Anh có nghe thấy không (Brother, Have You Heard?) - Văn Cao (1956)

(Gửi một nhà thơ xưa đã nổi tiếng)
(Sent to a poet who was famous long ago)

Cửa đóng lại từ chín giờ
The door has been shut since nine
Không một cuốn sách chờ đợi
Not a single book awaits
Dù những ngôi sao đang nở trên trời
Though stars blossom in the sky
Dù đêm mùa xuân bắt đầu trở lại
Though spring nights have begun to return

Tất cả hướng về biển
Everything looks out to the sea
Bọt cứ tan trên bãi cát xa
Foam still scatters on distant sands
Mà cửa bể vẫn im lìm chưa mở
And the seaport is still silent, not yet open

Bao giờ nghe được bản tình ca
When can we hear a love song
Bao giờ bình yên xem một tranh tĩnh vật
When can we calmly view a still-life
Bao giờ
When
Bao giờ chúng nó đi tất cả
When did these things go, all of them

Những con người không phải của chúng ta
Some people, not our own
Vẫn ngày ngày ngày ngang nhiên sống
Day after day still brazenly live

Chúng nó còn ở lại
These ones still remain
Trong những áo dài đen nham hiểm
In sinister long black tunics
Bẻ cổ bẻ chân đeo tội ác cho người
Bending at the collar, at the leg carrying people's crimes

Chúng nó còn ở lại
These ones still remain
Trong những tủ sách gia đình
On family bookcases
Ở điếu thuốc trên môi những em bé mười lăm
In the cigarettes of fifteen year old boys
Từng bước chân các cô gái
And each step of the girls
Từng con đường từng bãi cỏ từng bóng tối
On each road, each field, each dark shadow
Mắt quầng thâm còn nhỡ mãi đêm
Eyes with dark circles always remembering the night

Chúng nó còn ở lại
These ones still remain
Trong những tuổi bốn mươi
In men in their forties
Đang đi vào cuộc sống
Entering into life
Như nấm mọc trên những thân gỗ mục
Like mushrooms sprouting upon rotten logs

Người bán giấy cũ
Someone selling old paper
Đã hết những trang tiểu thuyết ế
Has run out of pages from unwanted novels
Những trang báo ngày xưa
Pages from newspapers long ago
Đang bán đến những trang sách mới
And is selling pages from new books
Những bài thơ mới nhất của anh
Your newest poetry.

Anh muốn giơ tay lên mặt trời
You wants to lift his hands to the sun
Để vui da mình hồng hồng sắc máu
To happily redden his skin to the color of blood
Mấy năm một điệu sáo
For some years a flute tune
Như giọng máy nước thâu đêm chảy
Has been like the voice of a fountain flowing through the long night

Chung quanh còn những người khôn ngoan
All around are wise men
Không có mồm
Without mouths
Mắt không bao giờ nhìn thẳng
Their eyes never look straight ahead

Những con mèo ngủ yên trên ghế
Cats sleep peacefully on the chair
Trong một cuộc dọn nhà
During a house cleaning

Những con sên chưa dám ló đầu ra
Snails haven't dared to show their heads
Những cây leo càng ngày càng, tốt lá
Vines, every day their leaves are stronger

Một nửa thế giới
Half the world
Một nửa tâm hồn
Half a soul
Một nửa thế kỷ
Half a century
Chưa khai thác xong
Have yet to be fully discovered

Bây giờ không còn những tiếng nổ to
Now there are no more loud explosions
Nhưng còn những tiếng rạn vỡ
But there's still the sound of crashing
Có thể thu hết những khẩu súng phản động
They can collect all the reactionary guns
Nhưng vẫn còn
But there are still
Những khẩu súng đưa người tự tử.
Guns leading people to suicide

Anh có nghe thấy không
Brother have you heard
Chỗ nào cũng có tiếng
Those places that also have sounds
Chưa nói lên
That haven't been said

Những người của chúng ta
Our people
Đang mờ mờ xuất hiện
Who are dimly appearing
Le lói hy vọng
In flickering hopes
Trên những cánh đồng lầy
On our muddy fields

