trích "Nghệ thuật" (The Arts) - Letao (1941)

Nghệ thuật là gì?

Nghệ thuật là một vấn đề rộng rãi và rất huyền hồ, vì nó thuộc tâm hồn và tình cảm.

Ta hãy tạm gọi nghệ thuật là một sự cố gắng để tìm cái đep và để trình bầy nó ra. Lòng cố gắng ấy không có tính cách vụ lợi chi cả, cho nên người thường ví nghệ thuật như một trò chơi. Vì ta yêu, ta thích mà tạo ra một tác phẩm cũng như ta đùa rỡn vì ta tiêu một sức hoạt động trong ta. Nhưng nghệ thuật nó cao siêu và phức tạp hơn trò chơi nhiều.

Muốn tạo ra một tác phẩm thì nhà nghệ sĩ phải xúc động trước đã. Nghệ sĩ phải có cảm hứng. Vậy thế nào là cảm hứng?

Lòng nghệ sĩ chứa đầy tình cảm và ý tưởng. Những tình ý ấy bị chôn sâu trong tiềm thức của nghệ sí bởi hai duyên cớ:

Một là nhờ ở thiên nhiên và ở di truyền, hay ở nòi giống cũng thế. Như một hạt giống có hạt tốt, hạt xấu, con người ta sinh ra có người có thiên tư hơn đời, cũng có người chứa đầy mầm xấu.

What are the arts?

The arts are a vast subject and very illusory because they pertain to the soul and feelings.

Let's temporarily call the arts the attempt to find the beautiful and display it. These attempts don't have a commercial character at all, thus people often compare the arts to a game. Because we love or we like it we create a work is like we're joking around because we consume a little bit of active strength within. But the arts are much more sublime and complicated than a game.

If an artist wants to create a work then they must feel an emotion. An artist must have inspiration. So, what is inspiration?

An artist's heart is full of feelings and thoughts. But these feelings are buried deeply inside the artist for two reasons:

One is owing to nature and in genetics, or in race as such. Like a strain of seeds, there are good ones and bad ones, people give birth to people who have greater endowments, there are also those full of bad sprouts.

Nguồn: Letao, "Nghệ thuật," Tri Tân tạp chí số 14 (12 tháng 9 1941).

Trong những câu này, tôi đọc một khái niệm mà tôi hoàn toàn không đồng ý. Nghệ thuật đâu phải "huyền hồ." Mỗi người có khả năng tạo ra những tác phẩm có tính nghệ thuật. Ông Letao nói đúng về vài trò của cái đẹp nhưng cái đẹp này rất dễ khám phá nếu mình mở rộng ngũ quan mình. Còn sự "vụ lợi" có vai trò rất quan trọng, rất cốt yếu - muốn có nghệ thuật cao cấp hay cao siêu thì các nghệ sĩ phải được kiếm ăn. 

Kiểu thẩm mỹ này vẫn phản ánh cái thái độ tài tử. Quan niệm tài tử xuất phát từ việc tự trau dồi mình bằng kinh nghiệm và giáo dục.  Có nghệ thuật nông có nghệ thuật sâu và mỗi loại nghệ thuật có thể làm cho người thưởng thức cảm thấy cái đẹp ở trong. Nông không hẳn là dở, sâu không hẳn là hay.