8 tháng 4, 2010

Chị tôi (My Big Sister) - Trần Tiến (1995)

Nhà tôi trên bến sông có chiếc cầu nhỏ cong cong
My house is above the docks, there's a small, curved bridge
Hàng cau dưới nắng trong lá trầu không
And rows of areca palms in the clear sunlight, betel leaves
Chị tôi trông dễ thương bán rau chợ cầu Ðông í a
My big sister looked cute selling vegetables at the East Bridge market
Chị tôi chưa lấy chồng.
My big sister had yet to take a husband

Thời con gái lưng ong có bao người thầm mong theo
At a girl's age when they've a wasp waist, so there are many who secretly await
Mẹ dục con gái yêu lấy chồng đi
Mother urged her beloved daughter to go ahead and marry
Chị thương hai đứa em thương mẹ già còn đau í a
My sister loved her two little sisters and her old mother who's still ill
Chị tôi chưa lấy chồng.
My big sister had yet to take a husband

Rồi mẹ tôi khuất xa, chúng tôi không còn thơ ngây
Then my mother passed on, the rest of us were no longer inexperienced
Chị lại lo các em chuyện chồng con
Yet big sister still worried about us, our own husbands and children
Ngày chia tay bến sông thấy chị buồn mà thương í a
When we separated at the docks, we could see she was sad and felt for her
Chị tôi chưa lấy chồng.
My big sister had yet to take a husband

Rồi một đêm sáng trong có một người đàn ông qua
Then one clear moonlit night a man came past
Họ về xây chiếc cầu nối bờ sông
They had come to build a bridge connecting the riverbanks
Gặp chị tôi dễ thương mới xin lời cầu hôn í a
Meeting my cute sister he asked for her engagement
Chị cũng muốn lấy chồng.
My big sister wanted to take a husband

Cầu xây xong đã lâu không thấy người về đưa dâu
The bridge had been built for a while, but no one saw anyone return to take a bride
Để chị tôi ngóng chờ mắt lệ nhòa
Which made my big sister stay on the look out, waiting, eyes bleary, in tears
Hàng cau đau trái cau bao lá trầu buồn rơi theo
Rows of areca palm hurt for their fruit, how many betel leave sadly fall with them
Chị tôi chưa lấy chồng.
My big sister had yet to take a husband

Nhiều năm xa cách xa tôi trở về làng quê thăm
After many years afar I went back to my village to visit
Nhìn hàng cau xác xơ lá trầu khô
Saw the rows of areca palms tattered, the betel leaves dried out
Mộ chị tôi bé xinh đứng bên cầu thương nhớ mêng mông
My sister's grave is pretty and small by the bridge with her boundless longing
Chị ơi sao vẫn chưa lấy chồng.
Oh sister, why had you still not taken a husband

Chị tôi chưa lấy chồng...
My big sister had yet to take a husband...


"Chị tôi" vào Làn Sóng Xanh tháng 5 1999, và lên vị trí số 1 mồng 4 tháng 7 1999 do Trần Tiến hát.

Người chị này là yếu tố bất biến. Thời cuộc thay đổi - các em đi, người mẹ qua đời. Và có một công trình đến nữa - nghĩa là làng này được hiện đại hóa. Đầu bài hát có cầu nhỏ cong cong, cuối bài hát có cầu mênh mông. Một điều hiện đại nữa là làng này cũng vắng các người trẻ - như bài "Quê nhà." Trong "Quê nhà" có hoa cải, rau răm, thì "Chị tôi" có cây cau, cây trầu. Hai cây này cũng ở lại bị xác xơ, bị khô. Người chị ở lại quê và chết tại quê. Nhưng người chị sống và chết đã tạo điều kiện cho các em được khỏi thôn quê này để theo một cuộc sống khác. Như vậy phải biết ơn người chị ấy.

Như nhiều bài khác của Trần Tiến (còn của Phạm Duy và Trịnh Công Sơn nữa) bài ca này theo cầu trúc strophic (lặp lại một đoạn nhạc nhiều lần) để kể truyện. Cầu trúc này không được sử dụng nhiều trong nhạc thị trường hiện nay.




Hai thanh niên tự phát hát "Chị tôi" - nghe buồn và nghiêm trang - một đứa như sắp gục xuống.



Thanh niên xa nhà (hình như ở Đức?) hát buồn man mác và nghiêm trang nữa. Tôi tự hỏi các cậu hát cho thân phận đàn bà hay cho chính thân phận mình (hay chỉ hát cho các cô em nghe?).



Trần Tiến hát bài ca buồn vẫn giữ được mỉm cười duyên dáng.

7 nhận xét:

Nặc danh nói...

hàng cau dưới nắng trong lá trầu không.

Theo tôi trong ở đây nghĩa là clear (nắng trong, clear sunlight) chứ không phải in/midst. Vì tôi không tưởng tượng ra "hàng cau trong lá trầu không" nó như thế nào :)

lessachan nói...