Nghìn năm cũ phủ mất nhiều giá trị
A thousand olden years have covered over much of value
Đốt nghìn kinh chưa thắp sáng cuộc đời
Burned a thousand prayers that hadn't yet illuminated life

Vào một cuộc đấu tranh mới
Entering a new struggle
Với những người không phải của chúng ta
With some people who aren't of us
Anh có nghe thấy không
Brother have you heard

Vào một cuộc đấu tranh mới
Entering a new struggle
Để mở tung các cánh cửa sổ
To open wide each window wide
Mở tung các cửa bể
To open wide each port
Và tung ra hàng loạt hàng loạt
And fling open in succession
Những con người thật của chúng ta.
The truthful among us.

Bài thơ này được đăng trong Giai Phẩm mùa xuân 1956. Tôi thật sự chưa hiểu ý của bài thơ này. Sau đây là một số ý kiến lung tung linh tinh về bài thơ này.

Có loại người: "những người không phải của chúng ta" và có "những người thật của chúng ta." "Chúng nó còn ở lại / Trong những áo dài đen nham hiểm / Bẻ cổ bẻ chân đeo tội ác cho người." "Chúng nó" trông khá phong kiến với áo dài đen. Không biết "chúng nó" là những người tham gia chế độ thực dân? Những người đã bóc lột dân?

Nhưng "chúng nó" (con người cũ mặc áo dài đen) có cấm ai "nghe được bản tình ca" có cấm ai "xem một tranh tĩnh vật"? Hồi đó thì cơ chế văn hóa của nhà nước Việt Nam mới cấm các bản tình ca, các tranh tĩnh vật. Văn Cao đòi hỏi một kiểu nghệ thuật chủ nghĩa tân thời. Ông kêu về "nghìn năm cũ phủ mất nhiều giá trị."

"Cửa đóng" có lẽ là trách kết quả của hiệp định Genève? "Cửa bể chưa mở" - là những người như Văn Cao muốn tiếp xúc với nghệ thuật tân thời từ bốn phương trời. "Một nửa thế giới ... chưa khai thác xong." Hay có lẽ đối với Văn Cao một nửa thế giới ở đây có nghĩa là giới cộng sản - Văn Cao có biết đủ về giới tư sản và muốn được hiểu hết về giới cộng sản nhưng chưa được khai thác xong?

Lại "những người khôn ngoan / Không có mồm / Mắt không bao giờ nhìn thẳng" là ai? Là những người không di cư, phản cách mạng? Là cấp trên mà cấm tình ca, tranh tĩnh vật? Cấp trên và người mặc áo dài đen có giống nhau? Tôi thấy khó biết. Nhưng đây là một bài thơ của một người bất mẫn muốn "mở tung các cánh cửa sổ ... các cửa bể."

Có "Người bán giấy cũ" - là một nghề khá vô tư. Ông "đang bán đến những trang sách mới / những bài thơ mới nhất của anh." Ông chắc không màng gì đến văn chương nào - bán hết sách cũ thì lấy sách mới cũng được. Nhưng tình hình này cho biết rằng văn chương nói chung không được tôn trọng. Tôi không rõ "anh" ở đây là ai? Là một người đồng nghiệp, đồng tâm với tác giả. Là một người mà tác giả muốn thuyết phục? Là một người tác giả muốn chê trách? Chúng ta chỉ biết rằng người đó là "một nhà thơ xưa đã nổi tiếng." Trời ơi, Việt Nam có bao nhiêu nhà thơ xưa đã nổi tiếng. Nhưng ông bán giấy cũ có bán được một bài thơ mới của nhà thơ xưa này. Nghĩa là dù lỗi thời đi nữa nhà thơ này vẫn sáng tác.

