L'adjutant Chevignac est condamné à 8 mois de prison (1933)

L'adjutant Chevignac est condamné à 8 mois de prison et 200 francs d'amnde pour avoir tiré deux coups de fusil sur des Annamites venus visiter sa tente et écouter son phonographe.

L'Indochine: Revue Économique d'Extrême-Orient 1 tháng 9 1933


Phụ tá Chevignac bị kết án 8 tháng tù và phạt 200 francs vì đã bắn hai phát súng vào những người An Nam đến thăm lều của ông và nghe máy quay đĩa của ông.

Prodigalité et misére (Hoang đàng và khốn khổ) - Nguyễn Phan Long (1927)

La commission des économies instituée sur la demande du Conseil colonial se réunira pour la première fois demain dans l'après-midi. Cette réunion est-elle le prélude à une prochaine session extraordinaire de notre assemblée locale, dont on parle avec insistance depuis quelque temps? Je ne sais. Toujours est il que ces conciles décèlent une vive inquiétude de la part de l'Administration, qui va avoir à faire face à des difficultés budgétaires auxquelles, comme toujours, elle ne voit d'autre remède que de nouveaux tours de vis au pressoir fiscal.
...
Les travaux de la commission des économies n'aboutiront à aucun résultat effectif parce que l'Administration, ne se décidant pas à attaquer le mal dans sa racine, se contentera de quelques économies de bouts de chandelle. Elle s'en autorisera pour dire que les dépenses actuelles, réduites au strict minimum, sont incompressibles et que, au lieu de diminuer, elles sont appelées à augmenter en fonction du développement du pays.

Ce sera une bien mince consolation pour les contribuables. Mais s'ils n'ont pas de riz à se mettre sous la dent, ils pourront se régaler de gâteaux aux sons d'une musique jouée par des artistes sortant du conservatoire d'Hanoi. Et ils gagneront au change. De quoi se plaignent t-ils, après tout?

nguồn: Nguyen Phan Long "Prodigalité et misére," L'Écho Annamite 14 tháng 4 1927.

Ủy ban tiết kiệm được thành lập theo yêu cầu của Hội đồng thuộc địa sẽ họp lần đầu tiên vào chiều mai. Cuộc họp này có phải là việc mở đầu cho một phiên họp bất thường sắp tới của hội đồng địa phương của chúng ta, mà đã được nói đến một cách dai dẳng đã khá lâu? Tôi đâu có biết. Tuy nhiên, các hội đồng này biểu lộ một mối lo ngại sâu sắc về phía Chính quyền mà sẽ phải đối mặt với những khó khăn về ngân sách và, như mọi khi, không thấy biện pháp khắc phục nào khác ngoài việc siết vặn vít mới đối với máy ép thuế.
...
Công việc của ủy ban tiết kiệm sẽ không dẫn đến bất kỳ kết quả hiệu quả nào bởi vì Chính quyền, không quyết định tấn công tận gốc cái ác, sẽ bằng lòng giữ lại vài khúc nến. Nó sẽ cho mình phép nói rằng các chi phí hiện tại, giảm đến mức tối thiểu nghiêm ngặt, là không thể nén được và thay vì giảm, họ gọi đến sự tăng lên theo sự phát triển của đất nước.

Đây sẽ là niềm an ủi nhỏ nhỏ đối với những người nộp thuế. Nhưng nếu không có cơm ăn, họ có thể thưởng thức bánh ngọt trong tiếng nhạc của các nghệ sĩ của Nhạc viện Hà Nội. Và họ sẽ khấm khá hơn. Sau cùng, họ phàn nàn về cái gì?

Lời điều trần (My Report) - Nguyễn Trung Cang (1974)

Đừng trách tôi hay ngồi riêng. [Tôi vẫn yêu cuộc đời]

Don't blame me or sit aside [I still love life]
Lòng muốn không vương muộn phiền. [Tôi vẫn thương mọi người.]

My heart doesn't want attachment or grief. [I still feel for everyone]
Đừng trách tôi đi lẻ loi. [Tôi vẫn yêu cuộc đời]

Don't blame my going alone. [I still love life]
Lòng muốn không nghe nhiều lời [Tôi vẫn yêu thương mọi người.]

My heart doesn't hear the verbosity [I still feel for everyone]

Đời sống không mong gì hơn. [Tôi vẫn yêu cuộc đời]

In life can't hope for more. [I still love life]
Ngày tháng yêu thương giận hờn. [Tôi vẫn thương mọi người.]

Days and months, loving, hating. [I still feel for everyone.]
Đời khói mây ơi phù du!

Oh, life's smoky clouds are transitory! 
Xin quên hận thù!
Please forget your animosities!

Đời oán ghét đua xe xua hơn thua.

A life of abhorence, crashing instead of losing the race.
Mình sẽ hát ca vui cho nguôi hận thù.

I'll sing happily for the haters.
Mình sẽ hát to lên vang lên Hoà Bình!

I'll sing loudly, echoing forth Peace!

Đời ta đời thênh thang!

Our lives are vast ones!
Không thù không ân oán!

No enemies, no thanks nor spite!
Đời ta đời nghêu ngao!

Our lives, we hum along
Sang giầu đâu có màng!

We don't blame those who are rich and fine!
Người miệt mài ganh đua

Those caught up in competition
Công hầu hay không tướng!

Dukes, dutchess, or not generals!
Rồi đây người yêu chăng?

Then do they love?
Trong lầu son gác vàng?!?

In their castles with golden chambers?!?

Nguyễn Trung Canh, "Lời điều trần" (Saigon: Nhạc Mới, 1974).

Elvis Phương ca "Lời điều trần" với ban nhạc Phượng Hoàng.

Tâm sự người lính trẻ (Confidences Of A Young Soldier) - Anh Chương, Trần Thiện Thanh (1965)

Bolero

Từ khi anh thôi học

Since I stopped my studies
Từ khi đôi đứa đôi đời

Since the pair of us have our separate lives
Từ sông ngăn núi trở

Since the rivers and mountains have blocked us
Tạ từ không nói nên lời.

Parting, unable able to speak
Từ khi gót sông hồ ngược xuôi, ôi những đêm thật dài lòng nghe thương nhớ ai.

Since my vagabond heels have come and gone, oh such long nights, heart longing for someone.
Một năm tìm vui nơi quan tái, chưa về một lần dù chỉ một lần thôi.

A year searching for joy at the high mountain pass, not yet yet returning, not even one time.

Cạn đêm anh chưa ngủ.

The night's used up and I haven't slept
Lều sương hoen bóng trăng gầy.

My dewy tent splattered with light of a thin moon.
Từ khi ta cách trở.

Since we have been separated.
Kỷ niệm chưa xóa bao giờ.

A memory never yet erased.
Người ơi nếu hay rằng vì yêu, vai áo tôi bạc mầu để yên vui lối xưa.

Oh love, if you know that for love, the shoulders on my shirt fade to be peaceful and easy
Tình kia vừa nhen tim đôi lứa xin hẹn một lời dù chỉ một lời thôi.

That love kindled our hearts in our youth, let's meet to exchange a word even if there's just one word

Đầu xuân mình quen nhau.

At spring's beginning we met
Cuôi hè mình giã từ

A summer's end we parted
Mùa thu xuôi quân về biên khu cho tới đông tàn chỉ nhật một lần thư

In autumn I followed the army to the border, coming up to winter's end, there was just once a letter
Mong sao em anh hiểu: đời lính dẫu phong trần, nhưng yêu như yêu nhân tình và đậm đà như chúng mình những đêm hẹn hò giận hờn rồi yêu nhau hơn.

How can I hope you understand me: a soldier's life, though it has ups and downs, but love is mutual love and intimate, like the date nights where we quarreled then loved each other more.