Cảm ơn anh tây bụi về bài dịch này.
Trước khi đóng góp comment, tôi xin mạn phép hỏi vì sao anh chọn cách dịch words by words thế ạ ?
Còn về bài hát này, tôi xin có đôi lời như sau.
Trước hết, tôi cũng nghĩ cần hiểu chữ “nắng trong” là 1 cụm, chứ không phải là “trong lá trầu không”. (hàng cau dưới nắng trong, lá trầu không).
Tiếp theo: “Chị thương hai đứa em, thương mẹ già còn đau, í a”, tôi không hiểu vì sao mọi người đều nghe thành “con đau”. Anh có thể nghe lại bản do nhạc sĩ Trần Tiến đích thân hát, chữ “còn” được phát âm rất rõ và nếu chữ này là “còn”, thì câu hát nghe hợp lý và hay hơn nhiều so với “con đau”, mà anh dịch thành “she hurts”. Chữ “đau” ở đây có nghĩa là đau ốm, không khỏe mạnh, chứ không phải là đau khổ.
“Rồi mẹ tôi khuất xa chúng tôi không còn thơ ngây”, tức là chúng tôi đã lớn rồi, grow up cả rồi.
“Hàng cau đau trái cau, bao lá trầu buồn rơi theo”. (Hàng cau đau lòng vì thương trái cau, bao lá trầu cũng buồn mà rơi rụng theo). Không phải là hàng cau đây, trái cau đâu rồi.
“Mộ chị tôi bé xinh đứng bên cầu thương nhớ mênh mông”, niềm thương nhớ lớn mênh mông, chứ không phải là cái cầu nó lớn mênh mông. Cái cầu vẫn vậy thôi, vẫn là cái cầu của những người đàn ông qua xây.
Vài lời đóng góp, nếu có gì chưa đúng mong anh bỏ quá !

tây bụi nói...

Cám ơn hai bạn góp ý sửa một vài đoạn sai trong bản dịch tôi. Tôi kiếm lại tư liệu bản nhạc rồi sửa lại một vài chữ trong ca từ nữa. Tôi xin các bạn đọc lại xem tôi có dịch cho đúng hơn. Tôi xem lại các ý của các bạn đều đúng và hợp lý.

Bạn lessachan, tôi hay dịch cách word by word vì tôi không nhận mình là một người có năng khiếu viết thơ, viết ca từ. Tôi chỉ dịch vì một mục đích thôi - để cá nhân tôi hiểu được những bài thơ / ca từ ấy. Tôi cũng muốn giữ màu sắc của từng chữ trong bản dịch. Nói chung tôi không thích xen "văn chương" nghèo nàn của tôi vào các bản dịch. Mục đích tôi là muốn bản dịch của tôi được giữ phong cách của tác giả. Tôi thành công hay không thì chưa chắc.

Tôi rất may mắn được những độc giả quan tâm đến việc của tôi, đọc kỹ và góc ý giúp tôi hiểu biết thêm.

Nặc danh nói...

Mộ chị tôi bé xinh đứng bên cầu thương nhớ mênh mông.

Theo tôi, mênh mông ở đây là lòng thương nhớ mênh mông của người chị, chứ không phải chiếc cầu mênh mông (mênh mông kiểu như là spreading in unlimited way :D)

Nặc danh nói...

Mẹ dục con gái yêu lấy chồng đi.
Có lẽ bạn tây bụi nhầm "dục" với "giục".
Chữ "dục" dịch ra tiếng anh là "desire". Còn "giục" là "urge".
Mẹ giục con gái yêu lấy chồng đi. Tôi sẽ dịch câu này thành: Mother urged her beloved daughter to get married.

Rồi một đêm sáng trong có một người đàn ông qua.
Theo tôi thì là "đêm sáng trăng - bright moonlight night", không phải "đêm sáng trong - bright clear night".

tây bụi nói...

Cám ơn các bạn giúp tôi thêm - tôi nghĩ rằng đây là niềm thương mến của độc giả đối với ca khúc này.

Tôi viết thêm chữ "her" cho câu "Mộ chị tôi bé xinh đứng bên cầu thương nhớ mêng mông" -

My sister's grave is pretty and small by the bridge with her boundless longing

Nhưng tôi không thấy chủ ngữ nào đi trước động từ "thương nhớ."

Tôi có viết chữ "dục" vì bản nhạc mà Trần Tiến cung cấp cho tôi có chữ ấy. Tôi biết rằng ý nhạc sĩ là chữ "giục" - "urge" như tôi có dịch.

Nặc danh nói...

Theo tôi, "mộ" là chủ ngữ của động từ "thương nhớ". Hình ảnh ở đây được cách điệu, mộ tượng trưng cho người chị. Chị sống vẫn chờ người kia, chị chết rồi mộ chị vẫn thương nhớ người kia.