Người Đi Xa Mãi (You're Gone Forever) - Việt Anh (1991)

Người yêu ơi sẽ đến lúc duyên tình ta chia đôi đường
Oh lover, a time will come, our fated love will take a fork in the road

Dù hôm nay ôm em trong vòng tay
Although today I hug you, arm in arm

Nhưng tình nào cũng nhạt phai
But any love will fade one day

Bài ca ngày nào anh viết cho tình mình
The song I wrote one day for our love

Giờ đây lòng anh xót xa
Now my heart is pained

Người ơi cuộc tình anh đã trao về người là mãi mãi suốt đời ta
Dear, the love I offered you is forever, all our lives



ĐK:

Người đi xa mãi trọn đời chẳng đến bên tôi
You're gone forever, all your life you won't come to me

Người đi xa mãi sương sớm phai mờ dấu chân
You're gone forever, happiness fades like your footprints

Người như cơn gió trọn đời tìm chốn xa xôi
You're like the wind, all your life looking for some distant place

Từ nay tôi sẽ quên hết đi ngày tháng trôi
From now on I'll forget all those passing days and months


Này người yêu dấu
So my love,

Tình mình còn nhớ hay quên chăng em?
Our love, do you still remember or did you forget dear?

Tình yêu nay đã như lá rơi chiều cuối thu tràn về lặng buồn
Love now is like a leaf falling at evening's end, overflowing with silent sadness



2.

Nhẹ bàn chân em quên anh đi về nơi
Lightly your feet have forgotten me as they come back

Nơi chân trời lắm buồn vui
To the horizon with lots of sadness and happiness

Và từ đây trong con tim lạnh giá
From now on in my heart it's frozen

Anh mơ về bóng hình xưa
I dream of that figure of long ago


Ngày qua chỉ còn đêm với đêm lạnh lùng
The days past there's night after cold night

Và nhớ người không nhớ ta
And remember someone who does remember me

Bài ca chợt dừng trên nét môi ngại ngùng
A song suddenly ceases upon shy lips

Chờ mơ đến em về bên
That wait for you to come close

40 năm trước Đoàn Chuẩn có hỏi "Có tình nào không phai?" rồi Việt Anh viết "Nhưng tình nào cũng nhạt phai." Gặp bài ca "Người đi xa mãi" tôi cũng đã nghĩ đến hai bài ca "Buồn tàn thu" và "Bóng ai qua thềm." Có lẽ những đêm lạnh lùng không ngừng? Chốn xa xôi? Lá rơi cuối thu?

Thời tiền chiến thì chàng ra đi, thiếp ở lại. Văn Cao thì "chàng quên hết lời thề" rồi thiếp "cố quên dáng người." Việt Anh thì "tôi sẽ quên hết" rồi nàng "còn nhớ hay quên chăng em." Cuối cùng "bàn chân em quên anh đi về nơi" Thời tiền chiến chàng đi giang hồ, thời mới nàng cũng đi được. Đi về nơi - nơi nào?

"Người đi xa mãi" được vị trí số 10 trên danh sách Làn Sóng Xanh tháng 10 1997. Trong tuần 15-21 tháng 2 bài ca này được điểm số 1 do Lam Trường ca. Nếu tin được thông tin tôi có sưu tầm, thì ca khúc này được sáng tác lúc tác giả chỉ 15 tuổi. Văn Cao sáng tác "Buồn tàn thu" lúc 16, 17 gì đó.

Lam Trường hát - phối khí với nhiều piano điện tử (tiếng Fender Rhodes). Phiên khúc và điệp được phân biệt rõ - điệp khúc có nhịp nặng hơn.



Ca khúc này cũng được quần chúng tự phát (tiếc là bị lạc cao độ cuối điệp khúc):



"Người đi xa mãi" kiểu rumba lente.

Nhớ ông Lư Thoa (Remembering Mr. Rousseau) - Tản Đà (1922)