Từ khi anh thôi học, lòng thương biết mấy cho vừa.

Since I stopped my studies, loving feeling I've known enough
Đời trai chưa biết mỏi.

A man's life not yet knowing fatigue.
Ngại gì giông tố trong đời.

Why worry the tempests of life.
Cầu xin tóc em mầu xanh, xin má em còn hồng và môi em vẫn nồng

I pray your hair stays young, ask that your cheeks stay rosy and your lips are still warm
Đại dương tình yêu dâng cao sóng, xin về ngập tràn lòng chúng mình chờ mong

Love's ocean rises with high waves, please return flooding our hearts as we wait

nguồn: Trần Thiện Thanh, Nhạc Tuyển Trần Thiện Thanh Nhạc Lính. (Westminster, CA: Nhật Trường Productions, 1999).

Tình hoài hương (Longing For Home) - Phạm Duy (1952)

Quê hương tôi, có con sông đào xinh xắn

My homeland, it has a lovely canal
Nước tuôn trên đồng vuông vắn,

Its waters spurt upon a perfectly square rice field
Lúa thơm cho đủ hai mùa. 

Fragrant rice a plenty of two seasons.

Dân trong làng 

Folk in the village 
Trời về khuya 
As midnight returns 

vẳng tiếng lúa đê mê...

the entrancing sound of rice stalks

Quê hương tôi, có con sông đào ngây ngất,

My homeland, it has a thrilling canal
Lúc tan chợ chiều xa tắp,

When the market breaks up far over there
Bóng nâu trên đường bước dồn

Brown shadows on foot amass on the road
Lửa bếp nồng, 

A warm hearth

Vòm tre non

A vault of young bamboo

Làn khói ấm hương thôn!

Warm smoke of the village!

Ai về, về có nhớ, nhớ cô mình chăng?

Whoever is going back, when you're back will you remember me?
Tôi về, về tôi nhớ hàm răng, răng cô mình cười...

When I go back, I'll remember a row of teeth, my girl's toothy grin...
Ai về mua lấy miệng cười

Who will buy me a bit of that smile
Để riêng tôi mua lại... mảnh đời thơ ngây thơ...ơ!

So I can repurchase a bit of my innocent youth...

Quê hương ơi! Bóng đa ôm đàn em bé...

Oh my home! The banyan shadow caresses the gang of children
Nắng trưa im lìm trong lá

Noon sunlight in silence on the leaves
Những con trâu lành trên đồi

Gentle water buffalo on the hillside
Nằm mộng gì? Chờ nghe tôi thổi khúc sáo chơi vơi.

At rest of what do they dream? They wait for me play a piece on my lonesome flute.

Quê hương ơi! Tóc sương mẹ già yêu dấu

Oh my home! Grey hair of my beloved mother
Tiếng ru nỗi niềm thơ ấu

A lullaby brings back youthful emotions
Cánh tay êm tựa mái đầu

Her hands softly caressing my head
Ôi bóng hình từ bao lâu còn ghi mãi sắc mầu!

Oh that image of so long has forever engraved its color!

Tình hoài hương!

Longing for home!
Khói lam vương tâm hồn chìm xuống

Blue smoke clings to the soul as it sinks
Chiều soay hướng!

An evening's reversal!
Sống vui trong mối tình muôn đường.

Living happily in a love to every path.
Tình ngàn phương!

Love spreading all directions!
Biết yêu nhau như lòng đại dương

Knowing to love each other the ocean's heart
Người phiêu lãng!

A drifter!
Nước mắt có về miền quê lai láng

Whose tears gone back to the homeland, overflowing
Xa quê hương! Yêu quê hương!

Far from home! Loving my home!

nguồn: Phạm Duy, History In My Heart, Nguyễn Mộng Thường, editor (không nơi: [Tự xuất bản], không năm).

Ngày xưa thức khuya tôi từng nghe làn sóng của đài AM 1500 KSJX có chương trình tiếng Việt.  Cuối ngày phát thanh họ kết thức chương trình với bài ca "Tình hoài hương" do Thái Thanh hát.

Phạm Duy soạn ca khúc lúc gia đình ông dọn vào miền Nam. Không được gọi là "di cư" vì chưa có yếu tố chính trị bắt ông đi.  Nhưng ông biết là ông sẽ không còn được đi xuyên xứ Việt như thời Pháp thuộc hay như trong vùng kháng chiến.  Chính ông là "người phiêu lãng" không còn được về miền quê mình.  Năm 1954 rồi năm 1975 nhiều người Việt nữa thành người phiêu lãng xa quê hương như ông.

Năm 2005 Phạm Duy có về miền quê Việt Nam ở.  Ngày 10 tháng 3 2006 bài ca "Tình hoài hương" được cấp phép phổ biên ở nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam.

Chàng ra đi (Off He Goes) - Trần Hoàn (1949-1950?)

Samba

I.-
Trời chiều thu lướt sóng hồ thu gió reo thông vàng,
Autumn afternoon sky, rippling waves on the lake, wind whistling through the golden pines
Chiều biên khu lác đác rừng thu lá rơi lá rơi!
An evening at the boundary, scattered in the autumn woods -- falling needles!
Rừng cây hoang tháng tám rền vang gió reo bên ngàn,
The wild woods of August roar with wind up in the mountain jungles,
Chiều biên khu lác đác tiều phu ngắm mây trời thu.
An evening at the boundary, a scattering of woodsman look at the autumn clouds

Chiều rừng vắng bóng người mải mê cúi lưng xuống đồi,
An evening, empty woods he's preoccupied back bent as he descends the hill
Dưới túp lều tranh nghe lá rơi nghe lá rơi.
Beneath the thatch hut listening to the needles fall.
Chiều rừng vắng tiếng người dưới thôn buồn sơn nữ ơi!
Evening woods, not a human sound in the sad village, mountain lass!
Một mình luôn say nghe lá rơi nghe lá rơi ừ ư ư ư.
Alone, enraptured by the sound of falling needles.

Chiều năm xưa cất bước chàng đi giết quân tham tàn,
An evening long ago setting off, he went to kill the greedy, wicked army,
Nàng bâng khuâng dưới túp lều tranh đứng trông lá rơi.
She's melancholy beneath the thatch hut, standing watching the falling needles.
Chàng ra đi giúp nước vì dân giết quân tham tàn,
He's gone to help the country for the people, killing the greedy, wicked army,
Bàn tay em bón xén đồng xanh dưới ánh chiều thu
Her hands tending the green rice fields beneath the evening autumn light

II.-
Hồn lâng lâng quyến gió vàng bay gió reo bên ngàn,

Soul at easy swept by golden winds whistling in the mountain jungle,
Nàng chăm lo bón xén đồng xanh phá cây núi hoang.

She sees to tending the green rice fields, levels the mountain's virgin forest.
Mùa trăng êm cố gắng chàng ơi! chiến công vang lừng,

At the calm harvest moon, just try young man! Feats of arms resound in your wake,
Nàng chăm lo bón xén đồng xanh dưới ánh chiều thu

She's focused on tending the green rice fields beneath the evening autumn light

Màn trời xuống gió ngàn khóc than bóng ai bên ngàn,
The sky's curtain descends, the mountain jungle's winds weep, someone's shadow is next to it,

Lướt ánh chiều lam nghe gió than nghe gió than.

Ripples of blue evening light, listening to the wind's lament
Chàng còn nhớ dưới trăng gió êm một lời tiễn đưa!
He still remembers beneath the moon, gentle winds, a words of farewell!

Sườn đồi thanh thanh đây sắn xanh đây bắp xanh ừ ư ư ư.

A quiet hillside where there's green manioc, green corn.

