"Bài ca thống nhất (Reunification Song) - Võ Văn Di (1975? 1976?)

Biển trời bao la
Vast seas and skies
Đẹp như gấm hoa
Beautiful like brocades and flowers
Nước mây muôn màu
Water, clouds in thousands of hues
Những con tàu ra Bắc vào Nam
Ships from North to South

Biển trời quê ta
Seas and skies of our land
Rộn vang tiếng ca
Resound in song
Bắc Nam một nhà
North and South, one home
Vui một nhà vang tiếng hò khoan
Happy in one home echoing a heave-ho

Dô khoan
Heave ho
Là khoan dô hò
Là khoan dô khoan
Trời tỏa nắng nắng lan núi ngàn
The skies spread sunshine suffusing the mountains
Một mùa Đông gió Bắc vừa tan
A Winter, northern winds died down
Bạn mình ơi đón vui Xuân về
Friend, greet Spring's return
Hân hoan...
Rejoice
Biển trời Xuân sang
Seas and skies as Spring passes
Bắc Nam sum họp
North and South reunited
Một nhà đông vui
A single home, full and happy
Huy hoàng
Splendid

Biển trời Xuân sang
Seas and skies as Spring passes
Con chim reo mừng
Birds sing in celebration
Trở về quê hương
Their return home
Mến thương...
Beloved

Ôi... Khải hoàn ta ra
In triumph we go
Ta gạt mái chèo
We push off with our oars
Tự do ra khơi
Freely off to sea
Tự do vô lộng
Freely fishing in the shadows
Đời tự do
A free life
Gió Xuân về
Spring's wind returns

Dô... khoan
Heave ho
Là khoan dô hò
Là khoan dô khoan Trời Việt Nam gió reo nắng cười
The skies of Vietnam, singing wind, laughing sunshine
Đàn bồ câu tắm trong vàng tươi
A flock of doves bathe in golden freshness
Người Việt Nam đón Xuân xây đời
The Vietnamese people greet Spring, build their lives
Tương lai...
The future

Biển trời quê ta
Seas and skies of our land
Bao năm chia rời
So many years split apart
Cuộc đời chia đôi
Lives split in half
Nơi phương trời...
At the horizon

Biển trời quê ta
Seas and skies of our land
Nay chung một nhà
Now share one home
Thỏa lòng bao năm
Hearts content so many years
Ước mơ...
Dreams

Ôi... Biển trời bao la
Vast seas and skies
Đã sạch bóng thù
Are cleansed of the enemy's shadow
Từ Bắc vô Nam
From North to South
Cờ sao tưng bừng
The star flag bright and gay
Người Việt Nam
The Vietnamese people
Đón Xuân về
Greet Spring's return

Tôi hỏi một người bạn cho tôi biết tên một bài ca hay nhất, tiêu biểu nhất của nhạc đỏ Việt Nam. Đầu tiên anh ấy chọn "Bài ca thống nhất" của Võ Văn Di. Tất nhiên hỏi anh ấy dịp khác thì chắc sẽ chọn một bài khác. Bạn của tôi rất mê nhạc đỏ.

Các câu ngắn trong "Bài ca thống nhất" tỏ ra niềm phấn khởi, không kịp thở, nhưng giai điệu và cách hát nghe rất thong thả.

Một ý chính của bài ca này là Việt Nam (nước Việt thống nhất cho chính xác) là một đất nước đẹp - một kiểu đẹp chưa từng thấy, như ngày hôm nay (ngày thống nhất) mà mình mới nhận cái đẹp xung quanh mình cho đầy đủ. Một điều đẹp nữa là cái "nhà đông vui" nghĩa là những người phải xa nhau bây giờ được sum họp lại.

Tôi đã băn khoăn một chút về hình ảnh "dô khoan" - mọi người đáng mừng tại sao lại lao động? Nhưng hình như bài ca được viết về một địa phương - có lẽ vùng ven biển ở Thanh Hóa. Vậy "dô khoan" cũng là sắc màu của vùng này. Ngư dân đựoc "tự do ra khơi" - vậy trước đây họ không được thoải mái làm nghề nghiệp của họ.

Vậy do đất nước được thống nhất này mới có cảm thụ "biển trời bao la" - phương trời không còn "chia đôi." Nhưng tôi còn thắc mắc về một điều là hình ảnh "sạch bóng thù." Bài ca này được soạn năm 1975 hay 1976. Nước Mỹ đã rút khỏi từ năm 1973. Lúc Việt Nam đang được thống nhất ai là thù? Họ có phải là những người Việt khác? Các anh, chị, em, chú, bác? Nói "sạch bóng thù" có nghĩa là quét sạch? Nghĩa là có những người chưa được đánh giá là được ở "chung một nhà." Vậy là khi "Người Việt Nam đón Xuân xây đời" có phải mọi người được tham gia?

Bạn tôi nói rằng đã chưa lưu ý đến chữ "thù" trong bài ca này. Tôi cũng thấy như vậy dễ hiểu - nói chung "Bài ca thống nhất" là một bài ca vui tính, lạc quan, reo mừng. Nhưng tôi cũng e rằng chữ "thù" cũng rất quen thuộc trong các bài ca đỏ, vậy các người thưởng thức phong cách nhạc này dễ bỏ qua ca từ này.

Các tác giả trong quyển Âm nhạc mới Việt Nam: Tiến trình và thành tựu (Viện Âm Nhạc 2000) viết rằng "Bài ca thống nhất" mang tính ngợi ca - chính ca" (tr. 732). "Ngợi" ở đây chắc là ca ngợi quê hương, người Việt và mùa Xuân. Chính / 正 ở đây có nghĩa như "rất ngay thẳng, rất đúng đắn về mặt đạo đức" (theo Từ điển tiếng Việt - Nxb Đà Nẵng; Trung tâm từ điển học, 2007). Dịch chính sang tiếng Anh có lẽ phải viết "just" hay "righteous." Với nghĩa này chính hay được tương phản với chữ "tả" hay chữ "ngụy." Tôi không biết dịch "chính ca" thế nào, nhưng theo Google cặp chữ 正歌 (chính ca) xuất hiện trên 555,000 trang lên mạng. Như vậy khái niệm "chính ca" rất thông dụng ở Trung Quốc.

Tôi không hiểu tại sao "Bài ca thống nhất" được gọi là "chính ca." Với nghĩa này chính là một từ bịt mồm của người không chung một quan niệm, không chung một chí, có lẽ không chung một nhà. Cái chính nhiều lần phụ thuộc những chế độ, cơ quan có quyền để đánh giá - thế nào là chính, thế nào là tả. Chính những người không chung một khai niệm bị coi như lệch lạc, như tả.

Một điều lạ là nhạc sĩ Võ Văn Di như một người vô danh. Tôi lượm được rất ít thông tin về cố nhạc sĩ này. Tôi chỉ biết ông sinh năm 1933 và chết năm 2005. Ông cũng đã được nhập Hội Nhạc sĩ Việt Nam. Bài ca của ông rất thành công. Tôi nghĩ rằng "Bài ca thống nhất" kén người hát một chút - không thể nói rằng bài ca dễ hát lắm. Nhưng những người có tài năng mà chịu khó tập hát bài ca này có thể trình bày giọng ca cho hay.



Tôi thích nghe Thu Hiền ca.



Bạn tôi thích nghe Phương Thảo (Phương Thảo trẻ, không phải là Phương Thảo Ngọc Lễ) ca nhiều hơn.