Đáp bài Thăm bác Tản Đà (ở Phong hóa ra ngày 27-9) - Tản Đà (1935)

Lời nói đầu. - Mới đây, chúng tôi đến thăm ông Tản Đà là đến thăm một nhà thi sĩ.  Tuy ông về phái cũ, chúng tôi về phái mới, song hiện nay chúng tôi chỉ coi ông như một nhà thi hào và quên ông là một nhà làm báo mà chúng tôi đã công kích vì không cùng một ý tưởng.

Introduction. - Recently we have visited Tản Đà, have visited a poet.  Although he's of the old school, and we are of the new school, however how we just view him as great poet and that he's a journalist and that we have assailed him as not having the same conception as us.
....

Dưới đây đăng bài thơ của ông đáp lại bài thơ của Tú mỡ.

Nhắn cho con nhạn về Hà:
Những ai chơi bến sông Đà hôm xưa.
Mây xuôi, rồng ngược hững hờ.
Đá ngơ ngẩn núi, nước lờ đờ sông.
Khó thay! hay chữ "tương phùng,"
Nản lòng ai đến, thiệt lòng ai đi.
Mong sao hội ngộ có kỳ,
Rượu ngon cất chén, ta thì cùng vui.
Bây giờ mây ngược, rồng xuôi,
Sông vơ vẩn khúc, non bùi ngùi cây.
Tưởng còn "anh Tú" đây đây!

A message sent by swallow to the town of Hà:
To someone who days past visited the river Đà river.
Clouds flow, the dragon goes against them with nonchalance.
A stone struck dumb by the mountain, water's slow witted in the river.
It's really hard! Just two words "come together,"
Disappointed at arrival, forthright at departure.
How I wish the reunion would reprise
Good wine, raising a glass, we'd be happy together.
Now clouds reverse to counter the floating dragon,
The river hangs about the bend, the mountain is sad at the tree.
Imagine that "brother Tú" was still around!

Tản Đà

Ông Tản Đà không dùng trạm giây thép để gửi thư, ông dùng nhạn đỡ tốn tiền tem (và đợi đến khi có tầu bay đưa thư).  Mây xuôi rồng ngược... muốn chừng ông ví mình là mây, mà chúng tôi là rồng vậy.  Mong sao hội ngộ có kỳ... rượu ngon cất chén... là ý ông muốn uống rượu. Nhưng rồng (nghĩa là chúng tôi) đã xuôi và đem rượu đi mất rồi, cho nên ông mới hạ xuống câu:
Sông vơ vẩn khúc, non bùi ngùi cây.
Thật là tuyệt vậy!

Mr Tản Đà doesn't use the telegraph station to send a letter, he uses the swallow to save stamp money (and waits until there's a train to send the letter).  Clouds flow, the dragon goes agains them ... you'd want to guess that he compares himself to cloud, thus we are the clouds.  You would hope the reunion would have a reprise ... delicious wine lifting a glass... means he wants to drink.  But the dragon (meaning us) have gone and taken away the wind, thus he lowers this sentence:
The river hangs about the bend, the mountain is sad at the tree.
That's just perfect!

nguồn: Phong Hóa 157 (11 octobre 1935), tr. 9


Trước bài báo này của mùa thu năm 1935 báo Phong Hóa đánh Tản Đà suốt.  Báo ấy cũng đăng nhiều bức tranh châm biếm ông.  Tất nhiên ông Tú Mỡ đại diện phe cũ của tờ báo ấy mà có thể hiểu biết và thông cảm với Tản Đà.

Thực sự thì khó biết là như thế nào, nhưng sau bài báo này nhóm Tự Lực Văn Đoàn thay đổi ý về Tản Đà.  Có một số bài thơ của Tản Đà được đăng trên báo.  Còn nữa ông thường xuyên được đăng những bản dịch thơ kinh điển Trung Quốc đăng trên trang báo Ngày Nay đến lúc ông chết.

Hành quân qua nhà em (Marching Past Your House) - Diệp Minh Tuyền (1981?)

Nhanh-Tình tứ - Fast-Loveable

Miệng anh vang câu ca lên đường hành quân xa.
My voice resounds with a song taking to the road marching afar.
Nhà em, anh đi qua vô tình gặp mặt nhau.
Your house, I unexpectedly passed it and we met.
Ôi mắt em nhìn dịu dàng chứa chan nghĩa tình.
Oh, your eyes look graceful, full of sentiment.
Ôi mắt em nhìn bồi hồi xao động tim anh.
Oh, your uneasy eyes trouble my heart.

Đường anh đi hôm nay cho dù còn chông gai.
The road I take though it still has hardships
Mà sao nghe tương lai đang rộn ràng chiều nay.
Why do I hear the future bustling this afternoon.
Ôi mắt em nhìn thành ngàn ánh sao dẫn đường
Oh your eyes look like thousands of stars guiding the road
Ôi mắt em nhìn trọn đời bao giờ anh quên
Oh your eyes look, like all my life I'll never forget


nguồn: Diệp Minh Tuyền Bài Ca Tạm Biệt (Ty Văn hóa và Thông tin Đồng Nai, 1981) [Phụ trương của báo Văn Nghệ Đồng Nai]


Chiến tranh liên miên.  Đến năm 1975 nội chiến, chiến tranh chống đế quốc kết thức.  Hòa bình đến.  Rồi có hai cuộc chiến chống hai nước cộng sản chủ nghĩa từng được gọi là nước bạn là Kampuchea và Trung Quốc. Nước Việt "còn chông gai" nhiều.

"Hành quân qua nhà em" có hình ảnh cũng tương tự như bài "Những viên đạn mang hình đôi mắt" của Trần Tiến là nhìn những con mắt có sức xô tới mặt trận.  Đôi mắt của Trần Tiến là củ̀a các em bé, các mẹ già.  Thuở đó hát đến "mắt em" cũng cũng đáng lưu ý chứ?