Chàng ra đi vác súng cầm gươm tiến ra sa trường,

Off he goes, gun on his shoulder, gripping a sword advancing to the battlefield,
Nàng bâng khuâng dưới túp lều tranh đứng trông lá rơi.

Melancholy, she's under the thatched hut, standing, watching the needles fall. 
Chàng ra đi cố gắng chàng ơi chiến công vang lừng,

Off he goes, just try young man, feats of arms resound in your wake,
Bàn tay em bón xén đồng xanh dưới ánh chiều thu
Her hands tending the green rice fields beneath the evening autumn light

nguồn: Trần Hoàn, "Chàng ra đi," Huế: Tinh Hoa, 1954.

Ca khúc này được xếp vào thể loại nhạc nào? Trên mặt đĩa Việt Thanh 1951-3 sản xuất độ năm 1955 đây là "nhạc mới." Chắc gọi nó là một "ca khúc trữ tình kháng chiến chống Pháp" thì khá chính xác.  Tôi cũng từng thấy cụm chữ "nhạc tình cảm cách mạng" để mô tả nhạc như ca khúc này. Các bài hát như thế cũng được xếp vào thể loại nhạc tiền chiến.

Tôi không hề thấy Trần Hoàn nhắc đến ca khúc "Chàng ra đi" (cũng có tên "Rừng chiều). Nếu bài ca này có sức sống thì đó là do cặp vợ chồng Nguyễn Hữu Thiết - Ngọc Cẩm cho phổ biên.  "Chàng ra đi" được Tinh Hoa xuất bản năm 1954 và tái bản năm 1955 (với hai bìa khác nhau).  Đây là thời gian nhạc sĩ Trần Hoàn được lên chức Giám Đốc Sở Văn Hóa - Thông Tinh Hải Phòng.

Ngọc Cẩm và Nguyễn Hữu Thiết đã thu bài "Chàng ra đi" của "Trần Hoàng" trên đĩa hát Việt Thanh 1951-3 với ban nhạc "Hải Sơn" (tức Nghiêm Phú Phi).  Hai ca sĩ này là "gương mẫu" của loại nhạc được gọi là dân ca mambo.  (Hãng đĩa Việt Thanh chuyên về thể loại nhạc này).  Lúc xuất bản "Chàng ra đi" có tiết tấu "samba" có tính Latinh.  Lúc bấy giờ dân ca mambo được xếp vào loại nhạc coi thường nhất viết cho thành phần xã hội "nhà quê ra tỉnh."

Như nhiều bài ca khác lúc bấy giờ lời ca của "Chàng ra đi" cũng theo kiểu Chinh Phụ Ngâm.  Chàng đi lính, bảo vệ non nước - nàng ở lại, buồn nhớ chàng. Lá thông rơi vừa đẹp, vừa gây sầu nhớ.  Hình ảnh "cầm gươm" cũng cũ kỹ làm lảng mãn hóa việc vào cuộc chiến. Nàng là nông dân là bổn phận trống sắn, trống ngô nuôi quân trong hoàn cảnh êm đềm, thơ mộng. Cuộc chiến Pháp Việt rất khốc liệt - làm gì mà cầm gươm. Như vậy đây là một bài ca vẽ một hình ảnh ngày xưa. 

Song ca Ngọc Cẩm - Nguyễn Hữu Thiết là hai nghệ sĩ biểu diễn trong các đoàn văn nghệ ở vùng kháng chiến miền trung và miền bắc Việt Nam. Thông tin về sinh họat cặp vợ chồng này thời kháng chiến rất ít, nhưng tôi được nghe rằng Nguyễn Hữu Thiết và Trần Hoàn đã hợp tác với nhau.  Chắc là Ngọc Cẩm - Nguyễn Hữu Thiết đã hát và làm phổ biên bài ca "Chàng ra đi" ở vùng kháng chiến một thời gian.  Theo một bài báo của Hà Đình Nguyên đăng trên báo Thanh Niên thì "đến cuối năm 1953 do sức khỏe của Ngọc Cẩm không cho phép theo đuổi cuộc kháng chiến trường kỳ nên cấp trên đã cho phép vợ chồng họ được trở về hoạt động ở Liên khu 4. Đầu năm 1954, họ trở về Huế." Khi họ dinh tê về thành phố họ vác theo một túi "nhạc tình cảm cách mạng" trên lừng.

"Gửi người nghệ sĩ Trung hoa" (To Chinese Performing Artists) - Lưu Trọng Lư (1957)

Chúng ta nói với nhau "Tôi không khóc"

We said to each other "I won't cry"
Nhưng lời vừa buông, nước mắt đã chan hòa...

But as the words came out, tears have soaked us...
Này người bạn thiết Trung hoa

Here, devoted Chinese friend
Chúng ta có con sông hữu nghị...

We have a river of friendship...
Dòng sông Nhị -- Dòng sông Nhị...

The river Nhị -- the river Nhị [Red River]...
Bắt nguồn từ rừng núi Trung Hoa.

Its source is China's mountain forests.
Và chảy qua, chảy qua

And it flows past, flows past
Bao xóm làng thân yêu đất Việt...

So many beloved hamlets, villages on Vietnamese soil...
Tôi đã biết cũng vì tôi đã biết...

I have know and because I have known...
Nên lòng tôi thắm thiết khôn cùng.

My heart feels an inexhaustible intimacy 
Lời nào nói được mối tình chung!

Any word spoken is a shared love!
Cả giọt lệ cũng không sao nói hết...

Even tears cannot say it all...
Hôm nay cùng người chia biệt

Today with the people we are separating from
Sóng Hồ Tây bao đợt, bấy nhiêu tình

The West Lake's waves, so many ripples, and as much love
Đường nghệ thuật quang vinh

The path of the arts is glorious
Máu hữu nghị thắm từng trang sử mới

The blood of friendship is rich with new pages of history
Ta khóc đâu phải vì lòng ta yếu đuối

We cry, not because our hearts are weak
Vì tình kia nỗi nọ nói say đây.

Because those feelings and emotions are speaking our passion.

nguồn: Độc Lập 10 tháng 4 1957

Tưởng mấy chú thổi bài Vọng-cổ... (I thought those lads were playing vọng cổ...) Cl. Công (1943)

?

TƯ BỤNG. -- Ủa!
Tưởng mấy chú thổi bài Vọng-cổ, để mình họa đờn chơi cho vui.

I thought those lads were playing vọng cổ so that I could play along for fun.

nguồn: Thể thao đông dương (7 tháng 10 1943).

600,000 thanh niên Đông Dương tham gia phong trào thể thao của chính quyền Pháp Vichy. Các thanh niên tham gia chương trình này được coi như là tinh hoa của xứ Đại Đông Pháp tương lai.

Tất nhiên Tư Bụng, đại biểu của phe cũ, không thể kịp theo nhịp đi hành quân của tương lai này. Vọng cổ thì lỗi thời - hành khúc là tương lai.

Gánh gánh thà cam giữa chợ đồng! (Shouldering a burden I must endure in a crowded market) - Mme Trần Tự Do (1917)

Gánh gánh thà cam giữa chợ đồng!

Shouldering a burden I must endure in crowded market!

Còn hơn nương cậy sức anh chồng!

Than rely on my young husband's strength!

Thong dong tùy phận theo nhiều ít,

Carefree, depending on fate for more or less,

Làm chủ cho thân khỏi nhọc lòng.

Being in charge of himself and avoiding worries

 
nguồn: Công Luận Báo 26 tháng 4 1917.

