánh Ly (With Khánh Ly) - Phạm Tiến Duật (1975)

Tiếng hát em còn trong băng nhạc ấy
Your voice is still on that tape
Em ơi em, sao em không về
My dear, why don't you come back
Cả Sài Gòn đông vui nhộn nhịp
All of Saigon is in a happy bustle
Tôi gọi em mà em có nghe?
I call you, but do you hear?

Đời em đi qua những khúc hát sầu bi
Your life has passed through songs of pathos
Hạnh phúc lội tìm lặn tìm chẳng thấy
Happiness wades, dives, it searches yet cannot see
Trả nợ đời em, chỉ có đồng tiền giấy
To pay the debts of your life, there's just paper money
Mỏng như là hơi thở cắt vuông ra
Thin like a breath cut into squares

Đặt đồng tiền xuống, thấy nước mắt sa
Put your money down and see the teardrops fall
Soi đồng tiền lên chỉ thấy hình vợ Thiệu
Looking up at that money, all you see Thiệu's wife's image
Như mụ sì ke nhìn đời bêu riếu
Like an addict looking at life's shortcomings
Và bóng triệu người vất vưởng khuất sau lưng
And the millions of uncertain people, out of sight behind you
Tiếng hát gieo sương chót lá rưng rưng
Singing that spreads dew across leaves wet with tears
Thoắt cái giọng hiền thành lời phẫn nộ
Suddenly that gentle voices changes to words of wrath
Giọng em bỗng già như giọng bà quả phụ
Your voice suddenly old like a widow's
Khóc chồng đi theo Mỹ lìa nhà
Cry for your husband, follow the Americans, abandon your home

Để gió cuốn đi rồi tình nhớ với tình xa
So that the leaves swirl, then love longs with distant love
Tất cả cạn dần chỉ còn mơ ước
All that slowly dries up leaving only dreams
Ngày đoàn tụ ôi vẹn tròn đất nước
Oh that reunion day, completing the nation
Cầu mong, cầu mong, em hát khúc cầu mong
Prayers and expectations, you sing of those things

Thì đầu phố nhà em cây điệp lại lên hồng
At the top of the street at your house the bird of paradise tree blooms red
Môi của mùa hè hát trời xanh giải phóng
Summer lips that sing the blue skies of liberation
Người về. Giặc tan. Đất lành yên tiếng súng
People go home. The enemy dispersed. The good land at peace from the sound of guns.
Bè bạn quây quần mà thiếu bóng em
Friends are reunited, yet we lack your shadow

Tôi thương em dù chưa một lần quen
I feel for you though we've never once met
Dù giữa hai ta có khác nhau đến mấy
Though between is the differences are not great
Thì sẽ gần lại với nhau nếu em ở lại
So we could be close if you stayed
Khánh tận chi mà ly biệt vội vàng?
At what ruin would you depart so quickly?

Lặng rồi giọng hát mịn màng
It's silent, that fine voice
Kìa bao cánh nhạc rộn ràng lại bay
Out there how many musical notes on the wing joyfully fly
Đời vui rạng rỡ ánh ngày
Life happy and brilliant of day's light
Chút riêng lựa một khúc này tiếc thương.
At a private moment I choose a piece like this to regret

Sài Gòn, đêm 21/5/1975


Tôi thích nhiều bài thơ của Phạm Tiến Duật. Tôi chưa thích bài này. Tôi thấy khó không so sanh thi sĩ với chế độ XHCN và không so sanh Khánh Ly với chế độ VNCH. XHCN nói khẽ với VNCH - hãy ở lại, nhưng VNCH đi là phải, là hợp lý. Một mặt là do XHCN chưa thể hiểu nổi VNCH.

Thi sĩ thì như nói với một con ma (Tôi gọi em mà em có nghe?), như trong một cơn ám ảnh. Linh hồn của con ma này nằm ở trong một cuốn băng (Sơn Ca 7? Hát cho quê hương Việt Nam?) - mà có tiềm lực của thần ma này - có những khúc hát sầu bi. Và tiếng hát này biến từ một giọng hiền thành phẫn nộ. Hình như thi sĩ thấy băn khoăn? Nhưng trong giọng hát ma lực này cũng có cái gì đó có thể gọi là tri kỷ - Dù giữa hai ta có khác nhau đến mấy / Thì sẽ gần lại với nhau nếu em ở lại. Nói thế là dù thuộc lĩnh vực éo le, nguy hiểm của đồng tiền giấy.

Thi sĩ thì nhắc đến tên ba ca khúc của Trịnh Công Sơn - "Để gió cuốn đi," "Tình nhớ," và "Tình xa." Ba ca khúc bị cấm hát ở Việt Nam hơn mười năm. Rồi thi sĩ viết đến ngày đoàn tụ và vẹn trọn đất nước cũng để nhắc lại những ca khúc kiểu "nối vòng tay lớn" của Trịnh Công Sơn.

Khánh tận chi mà ly biệt vội vàng? Miễn trả lời câu hỏi này. Ước gì mà toàn lãnh đạo của hai chế độ có khả năng đối xứ với nhau để không có những tranh cãi đến bây giờ. Sau bao năm chiến tranh hòa bình đến - ai không muốn được bè bạn quây quần. Nhưng thiếu bóng em - em đi rất có lý. Tại sao thi sĩ chưa thông cảm?


Nguồn bài thơ này là blog "văn chương và tôi." Có scan lời Trịnh Công Sơn tặng Phạm Tiến Duật một tập nhạc, rồi lời chép thơ này của Phạm Tiến Duật. Viết thơ kiểu này thì chắc phải để "để đời".