"Hành quân qua nhà em" là một hành khúc với tiết tấu "nhanh" và "tình tứ."  Trước 1975 không có tác phẩm cổ vũ đi chiến dịch với chữ thiếu quyết tâm như "dịu dàng," "bồi hồi."  Thời đó có được hát về cuộc chia tay giữa hai người tình không?

Chắc vì hát cho dân miền Nam Bộ thì Diệp Minh Tuyền cảm thấy cần viết một bài ca có chút tình thương nam nữ.  Mặc dù bị "xao động" nhưng cứ "nghe tương lai đang rộn ràng."

Âm vực của "Hành quân qua nhà em" rộng - quảng tám thêm quảng năm.  Một giai điệu như thế hơi khó hát đối với quần chúng.  Cao điểm của bài hát này đến với lời "Ôi mắt em."  Giai điệu ở đây trữ tình hơn, có luyến láy, không cứng rắn như đoàn hành khúc.

tại sách?

hay tại giáo dục?

Không có sách thì không có tri thức, không có tri thức thì không có chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản - V. I. Lenin

Thực ra câu này của ông Lê-Nin (nếu Lê-nin từng nói câu này) rất vô nghĩa.  Sách và tri thức cũng xây nên chủ nghĩa tư bản.  Đạo Thiên Chúa, Đạo Do Thái, Đạo Hồi cũng có sách, cũng có tri thức.  Đạo Cộng Sản như vậy không thể nào là ngoại lệ.

(ảnh chụp ở Nhà sách Tràng Tiền)

Dũng mãnh tiến quân vào Đông-Xuân quyết thắng - V. Soạn (1967)

nguồn: Quân Giải Phóng 15 tháng 11 1967, tr. 1.


Đông Xuân của bức tranh này là Xuân Mậu Thân sắp tới.  Báo Quân Giải Phóng được xuất bản cho khu Thừa Thiện Huế, vậy khó nhắc đến Tết Mậu Thân ở Huế.  Hai nhân vật trong tranh này trong rất trẻ - 14-16 tuổi gì đó.  Muốn làm chiến tranh thì phải có sự nhiệt tình và sức mạnh của thế hệ trẻ.  Bức tranh này cũng minh họa sự phẫn nộ nữa.

nguồn: Quân Giải Phóng số Tết Mậu Thân 1968, bia.

Tờ báo Thừa Thiện Huế cũng xuất bản một số Tết Mậu Thân có thư chúc Tết của Hồ Chí Minh ("mạnh khỏe sông lâu").

Sóng Đông Xuân chôn vùi Mỹ Ngụy

nguồn: Quân Giải Phóng số Tết Mậu Thân 1968, tr. 3.

Thực ra quân đội Mỹ và Việt Nam Cộng Hòa bị đánh ngã chứ phải là chôn vùi.  Lãnh đạo Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa đã coi cuộc tấn công Tết Mậu Thân như là chiến dịch cuối cùng - toàn dân vùng lên "chôn vùi" Mỹ.  Sau số Tết Mậu Thân báo Quân Giải Phóng gần như ngừng xuất bản đến năm 1970.

Hai cái nạn (Two Calamities) - Xuân Tiên (1955)

Thời sự bằng thơ
Current events in poetry

Miền Nam nước Việt hiện giờ
The South of the Vietnamese land nowadays
Có hai cái Nạn xẩy ra song hành:
Has two Calamities happening in tandem:
Trước tiên là nạn "ma lanh"
First of all the "malicious" calamity
"Cô bồi" đầu chợ, cuối thành nghênh ngang
"Cowgirl" at the market entrance, haughty outskirts
Học theo thầy Mỹ ngông quàng
Learned from her nutcase American teachers
Lố lăng y phục, sỗ sàng kiểu chơi:
Strange clothing, unrestrained in her amusements:
Quần ống chẽn, áo cò mồi
Tight flared pants, a revealing blouse
Giầy đinh cao cổ, tất mùi bịt chân
High top shoes, socks scented to cover up their odor
Mũ vành to tựa cái mâm,
Wide-brimmed bonnet like a food tray
Che vênh nửa mặt lầm lầm, tráo trơ
Coquettishly concealing a stern, roguish face
Nói năng cộc lốc, cà lơ
A curt, rowdy conversation
Chuyên môn diễu phố phất phơ xin... tình
Speciales in parading down the street idly asking... for love
Cạn tiền, quay họp "mít tinh"
When broke, she turns around to meet at "gatherings"
Trèo tường, khoét ngạch đình huỳnh xoay xu
Scaling walls, bores holes confident they manage to pick up some loot
Liền sau cái nạn "bồi cô"
Right after there's the calamity of "girly boys"
Là đoàn người sống bơ vơ hè tường
Bands of them living abandoned along sidewalk walls
Bỏ nhà, bỏ đất quê hương
Leaving their homes, their native lands
Tin lời "thống Diệm" lên đường "tự do"!
Believing the words of "Prez. Diệm" on the road to "freedom"!
Nằm đường, ngủ chợ co ro ..
They lie on the streets, sleeping curled up in the market
Ngặt nghèo hành khất, đói no thất thường.
Perilously go begging, hungry or full it's unpredictable

Thấy đồng bào khổ thì thương
Seeing our compatriots miserable we feel pity
Ngẫm lời khoác lác lại càng ghét căm.
Reflecting on their bragging we feel more hatred
Con cò đậu mớ rau răm
A stork alights on a bunch of knotweed
Đắng cay này tự một thằng họ Ngô!
The bitterness comes from a jerk named Ngô!

nguồn: Thời mới 23 tháng 11 1955, tr. 2.