Nhẫn cỏ cho em (A Ring of Grass for You) - Vinh Sử (1971)

ngâm:

Anh nghèo không có nhẫn kim-cương

I'm poor, have no diamond ring

Anh chỉ tặng em nhẫn cỏ thường

I only offer a common grass ring

Nhẫn cỏ nghèo nàn anh anh biết lắm

A grass band is poor, I know that well

Nhưng lòng kỷ niệm của yêu đương

But insert these memories of love

Anh nghèo nên chẳng nhẵn kim-cương
I'm poor so I have no diamond ring.
Tặng em theo sinh lễ huy hoàng.
To gift you in the manner of a splendid offering.
thì đây anh đan nhẫn cỏ, tặng em coi như bỏ ngõ, lòng anh chắc em đã biết?
So here I've weaved you a ring of grass, give you like I open myself, you must already understand my heart.

Anh nghèo em cũng chẳng hơn anh
I'm poor, but you're not much better off than I.
Nhận anh "trao" nhẫn cỏ chân thành
Accept this sincere ring of grass I "present"
Nhà anh chung em xóm nhỏ, nhà em chung anh vách gỗ, thầy me có vẻ ưng lòng.
My home is in the same little hamlet, your home shares the same wooden partition, our parents look like they would agree.

Em ơi! Anh đâu có ngờ, tình đang như cánh diều bay, bay cao đứt chỉ cho diều, diều nó băng.
Oh love! How could I know, love is like a flying kite, flying so high that the kite rushes away.
Đời gian-dối nhiều 

Life has so much falsehood

Em về tung nhẫn cỏ ra sân.
You went home and tossed the grass ring out into the yard.
Để đeo vô nhẫn cưới huy hoàng
So you could wear a splendid wedding ring
Người ta mua em gấm lụa còn anh trao em nhẫn cỏ thì em phải bận tâm gì!!!
Someone bought you silk brocades, yet I present you a grass ring, so why trouble yourself!!!


nguồn: Vinh Sử, "Nhẫn cỏ cho em" (Sài Gòn: Chủ Trương xuất bản, [không năm xuất bản]).

Nền tân nhạc Việt Nam vốn hướng về nhạc cổ điển, chủ trương việc soạn lời đẹp đẽ cao sáng. Vinh Sử soạn nhạc và ca từ bình dân.

Hãy nhìn mấy câu đầu của bản nhạc "Nhẫn cỏ cho em." Giai điệu này đầu đủ nốt luyến láy, trang trí với các nốt móc ba, chùm ba. 

Một điều thú vị là ông Vinh Sử không chỉ viết nốt với ký âm pháp năm dòng Tây phương, nhưng cũng viết giai điệu này bằng kỳ âm số được phổ thông với nhạc Trung Quốc.

Chữ "Em" ở đầu bài ca có nghĩa là khóa E minor / E mineur = E thứ để hưởng dẫn những người chơi nhạc theo nhạc số.  Sau chữ em thì có chữ 調 tức chữ điệu.

Nếu tân nhạc Việt Nam Cộng Hòa đã có cơ chế, thì Vinh Sử là một tác giả sinh hoạt ngoại cái cơ chế ấy.  Ông từng trốn lính vậy không tham gia cơ quan quân sư nào còn ông không làm việc cho công ty xuất bản hay băng đĩa lớn nào.  Ông tự xuất bản các tác phẩm một cách  riêng biệt và lập dị.  Hãy nhìn đầu đề của bìa nhạc "Nhẫn cỏ cho em" ở trên.  

Đại đa số các bài ca ông viết trước 1975 không đề cập đến lính Cộng Hòa, vậy chắc dễ được khôi phục thời hòa bình xã hội chủ nghĩa. (Hình như chỉ có bài hát "Bạc màu áo trận" sáng tác chung với Nguyễn Thảo là "nhạc lính").

Nhưng nhạc Vinh Sử bị coi thường là quá dễ dãi. Bởi vậy các bài hát mới chính thức được cấp phép từ năm 2013 trở sau.  Không cấp phép nhưng rất là phổ thông, cứ được hát vào các chương trình Mưa Bụi. Thực ra nhiều bài ca của ông đã thành dân gian. 

Năm 1998 tôi đã tham ông ở quận 4. Vinh Sử rất gây ấn tượng - có dáng cao bồi một chút với thắt lưng có khóa đầu ma vương. Ông nói chuyện rất thật thà. Ông tâm sự là ông gốc từ giai cấp công nhân lao động, vậy không hiểu tại sao chưa được xã hội xã hội chủ nghĩa chấp nhận.  

Lúc bấy giờ nốt nhạc của các tác giả thời Việt Nam Cộng Hòa khá khó tìm ra. Ông hứa sẽ cung cấp cho tôi bản phôtô của các bài hát ông để làm tư liệu cho tôi.  Trước khi bay ra Hà Nội ông đến tận khách sạn và tặng tôi mấy chục bài ca của ông.  Lúc bấy giờ ông có một xưởng nhỏ sản xuất giấy.  Tôi hãng diện là vào dịp ấy tôi cũng được tặng đôi giấy Vinh Sử nữa.

La crise du crédit sévit partout (Khủng hoảng giá bán chịu hoành hành khắc mọi nơi) (1939)

-- C'est ici, à l'heure actuelle, le seul endroit où les mots: "au comptant" ne soient pas affichés.

-- Giờ nay, đây là nơi duy nhất không hiến thị dòng chữ "nhận tiền mặt thôi."

nguồn: L'Effort Indochinois 29 tháng 9 1939

Tôi chưa bao giờ được tìm ra tấm ảnh này được chụp ở nhà cô đầu thời Pháp thuộc. Rất có thể là không có tấm ảnh nào cả.  Theo tôi nghĩ thì tranh minh họa này chắc bắt được không khí hát ả đào lúc bây giờ. Có cô đầu hát và nhạc công gẩy đàn đáy rất nghiêm tục và có khách chơi bơi.

Nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ lại nhận dạy guitare

Nhạc sĩ

Ng. thiện Tơ

Lại nhận dạy Guitare

Hỏi 22 Charron

nguồn: Tia Sáng (21 Tháng Mười 1951), trang 3

Nguyễn Thiện Tơ là người rất có duyên. Chính ông làm cho tôi muốn đi tìm hiểu sâu về nền tân nhạc Việt Nam.  Tôi từng gặp ông từ năm 1996 nhờ sự giới thiệu của nhạc sĩ Tô Vũ.  Ông Thiện Tơ nói chuyện với tôi một cách rất cởi mở và chính xác - những thứ ông nhớ được thì ông nhắc lại, những thứ ông không được biết đến thì ông không nói, ông không suy đoán đến.

Tôi thấy may mắn được đi vào việc nghiên cứu tân nhạc Việt Nam lúc nhiều nhân vật tiên phong còn sống và tỉnh táo.  Nguyễn Thiện Tơ giúp tôi tìm hiểu biết nhiều về bối cảnh âm nhạc Hà Nội từ những năm cuối thập niên 1930.

Ông là một Hà Nội rất đặc biệt là được sống tại một địa chỉ suốt cả đời. Rue Charron là phố Mai Hắc Đế hiện nay.  Nguyễn Thiện Tơ đã nhắc lúc ông lớn lên nhà này là một nhà mái tranh. Bố ông là Nguyễn Thiện Tường cư trú ở địa chỉ này từ 1921 là năm sinh của Nguyễn Thiện Tơ.

Ville de Hanoi. Bulletin Municipal. No. 3. Mars 1929 [Thành phố Hà Nội. Bản tin Thành phố. Số 3. Tháng 3 1929]

[Thực ra gia đình ông tản cư ở vùng Thái Binh thời đầu kháng chiến].

Ông là người rất lịch sự. Thăm ông lần cuối cùng tôi thấy ông bị đau nhức và ông đã già đi nhiều, phải chịu khó để đón tiếp tôi, như vậy tôi không đến thăm ông những năm gần đây hơn tôi vì không muốn làm phiền ông.

