Không thể và có thể (Cannot And Could) - Phó Đức Phương (1997?)

Thời gian đã qua đi đâu thể trở lại

Time has past and cannot ever return
Dòng sông đã ra đi làm sao về chốn cũ

The river has moved along, how could it return to its old place?
Nếu nước khơi xa không thể thiếu những cánh buồm

If the water goes out to sea, it cannot lack sailing vessels
Áng mây trên đầu đâu thể ngừng trôi

The clouds above our heads cannot stop drifting past

Còn đâu miền dương gian khi úa tan mặt trời

Yet where is this earthly realm as the sun fades off
Bình minh có lên ngôi khi không còn đêm tối

Dawn shall take the throne when dark night is no more
Đã có sông sâu không thể thiếu những suối nguồn

If there are deep rivers there can be no lack of springs at the source
Vắng anh trên đời đâu còn tình yêu

If you were absent from life, where could love be

Người đã ra đi có thể trở lại

Someone leaves and they could came back
Vết thương ngày nào có thể liền da

The wounds of one time could mend their flesh
Nước mắt sẽ thôi rơi, đôi môi lại chín đỏ

Tears will stop falling, pairs of lips shine crimson
Bồi hồi ngày gặp nhau xua tan đi bao nỗi mong nhớ

Troubles of the day we met scattered so much longing

Vòng tay yêu thương có thể rộng mở

Love's embrace could open wide
Bóng mây muộn sầu có thể dần tan

Grieving clouds could gradually disperse
Và điều này thật rộn ràng êm ái

And this true exuberance, gentleness
Có thể một ngày mai chúng ta sẽ thành đôi

Could be a tomorrow when we become a couple

(đĩa Tửu Ca của NNUR tặng Tây Bụi)

Tôi được một niềm hân hạnh là được thành bạn rượu của nhạc sĩ Phó Đức Phương. Chúng tôi được gặp nhau ở cơ quan Trung Tâm Bảo Vệ Quyền Tác Giả Âm Nhạc Việt Nam năm 2015. Ông đãi tôi và các nhân viên của Trung Tâm ăn trưa trong lúc tôi đến gặp và phỏng vấn ông.  Ông nhạc sĩ này rất vui tính, cởi mở và phóng khoáng. Các nhân viên của Trung Tâm có vẻ như rất quý ông.  Thực ra các nhạc sĩ sáng tác ở Việt Nam cũng nên quý Phó Đức Phương đã tranh đấu cho lối sống làm ăn của họ.  Có lẽ nhiệm vụ của Trung Tâm Bảo Vệ Quyền Tác Giả Âm Nhạc Việt Nam không hoàn toàn như ý của các nhạc sĩ Việt Nam, nhưng trước khi Việt Nam có cơ quan này các nhạc sĩ chỉ được nuôi mình theo luật rừng.

Sinh ra năm 1944 là Phó Đức Phương là công dân của Union Indochinoise.  Vài năm đầu đời gia đình ông tản cư ở vùng Bắc Ninh rồi về khu tạm chiếm Hà Nội. Bố mẹ ông làm chủ một cửa hàng nhỏ, như vậy Phó Đức Phương bị coi là "tư sản."  Mai cho nền nhạc Việt là Nhạc Viện Hà Nội tuyển một số nhạc sĩ lý lịch đen vào học món sáng tác.  Phó Đức Phương là một phần tư của cái gọi là "Bộ tứ sông Hồng" với Trần Tiến, Nguyễn Cường và Dương Thụ.  Mặc dù được chế độ xã hội chủ nghĩa đào tạo Phó Đức Phương soạn rất ít các tác phẩm có phẩm chất chính trị.  Hình như "Những cô gái quan họ" là ca khúc "đỏ" nhất của ông, nhưng theo nhạc sĩ nói thì Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu ở Việt Nam Cộng Hòa cũng thích bài hát này.

Phó Đức Phương rất tự hào là đại đa số các tác phẩm của ông được viết theo đơn đặt hàng, theo nhu cầu của một công trình nghệ thuật cụ thể khác.  Chủ yếu ông viết nhạc phim, nhạc kịch, nhạc múa và gần như các bài hát nổi tiếng của ông được ra đời trong hoàng cảnh này.  Bài ca "Không thể và có thể" không phải một ngoại lệ được bắt nguồn từ một vở kịch cùng tên. Có vẻ như Phó Đức Phương không tự tạo ra đầu đề này nhưng tạo ra một ca khúc theo cảm hứng của đầu đề này.  Thanh Lam giới thiệu "Không thể và có thể" cho thính giả cả nước.  Mặc dù là một bài ca có tính chất nghệ thuật cao, nhưng nó cũng tham gia thị trường âm nhạc và được có mặt trên danh sách Top 10 Làn Sóng Xanh tháng 8 và tháng 9 năm 1999.

Tôi sẽ tựa vào những lời phân tích của của tác giả qua bài báo của Minh Thảo ("Đầu năm nghe NS Phó Đức Phương trải lòng về âm nhạc," Người Đưa Tin 27 tháng 12 năm 2012),  Theo Minh Thảo Phó Đức Phương kể:

Ở bài hát "Không thể và có thể", nhạc sỹ muốn đưa ra triết thuyết rất cụ thể. Cái có thể mới là quan trọng còn cái không thể thì thuộc về duy vật, về sự vĩnh hằng của cuộc sống này, của vũ trụ này mà ta không thể vượt được. Ví dụ như quy luật của thời gian (thời gian đã trôi qua thì không thể trở lại), quy luật của sự vận động (đám mây không thể ngừng trôi cũng như trái đất không thể ngừng quay) quy luật của ngày và đêm. Tức là con người ta không thể đụng chạm được đến quy luật cơ bản của sự sống. Vì vậy cái không thể là cái giới hạn còn cái có thể là cái mênh mông.

Thực ra "Không thể và có thể" là một bản tình ca - "chúng ta sẽ thành đôi." Dù công nhận khó khăn cùa kiêp người, nhưng sẽ có những lúc người đời sẽ phải vượt qua với sự "có thể."  Người về có thể  trở lại. Vết thương có thể liền da. Ca thì "rộng ràng êm ái." Nhưng hình như lúc nào bài ca "Không thể và có thể" được thể hiện tôi không nghe thấy niềm êm ái gì cả.  Tất cả các ca sĩ biểu diễn ca khúc này một cách rất gào thét. Như vậy tôi không link cho bản thu thanh nào của ca khúc đẹp đẽ này.  Nhưng dù thế nữa tôi rất thích quan niệm và giai điệu của ca khúc này.