Phu xe (The Cart Puller) - Rapsoul (2010)

Khi xe lăn lăn đi trong dòng người
When the cart rolls rolls in a current of people
Lăn trên đôi bánh xe nuôi cuộc đời
Rolls upon a pair of its wheels to feed a life.
Đầy vơi bao nhiêu nhọc nhằn khó nói hết thành lời
Full and empty of so much fatigue that is hard to put into words.
Giọt từng giọt mặn cay trên môi nhưng sao luôn luôn mang trên môi vẫn tươi nụ cười
Drops, each salty bitter drop upon your lips, but how is it there's always a fresh smile on your lips.
Xe đi trong mưa bùn lầy, khi nắng oi, trên đường bụi đầy
The cart goes in rain and mud, in stifling sunshine, on dust-filled lanes
Gạt tay mắt cay mệt nhoài, nắng cháy vai còn gầy
Wipe tired bitter eyes, sunlight burns a pair of lean shoulders
Ngày lại ngày vòng xe vẫn lăn, và còn bao nhiêu âu lo vẫn đây còn đầy
Day after day the cart still rolls, and so many worries remain, remain.

Trên đường nắng gắt đầy bụi cay
Upon a blazing, sun-drenched road full of stinging dust.
Xe vẫn lăn và vòng bánh xe vẫn quay
The cart still rolls and the round wheels still turn.
Và ngày lại qua ngày đã chai sạn đôi bàn tay
And the days passing to days have calloused both hands
Mà nào có ai hay sớt chia bớt nỗi nhọc nhằn gian khó
And is there anyone to share, lessen this fatigue and hardship
Vẫn còn đó bao nhiêu nỗi lo về cơm áo gạo tiền
And there remain so many worries about food, clothing and money.
Biết bao nhiêu là nỗi phiền, kiếp nghèo quanh quẩn luân phiên
There are so many worries, a poor man's fate they go around, back and forth
Con người sống qua ngày tháng triền miên cho vất vả tất tả
People live through never-ending days, strenuous, hurried
Chạy ngược chạy xuôi bánh xe đã lăn qua trăm ngả
Running backwards and forwards, the wheels have rolled through a hundred intersections
Mà đời phu xe vẫn không tìm thấy lối ra
And the puller still sees no way out
Xót xa cho kiếp người, ôi kiếp người thương thay kiếp người phong ba kiếp người
Painful for a human fate, oh human fate pity the tempest of human fate
Bao nhiêu gian nan kiếp người
So many hardships, human fate
Mong một ngày mai sáng tươi môi nở nụ cười cho cuộc đời bớt đi nhọc nhằn tăm tối
Hoping for a brighter tomorrow, break into a smile so life to lessen the fatigue and darkness
Cho đời phu xe không còn loay hoay
So the puller's life is no longer troubled
Chỉ còn ấm no mà thôi
There remains comfort, that's all

Ai ai ai ai ai ai?
Who, who?
Ai thương đôi bánh xe mệt nhoài.
Who sympathizes with a pair of tired wheels.
Ai cho vơi đi bớt âu lo ngày dài.
Who will lessen the worries of a long day.

Hôm nay đường chiều lại đổ mưa
Today the afternoon is again flooding with rain
Mưa nặng hạt cho dòng người lại thưa
The rain's heavy drops thin out the stream of people
Vòng bánh xe vẫn lăn mồ hôi chan nước mưa
The wheel's still roll, perspiration dashing the rain
Xe bé hàng nặng
A little cart with heavy goods
Đường trơn còng lưng cố gắng
On slick road, hunching your back, you try

Ai biết cho đời phu xe cực nhất là khi mưa lúc nắng là bao phiền lo
Everyone knows the driver's life is most miserable when it rains, when the sun shines there are so many worries
Nào ai người cho có ai mà lo khi đời phu xe còn gian khó, ngày đói ngày no
Who will give, who'll worry when the driver's life is still hard, one day hungry, another full
Đêm về nằm co
At night lying curled up
Ngày trôi qua rồi đêm qua bao ước mơ dần phôi pha, giờ trôi xa vì bôn ba đời ta
Days flow past, then at night so many dreams slowly fade, now flow far tramping through our lives
Qua hết mùa đông đến mua hè, thu sang vàng lá rồi đông về
Past so many winters to summers, autumn passes golden leaves then winter's back
Xe đi mải miết vẫn không quản vẫn không nề
The cart goes preoccupied, still not minding, not bothered
Khi hát lên khúc ca nay mong sẻ chia đời phu xe
Singing this song I hope to share the puller's life
Vì đời phu xe còn nhiều cơ cực hãy cảm thông và lắng nghe
Because the puller's life still has many hardships, please understand and listen.



Xem video này mình cứ tưởng rằng nhân vật của khúc rap này là bác tài xích lô. Những từ phu xe có nghĩa khác.

Hai chữ phu và xe đều góc từ tiếng Trung Quốc. Phu là 夫 - husband, man (chồng, đàn ông) hay 伕 - porter (người đêm đồ).

Theo Từ điển Hán Việt (Vương Trúc Nhân, Lữ Thế Hoàng soạn [Hà Nội: NXB Văn hóa thông tin, 2001]) thì Phu / 夫 là 1) chồng, 2) đàn ông, 3) người lao động chân tay, hay 4) người lao dịch.

Theo Đại Nam quấc âm tự vị (của Huình Tịnh Paulus Của soạn [Rey, Curiol & Cie, 1895]) thì phu / 夫 là "chồng, tiếng xưng hô người lớn tuổi chẳng kì sang hèn." Nhưng cũng có chụm từ dân phu là "dân làm công," hay nông phu là "kẻ làm ruộng." Hay theo Đại từ điển tiếng Việt (Nguyễn Như Ý, chủ biên [Nxb Văn hóa Thông tin, 1999]) thì nông phu là "dân cày, người làm ruộng."

Từ điển NTC's Vietnamese-English Dictionary (của Nguyễn Đình Hòa [Lincolnwood, Ill., USA: NTC Pub. Group, 1995]) có thêm những chữ như phu dịch (coolie / cu ly) phu đường (road mender / thợ sửa đường) và phu mỏ (miner / thợ mỏ).

Xe là chữ 車 hay viết đơn giản là chữ 车. Theo Đại Nam quấc âm tự vị thì xe / 車 là "đồ dùng mà chuyên chở theo đàng bộ."

Theo Chinese-Tools.com thì phu xe / 车夫 là cart driver (người kéo xe; người lái xe bò, xe ngựa). Theo Hudong thì 车夫 có nghĩa là "赶车等为职业的人" (person who pulls carts for a living / kẻ kéo xe để kiếm sống).

Theo Đại từ điển tiếng Việt thì phu có nghĩa là "người lao động bị bắt đi làm lao dịch trong xã hội cũ" hay là "người làm nghề nặng nhọc để kiếm sống" hay là "người đàn ông ở tuổi thành niên." Tôi nghĩ rằng ba ỹ nghĩa này hợp lý đối với chủ đề rap này. Phu xe là như bị bắt làm lao dịch, là làm nghề nặng nhọc, là một đàn ông đúng tuổi. Nhưng cũng có thể là người chồng.

Khúc rap này không nói gì đến việc đạp xe, những đã nói đến "chai sạn đôi bàn tay."

Ông Lựu ở Huế (nguồn VietnamNews / blog lebichson.com)

Nói chung tôi ủng hộ những tác phẩm có tính chất xã hội. Tôi sẽ nói thêm về tác phẩm này sau đây.