Tôi rất hạnh phục được kết bạn với một người hiền lành và tử tế của Nguyễn Thiện Tơ.  Xin chân thành gửi chia buồn với gia đình của ông.

Từ một bức thư ông gửi cho vợ chồng tôi cuối năm 1999

Hà Nội đêm trở gió (Hanoi Nights Turn Breezy) - Trọng Đài + Chu Minh (1993?)

Hà nội ơi! 

Oh Hanoi!

Tươi xanh màu áo học trò

Fresh as the tint of a student's tunic
Những con đường thân quen còn đó.

Familiar streets are still there
Tiếng rao vang đâu đây nghe động trời đêm

Itinerant vendors' calls out there shake the night sky

Hồng Hà ơi! 

Oh Red River!

Buồm ai khe khẽ thuyền về

Whose sail gently brings the vessel home?
Cành me thì thầm gục đầu vào dĩ vãng tiếng ve kêu râm ran suốt đêm hè.

Tamarind branches stoically bend down into the past, the cicadas buzz forth ringing throughout the whole summer night.
Giọng dân ca sao gợi nhắc hồ Gươm.

A folk song, how it recalls Sword Lake.

Hà nội ơi! xanh xanh liễu rủ mặt hồ Gươm.

Oh Hanoi! the green of willows hanging over Sword Lake.
Cô đơn sấu rụng ngoài ngõ vắng

Alone, the dragon plum tree stirs outside the vacant alley
Con sóng nào vẫn vỗ về vào đam mê.

What waves still dash back in a frenzy
Hà nội ơi!

Oh Hanoi!

Hà nội ơi!

Oh Hanoi!

Ta nhớ không quên những tháng năm qua một nét riêng tư gợi nhắc cho ai là nhắc đến những kỷ niệm đã qua

I recall, unforgettable months and year through a singular appearance brings back memories of times past

Hà nội ơi! nhớ về mùa thu tháng mười áo học trò xanh những hàng me

Oh Hanoi! recall autumn Octobers, a student's tunic, the green of rows of tamarind trees
Hà nội ơi! 

Oh Hanoi!

Ta nhớ không quên.

I recall unable to forget
Hà nội ơi! 

Oh Hanoi!

Trong trái tim ta

Inside my heart

Chiều mùa thu gió về dọc trên phố phường.

An autumn evening, wind returns through the neighborhood.
Nắng vàng hồng tươi những nụ cười

Golden sunlight, freshens, brings a blush to smiles
Hà nội ơi! 

Oh Hanoi!

Ta nhớ không quên

I recall unable to forget
Hà nội ơi! 

Oh Hanoi!

Trong trái tim ta.

Inside my heart.


nguồn: Âm Nhạc 4-5-6/1997

Ngọc Tân ca bài "Hà Nội đêm trở gió."

Le Touriste, notant... (Người du lịch, ghi ra) - Dicaleo (1936)

LE TOURISTE, notant. -- Annam: pays de la tuberculose, 99% des femmes annamites crachent du sang en abondance.

Người du lịch, ghi ra. -- An Nam: đất nước bệnh lao, 99 phần trăm đàn bà xứ An Nam khạc ra máu nhiều.

nguồn: L'Oeuvre Hebdominaire illustrée (13 tháng 4 1936)

Viêt-Nam par Tran Van Khe (1967)

Pour l'époque contemporaine, le recul n'est pas encore suffisant pour nous permettre d'avoir des vues précises. Nous discernons toutefois un net déclin suivi de récentes tentatives de restauration de la musique traditionnelle, une prolifération de la musique dite "rénovée," puis "nouvelle," la création de quelques oeuvres de style européen composées par des musiciens formés à l'école occidentale. (tr. 34)

Đối với thời đại hiện đại, sự nhận thức sau chưa đủ để cho chúng ta được phép có quan điểm chính xác. Chúng ta  nhật thấy nét suy giảm theo những bước cố gắng khôi phục nền nhạc truyền thống, sức sinh sôi của kiểu nhạc gọi là "cải cách" rồi "tân," sự ra đời của những tác phẩm phong cách châu Âu sáng tác bởi những nhạc sĩ được đào tạo ở các trường phương Tây.

La musique vietnamienne, au contact de la musique occidentale, a donné naissance à une musique nouvelle qui, après ses premiers pas hésitants vers 1937, va détrôner la musique traditionnelle. Les jeunes musiciens formés à l'école occidentale, ont essayé de composer tout d'abord des chanson puis des pièces pour piano avant de s'attaquer à des genres plus sérieux: des poèmes symphoniques et concerti. Certains emploient uniquement la technique occidentales. Cette musique nouvelle qui cherche encore sa voie, a beaucoup d'adeptes parmi les jeunes. Le peu recul et le manque de renseignements ne nous permettent pas d'en faire une étude complète. (tr. 213)

Âm nhạc Việt Nam lúc tiếp xúc với nhạc Tây phương đã sinh ra một nền âm nhạc mới mà, sau những bước đi đầu tiên ngập ngừng vào khoảng năm 1937, đã truất bỏ nền nhạc truyền thống. Các nhạc sĩ trẻ tạo nên một trường phái theo phương tây đã cố gắng trước tiên sáng tác những bài ca rồi những tác phẩm cho dương cầm trước khi lao vào những thể loại nghiêm tục hơn: các bản giao hưởng thơ và bản hòa tấu với dàn nhạc. Một số chỉ sử dụng đến nhạc thuật Tây phương. Kiểu nhạc mới vẫn đang tìm đường có nhiều tín đồ trong giới trẻ. Bởi sự khoảng cách ngắn và vì thiếu thông tin, chúng tôi chưa được tìm hiểu cho đầy đủ. 

nguồn: Trân Văn Khê. Viêt-Nam (Paris: Buchet/Chastel, 1967

Giàn nhạc Đỗ Liên và các danh ca (Đỗ Liên's Orchestra and Famous Singers) (1951)

Thứ năm 1-11 và Chủ nhật 4-11-1951 hồi 9 giờ 30

Tại Rạp OLYMPIA

Tổ chức hát buổi Chiếu Bóng, Ca Nhạc

Giúp quỹ hội Bóng Tròn Hoàng Diệu

Dưới quyền chủ tọa Thị trưởng thành phố Hanoi

The Toast of New Orleans

(Tiếng hát trên Hải Cảng)

Phim tô mầu phụ đê Việt ngữ

với Kathryn Grayson, Mario Lanza, David Niven

Giàn nhạc Đỗ Liên và các danh ca:

Minh Đỗ -- Thu Hương -- Huyền Hưng -- Hoàng Giác -- Anh Hoàng -- Quách Đàm

Trình bầy những bản nhạc Hawai

Cô THU HƯƠNG, một danh ca của Sông Hương Núi Ngự mới cộng tác cùng BAN NHẠC ĐỖ LIÊN đã trình bày tại Đài Phát thanh Hanoi mấy buổi ừa qua, lần đầu tiến lên sân khấu ra mắt khán giả

Nhạc sỹ ĐỖ LIÊN, PHAN TY sẽ đờn Lục Huyền Cầm Hạ Uy Di để đáp lại lòng mến chuộng của các bạn Đô thành đang mong đợi. VÉ BẠN TẠI: Cours Guitare Đễ Liên 22 Reinach -- Hiệu Sách Bình Minh 26B Phố Huế -- Hiệu sách Vũ Dương 42 Phố Huế, Pharmacie Vĩnh, Hàng Ngang.

nguồn: Tia Sáng, Số 1045, 25 Tháng Mười 1951

Hột lúa (Rice Seed) - Thế Tài Trương Minh Ký (1897)

Sanh ra ở ruộng phải chờ thời,
Born in the fields awaiting its time
Đến lớn nuôi người khắp mọi nơi,

Growing up feeding people everywhere,
Dạ tuyết lòng sương trong có tiếng,

Snowy belly, foggy guts inside there's a sound
Mình vàng xác ngọc báu cho đời.

Golden body, emerald bones bring value to life.
Trong trào ngoài quận đều yêu chuộng,

Inside or out they all love it
Trên bộ dưới thuyền mặc dạo chơi.

Upon land aboard a vessel paid no attention
Bụi bậm tuôn rơi theo tấm mẳn

Dustlike flowing down in pieces
Rồi cơn nước lửa thấy thơm hơi
Then the water's fired and it's fragrant

nguồi: Nam Kỳ 9 tháng 12 1897

Distractions et promenades (Cuộc vui và rong chơi) - 1922

L'hiver venant, il nous est très agréable de constater le retour d'un peu de movement et de gaieté. L'exode du samedi vers Doson a pris fin, aussi notre coquette ville de Haiphong désertée en été, reprend vie, la fraicheur revenue. La présence dans nos murs de la troupe de M Dupuis, y est pour beaucoup: c'est un orchestre de plus que nous posiédon, grâce à son concours, les amateurs d'apéritifs-concerts à l'Europe ont entendu jouer dimanche soir, la magnifique partition de "Carmen", vrai régal pour les oreilles délicates et amoureuses de musique.

D'autre part il y avait thé Tango au "Commerce" pour les fervent de la danse La musique militaire donnait, à la même heure, son concert au jardin Jules Ferry: sous la savante direction de son chef Gamet.

Les cinémas "Pathé" "Gaumont" et "Paul Bert" ont ouvert leur portes en matinée. Nous n'avion que l'embarras du choix. ...

Mùa đông sắp đến làm chúng ta rất vui thấy sự quay trở lại của một ít chuyển động và vui tươi. Chuyến hành trình ngày thứ bảy đến Đồ Sơn đã kết thúc, nhờ vậy thị trấn Hải Phòng xinh đẹp, vắng vẻ trong mùa hè của chúng tôi đang nhộn nhịp, sự vui tươi cũng mới trở lại. Sự hiện diện trong các bức tường chúng ta của gánh M Dupuis có rất nhiều thứ: là một dàn nhạc đầy đủ hơn chúng tôi từng có, nhờ vậy, những người yêu thích rượu khai vị kiểu châu Âu đã nghe chơi buổi tối Chủ nhật bản phổ tuyệt vời của "Carmen", một món quà thực sự dành cho những đôi tai tinh tế yêu âm nhạc.

Mặt khác, có phòng trà Tango tại "Commerce" dành cho những người mê khiêu vũ. Với âm nhạc quân đội đồng thời có tổ chức buổi hòa nhạc tại khu vườn Jules Ferry dưới sự điểu kiện tài tình của xếp Gamet.

Các rạp chiếu bóng "Pathé" "Gaumont" và "Paul Bert" đã mở cửa vào buổi sáng. Chúng tôi tha hồ lựa chọn. ...

nguồn: France-Indochine 8 tháng 11 1922

Société Philharmonique - École de Musique (Hội Yêu Nhạc - Trường Âm Nhạc) - 1925

La réouverture des cours gratuit de musique (solfège, piano et violon) est fixée au 1er Octobre 1925.

Les demandes d'admission devront être adressées à M. le Secrétaire de L'Ecole de Musique, au siège de la Société Philharmonique, à Saigon, rue Taberd.

Các lớp học âm nhạc miễn phí (lý thuyết âm nhạc, dương cầm và vĩ cầm) được mở lại vào ngày 1 tháng 10 năm 1925.

Đơn xin nhập học phải gửi đến Thư ký của Trường Âm nhạc, tại trụ sở của Hiệp Hội Yêu Nhạc, ở Sài Gòn, đường Taberd [tức đường Nguyễn Du].

nguồn: L'Écho Annamite 7 tháng 9 1925

Người viết về lịch sử nhạc Việt hay nhắc đến ngôi Nhạc Viện Viễn Đông Pháp (Conservatoire Français d'Extrême-Orient) được thành lập ở Hà Nội năm 1927.  Trước kia trường âm nhạc của Hiệp Hội Philharmonic ở Sài Gòn đã lập những lớp nhạc miễn phí rồi.  (Ở Hà Nội thì Institut Musical de Hanoi (Viện Âm Nhạc Hà Nội) đã được thành lập từ 1913 nhưng lâu năm mới có học sinh người Việt).

Một thoáng quê hương (A Glimpse of Homeland) - Từ Huy & Thanh Tùng (1989)

Slow

Tà áo em bay bay bay bay trong gió nhẹ nhàng.

Your tunic's flaps flutter lightly in the breeze  
Tà áo em bay bay bay bay trên phố dịu dàng.

Your tunic's flaps flutter along the streets, gently. 
Áo bay trên đường như mây xuống phố, áo tung sân trường tựa cánh chim câu.

The flaps flutter on the path like clouds that have come down to the street, blowing across the schoolyard like doves on the wing
Đẹp biết bao quê hương cho ta chiếc áo nhiệm mầu.

It's so beautiful, our homeland gives us this bewitching tunic 
Dù ở đâu Pa-ris, Luân-đôn hay ở những miền xa.

Wherever you are, Paris, London or faraway lands.  
Thoáng thấy áo dài bay trên đường phố sẽ thấy tâm hồn quê hương ở đó, em ơi!

A glimpse of long tunics fluttering along the street makes you feel the homeland's soul is there, dear!

 
Slow Surf

 
Tung bay tà áo tung bay xôn xao một trời nắng đỏ.

Blowing and fluttering, tunic flaps fly riotously, a sunny red sky.  
Tung bay tà áo tung bay áng mây trắng đầu ngọn gió.

Blowing and fluttering, tunic flaps fly, white clouds at the breeze's crest
Tung bay tà áo tung bay tím biếc những chiều hoàng hôn, tung bay tà áo tung bay xanh xanh đồng cỏ quê hương.

Blowing and fluttering, tunic flaps fly purple blue in early evening, they fly in the green, grassy fields of home.

Ta nghe từng bước chân em xôn xao đường về phố nhỏ.

I hear your steps creating a stir on the little lane.
Tung bay tà áo thân quen cánh chim vẫy chào ngọn gió.

Blowing and fluttering, the tunic's form knows of birds on the wing greeting the breeze's crest  
Ta nghe từ trái tim em tiếng hát ngập tràn yêu thương, mai đây dù có đi xa trong tim là cả quê hương.

I hear from your heart a voice singing, overflowing with love, tomorrow even if far away in your heart is the homeland complete.

nguồn: Tuyển tập ca khúc 50 năm Miền Nam ca hát (Nhà xuất bản Văn Nghệ TP Hồ Chí Minh, 2003)

Nhã Phương ca bài "Một thoáng quê hương."

Thương lắm tóc dài ơi (Oh I Pity Them So, Long Tresses) - Phú Quang (1987?)

Thương lắm thương lắm tóc dài ơi
Pity you so, I pity them so, oh tresses long
Một đời long đong, long đong thân cò lặn lội
A life of hard luck, hard luck, an egret braving dangers

Thương lắm thương lắm tóc dài ơi
Pity you so, I pity them so, oh tresses long
Một mình lênh đênh dòng đời cứ trôi
Alone drifting on life's currents they keep flowing

Mưa vẫn dăng đầy trên triền sông chiều đông giá buốt

Rain still stretches along upon the river basin on a frosty winter evening
Em vẫn âm thầm đi về đâu để ta thương lắm

Still you silently go off some place so I love you so

Yếm rách còn ngăn được gió

A tattered bodice can still shield the wind
Tình em dang dở yếm nào che?

Your love unrequited, will any bodice cover it?

Thương lắm thương lắm tóc dài ơi

Pity you so, I pity them so, oh tresses long
Cánh chim chiều đã mỏi

The evening bird on the wing has tired  

Ta hát cho em

I sing for you  
Bỏng rát tiếng ca buồn

Parching my sad voice

Doãn Tần ca bài "Thương lắm tóc dài ơi."

Đời anh có đời em (My Life Has Yours) - Nguyễn Xuân Sanh (1956)

Hai ta ngồi bên hồ
We two sit at lakeside

Lá sen đầy trưa nắng
Lotus leaves full of noon light

Tay em bứt cỏ bờ
Your hands pluck grass at the shore

Nhìn vai anh thầm lặng
Looking at my silent shoulders

Nhớ rừng dứa bên sông
I miss the pineapple grove by the river

Mắt em còn trăng đêm
Your eyes still have night's moon

Đời anh có đời em
My life still has yours

Ngày mai vẫn sáng hồng
Tomorrow is still bright red

Quê anh từ bãi bể
My village is at the seashore

Đường có gió có người
Its roads have wind, have people

Tay thường hứng trăng tươi
Hands often reach at the fresh moon

Như nở hồng tuổi trẻ
Like youth's rosy blossom

Quê hai ta nhiều nắng
Both of our villages have much sunlight

Quê bãi bể rừng dừa
Seaside villages with coconut palms

Ta nhớ chiều hè mưa
We miss rainy summer evenings

Hoa lòng ta mở trắng
The flowers in our heart bloom white

Ta nói ta yêu nhau
We spoke loving each other

Yêu cát vàng sóng biển
Loving golden sands and the sea's waves

Lòng hai ta đậm tiếng
Our two hearts have a rich sound

Dừa buông lá mùa đầu

The palm releases its fronds at the first season

Ơi xuân bừng mái tóc
Oh, spring blazes in a head of hair

Miền nam là quê ta
The south is our home

Ta ngồi quê đất bắc
We sit at home in the north

Tình yêu đã chan hòa
Our love is thus permeated

Chân em và chân anh
Your feet and mine

Nhịp nhàng vòng sóng nước
Rhythmically circle the river waters

Cùng hẹn biển màu xanh
Promise to return to the blue sea

Hẹn rừng dứa năm trước
Promise the pineapple grove of the year before

Ta hôn chặt môi nhau
We kiss, our lips tightly

Trưa ngọt ngào hai đứa
A sweet afternoon for we two

Lòng ta đầy gió lửa
Hearts full of wind and fire

Vui hơn buổi vui đầu.
Happier than the first happy time.

nguồn: Văn Nghệ 30 tháng 8 1956, tr. 3.

Ở nhà cô đầu (1939)

Để ngăn nạn mãi dâm, thể lệ mới cấm quan viên

không được NGỦ ở nhà cô đầu (Tin các báo)

-- Tôi bắt quả tang ông ngủ tại đây!

-- Đâu, tôi ngủ đâu? Trái lại, không lúc nào tôi tỉnh táo bằng lúc này!

In order to hinder prostitution, the new regulation prohibits officials

from SLEEPING in songstresses houses. (From newspapers)

-- I have evidence that you've been sleeping here!

-- Not at all, have I slept? On the contrary I've never been more wide awake than right now!

nguồn: Ngày Nay #187 (11 novembre 1939), tr. 1.

Tin vắn [cải lương - điệu Tây] 1942

Số là một gánh hát cải-lương đến hát có cô đào chánh chuyên môn về môn hát tiếng Annam theo điệu Tây, khi ca vọng cổ hay bắt thiên tường đều dỡ quá, hên khán giả la ó kêu vô. Thế chẳng biết tài hay dỡ của mình chớ, một anh kép trên sân khấu, vọt miệng xuống khán giả chửi đồ không biết coi hát, không biết cách "lịch sự".

Thế làn khán giả không nhịn thua, ồ nhau đứng dậy la ó lên và ném nào guốc và ghế lên sân khấu. Kết cuộc bên kép hát, nhiều người bị thương nặng, vì bên khán giả thi đông, bên gánh hát thì ít, đành sao cho lại mà đánh chớ!

At blame is a cải lương troupe with a lead actress who specializes in singing in Vietnamese to Western tunes, yet when singing vọng cổ linked with thiên tường she's really awful, are all too loud, luckily the audience jeered and booed. So not recognizing talent or failure, a sputtering actor descended the stage cursing the idiots who don't know how to watch a performance, don't know "good manners."

So the audience would not be silent in defeat, they stood up and rush the stage throwing wooden sandals and chairs onto the stage. In the end many on the performer's side were seriously injured, because there were many on the audience's side, and few on the stage but how could they not fight back.

nguồn: Dân Báo 5 tháng 12 1942

Trong Dân Báo số 5 Déc. 1942, cùng ở chỗ nầy, chúng tôi đã đăng tin rằng một gánh hát cải lương nọ đến hát tại tỉnh Long-Xuyên. Gánh hát nầy có cô đào chánh sở trường hát tây, nhưng ca vọng cổ không được, vì thế đã bị công chúng chế nhạo. Một anh kép hát đã nóng mặt can thiệp và nói phách với công chúng, hóa nên đã gây thành một đám đấu đả, làm cho anh kép ta buộc mình phải nghỉ ngơi ít nữa trong một tuần lễ...

In the 5 Dec. 1942 issue of Dân Báo, in this space, we posted news of a certain cải lương troupe that came to sing in Long Xuyên province. The troupe has a singer with a talent for western singing, but is unable to sing vọng cổ, so they were ridiculed by the public. A hot-tempered actor intervened and spoke arrogantly with the public, which turned into a brawl, forcing the actor to have to recuperate for a little more than a week...

nguồn: Dân Báo 28 tháng 12 1942

Tây 0 - Ta 1 ??

Pour l'emprunt indochinois (Cho quỹ Quốc Trái Đông Dương) (1922)

À Haiphong

Il n'a pas été possible de recruter des chanteurs (Hat xam); ils ont dû être remplacés par des chanteuses, dit A-dao qui ong été choisis à la suite du concours organisé sur l'initiative de M. Bach-thai-Buoi. Les quatre meilleurs chanteuses sont:

1e prix - Nguyen thi Hoan

2e prix - Nguyen thi Bao

3e prix - Dang thi Nguyen

4e prix - Le thi Nghia

Pour les chanteuses (Hat-Noi, ont obtenu:

1e prix - Nguyen kim Xuyên

2e prix - Lê thi Cam

Le Jury, présidé par M. le quan Huyen, était composé de quatre membres; messieurs Tan-dan, Nguyen dinh Cao, Nguyen van Phuc et Pham duc Hinh.

En remettant les prix, M. le Quan Huyen a prononcé quelques paroles en faveur de l'emprunt et en a expliqué le but.

nguồn: France-Indochine 4 mars 1922.

Ở Hải Phòng

Họ không tuyển được đào hát (Hát xẩm); Họ được thay thế bởi những đào hát, được gọi Ả Đào được chọn bằng cuộc thi tổ chức theo sáng kiến ​​của ông Bạch-thai-Bưởi. Bốn đào hát hay nhất là:

Giải 1 - Nguyễn Thị Hoan

Giải 2 - Nguyển Thị Bảo

Giải 3 - Đặng Thị Nguyên

Giải 4 - Lê Thị Nghĩa

Cho đào hát (hát nói) họ lấy:

Giải 1 - Nguyễn Kim Xuyên

Giải 2 - Lê Thị Cam

Ban giám khảo do ông quan Huyền làm chủ tịch, gồm 4 thành viên; Các ông Tấn-Dân, Nguyễn Đình Cao, Nguyễn Văn Phúc và Phạm Đức Hinh.

Trong khi trao giải, ông quan Huyền nói vài lời ủng hộ khoản vay và quỹ quốc trái và giải thích về mục đích nó.

Musique militaire (1922)

La fanfare de 2e T.T. a joué jeudi de 18 à 19 heures, au square du Théâtre. Une vingtaine annamites et 4 ou 5 militaires représentaient le public Haiphonais. Les musiciens paraissient peu enchantés de jouer devant un public aussi clairsemé.

Dàn nhạc kèn đoàn 2 Lính Tập Đông Kinh đã biểu diễn đêm thứ năm từ 6 đến 7 giờ tại Quảng tường Nhà hất.  Vai chục dân An Nam và dăm bốn lính đại diện cho công chúng Hải Phòng.  Các nhạc công không có vẻ thích thú chơi nhạc trước số khán giả ít ỏi này.

nguồn: France-Indochine 4 mars 1922.

Cách đây 100 năm người Việt thổi kèn đồng cho khán giả Việt nghe ở trung tâm thành phố Hải Phòng. Số người đến nghe cũng ít. Chắc trời đầu tháng 3 ở Hải Phòng cũng rét.

Cho một người nằm xuống (For Someone Who Has Lain Down) - Trịnh Công Sơn (1968)

Anh nằm xuống sau một lần đã đến đây
You’ve lain down after once coming here
Đã vui chơi trong cuộc đời nầy
Enjoying yourself in this life
Đã bay cao trong vòm trời đầy
Flying high in the firmament
Rồi nằm xuống không bạn bè không có ai
Then you lay down, without a friend, no one
Không có ai từng ngày
No one every day
Không có ai đời đời
No one in this life or the next
Ru anh ngủ vùi mùa mưa tới
To lull you to sleep, buried in the coming monsoon
Trong nghĩa trang này có loài chim thôi
In this cemetery with only birds

Anh nằm xuống cho hận thù vào lãng quên
You’ve lain down so that hatred arrives at oblivion
Tiễn đưa nhau trong một ngày buồn
It leads along on a sad day
Đất ôm anh đưa về cội nguồn
The earth embraces you taking you back to the source
Rồi từ đó trong trời rộng đã vắng anh
And since then the vast skies know of your absence
Như cánh chim bỏ rừng
Like a bird on the wing giving up the forest
Như trái tim bỏ tình
Like a heart giving up on love
Nơi đây một lần nhìn anh đến
Here, once, seeing you come
Những xót xa đành nói cùng hư không
This pain must be spoken with the void

Bạn bè còn đó anh biết không anh
Your friends remain, brother, do you know?
Người tình còn đó anh nhớ không anh
Your lover remains, brother, do you remember?
Vườn cỏ còn xanh
The grassy garden is still green
Mặt trời còn lên
The sun still ascends
Khi bóng anh như cánh chim chìm xuống
As your shadow like a bird on the wing sinks lower

Vùng trời nào đó anh đã bay qua
What skies have you flown past?
Chỉ còn lại đây những sáng bao la
There's only just those vast mornings
Người tình rồi quên
Lovers, they’re forgotten
Bạn bè rồi xa
Friends, they’re far
Ôi tháng năm những dấu chân người cũng bụi mờ
Oh, like months and years, man’s footsteps also fade to dust

Anh nằm xuống như một lần vào viễn du
You’ve lain down like embarking on a voyage
Đứa con xưa đã tìm về nhà
The child of long ago who looked for his home
Đất hoang vu khép lại hẹn hò
A wilderness that has shut away a promise
Người thành phố trong một ngày đã nhắc tên
City people in a day have recalling a name
Những sớm mai lửa đạn
Mornings of fire and bullets
Những máu xương chập chùng
Blood and bones piling up
Xin cho một người vừa nằm xuống
I ask for someone who has just lain down
Thấy bóng thiên đường cuối trời thênh thang.
To see paradise's shadow at the vast sky’s end.

nguồn: Trịnh Công Sơn, Lời đất đá cũ (Sài Gòn: Nhân Bản, 1973)

Nguyễn Đắc Xuân mô tải bài ca "Cho một người nằm xuống" là "nhạc ca ngợi địch" (Trịnh Công Sơn: Có một thời như thế, (TPHCM: Nxb Văn Học, 2003, tr. 99).  Ông nhắc đến lời Hoàng Phủ Ngọc Tường - 

Hồi ở trên rừng khi nghê Trịnh Công Sơn sáng tác bài Cho một người nằm xuống thương tiếc Đại tá không quân Sài Gòn Lưu Kim Cương tôi rất tiếc cho Sơn. Sau này được biết, trong những năm tháng Sơn trốn lính, Lưu Kim Cương đã tận tình che chở cho Sơn, chính vì cái ơn ấy Sơn đã viết bài ấy. Ta nên thông cảm cho hoàn cảnh đặc biệt của một nghệ sĩ (tr. 100).

Có điều chắc chắn là Trịnh Công Sơn không coi Lưu Kim Cương là kẻ địch. Hiện nay bài ca hình như là một bài dân ca cho các dàn kèn đồng đám ma với tên gọi "Anh nằm xuống."

Tin vắn... 10/11/1941

Khán giả Annam tuy không có trật tự như các báo đã nói, song thật là dễ dài: tuồng hát chỉ dỡ cách mấy mà diễn đi diễn lại đến mấy chúc lần là cũng vẫn có người đi coi! Vì thế, mấy chủ gánh họ không cần tuồng mới, hay sặp đặt, chỉnh đốn chi chi cả.

Tranh cảnh cũ, tuồng cũ mấy năm cũng mặc, cứ hát là có thể thâu tiền!

nguồn: Dân Báo 10 tháng 11 1941

Hãy cho nhau (Let's Give Each Other) - Tôn Nữ Hỷ Khương

Một cơn gió nhẹ thoảng qua

A fleeting breeze passes
Dễ đưa ta đến lìa xa cõi đời

Handily leading us to absent ourselves from life's realm
Để kết thúc một kiếp người,

To bring to an end to a man's lot
Mong manh như hạt sương rơi đầu cành!
Fragile like a dew dripping from the tip of a bough!

Thế mà cứ mãi quẩn quanh,

So we continue to wander about,
Ghét ghen, sân hận, tranh giành, hơn thua.

Hating, jealous, reactive, competitive, better than losing
Đang là bạn, hóa ra thù,

Were friends, then became enemies,
Đang thân thiết, bỗng thờ ơ lạnh lùng.

Were close, suddenly we're cold and indifferent.

Cùng trong cõi tạm sống chung

Together in this fleeting realm of a shared life
Chơi vơi bể khổ – mênh mông đất trời.

A hazardous sea of misery -- precarious between earth and heaven.

Hãy cho nhau những nụ cười.

Let's give each other a smile.
Hãy cho nhau trọn tình người – niềm vui

Let's give each other fully human love - happiness
Hãy cho nhau vị ngọt bùi,

Let's give each other the spice of life,
Hãy cho nhau vạn ngàn lời yêu thương,

Let's give each other many thousand words of affection.
Tròn câu hiếu đạo, cương thường.

Entire words of devotion, of moral obligation

Kết quả cuộc thi khiêu vũ của nhà hàng Tabarin tổ chức (1938)

Tối thứ bảy, về cuộc thi khiêu vũ của nhà hàng Tabarin tổ chức lúc 11 giờ, kết-quả cô Viollette Nguyễn-Thị-Lợi và ông Faraut đươc giải nhứt về điệu tango. Cô Lý Lỹ (Tàu) và ông Bernard được giải nhứt về điệu valse. Về điệu rumba, nhiều cặp dự thi, cô Xuân-Hương và ông Carron chiếm giải-nhứt về điệu baston nửa. Cô Hoa và ông Cương được giãi nhì.

nguồn: Tân Tiến 13 tháng 3 1938