Ngồi buồn ta nhớ ông Lư Thoa
Sad I sit and recall Mr. Rousseau
Dân ước nhân quyền ông xướng ra.
There is agreement on the human rights he preached.
Ông sinh thế kỷ thứ 17,
He was born in the 17th century
Hai trăm năm nay, đời đã qua.
Over the past two hundred years, his life has past.
Tiếng ông còn ở trên thế giới,
His renown still remains in the world
Tượng ông còn đứng bên Lăng-sa
His statue still stands in France
Sau lúc ông chết, tỏ danh giá,
After he died they told of his fame
Ông còn đương sống, không vinh hoa.
Yet when he lived he received no honors
Vinh hoa danh giá, ông không tưởng,
To honors and fame he never aspired
Thương đời bao quản đời coi ta.
Pitying life, never minding life he regards us.
Tượng đồng còn đó, ông còn đó,
The bronze statue is still there, he's still there,
Nghìn thu gió táp cùng mưa sa.
A thousand autumns, squalls and driving rain
Mưa sa gió táp ông không quản,
Driving rain and squalls he minds not,
Ông đứng lo đời còn lâu xa.
He stands looking after lives far in the distance.
Nhớ ông bao nhiêu kính lại mến,
I recall him with so much respect and affection
Học trò xin có bài thơ ca.
Your pupil requests that you have a poem.

Đăng ở báo Hữu Thanh năm 1921. Thi sỉ thì nhầm hai chi tiết - Rousseau sinh thế kỷ 18 và tượng nổi tiếng của Rousseau ở Thụy Sĩ. Rousseau là công dân Thụy Sĩ viết bằng tiếng Pháp. Và tư tưởng Rousseau đã gây ảnh hưởng lớn cho những người làm cách mạng Pháp và cách mạng Việt Nam. Rousseau làm góc cho nhiều ý kiện của Marx nữa. Rousseau chủ trương về một kiểu tự do con người tuyệt đối và thật sự muốn pha những bức tường của xã hội cũ. Hegel trách Rousseau vì những sự cực đoàn xây ra thời cách mạng Pháp.

Tự do tuyệt đối cũng là một gạch để xây nhân quyền và tự do ngôn luận. Nhưng sự tự do tuyệt đối khó giải hòa với sự đoàn kết. Tôi nghĩ rằng Tản Đà viết về sự vinh danh hơn về Rousseau. Ông ca ngợi một người đã có những ý kiện vượt thời gian. Tản Đà viết đúng - ông còn đó (tư tưởng của Rousseau) và tượng còn đó.

La balada del aqua del mar (Seawater Ballad / Khúc ca nước biển cả) - Federico García Lorca (1921)

El mar
sonríe a lo lejos.
Dientes de espuma,
labios de cielo.

The sea
Smiles from far off
Teeth of foam
Lips of sky

Biển cả
Cười từ xa
Răng bằng bọt
Môi là bầu trời.

¿Qué vendes, oh joven turbia
con los senos al aire?

What are you selling, muddy young woman?
With your breasts exposed?

Em bán gì hỡi thiếu nữ đục
với ngực trần?

Vendo, señor, el agua
de los mares.

Sir, I sell the water
Of the seas.

Em bán, thưa anh, nước
Biển cả.

¿Qué llevas, oh negro joven,
mezclado con tu sangre?

What are you carrying, dark youth
Mixed with your blood?

Em mang cái gì hỡi, thanh niên da ngăm đen
Pha trong máu em?

Llevo, señor, el agua
de los mares.

Sir, I carry the water
Of the seas.

Em mang, thưa anh, nước
Biển cả.

Esas lágrimas salobres
¿de dónde vienen, madre?

These saline tears,
Whence do they come, Mother?

Nước mắt mặn này
Từ đâu ra hỡi mẹ?

Lloro, señor, el agua
de los mares.

Sir, I weap the water
Of the seas.

Tôi khóc, thưa anh, nước
Biển cả.

Corazón, y esta amargura
seria, ¿de dónde nace?

Dear one; and this earnest
Bitterness—of what is it born?

Trái tim tôi ơi, cay đắng
Trầm trọng này, sinh ra từ đâu?

¡Amarga mucho el agua
de los mares!

Very bitter is the water
Of the seas.

Quá cay đắng là nước
Biển cả.

El mar
sonríe a lo lejos.
Dientes de espuma,
labios de cielo.

The sea
Smiles from far off
Teeth of foam
Lips of sky.

Biển cả
Cười từ xa
Răng bằng bọt
Môi là bầu trời.


Nhà thơ Tây Ban Nha Federico García Lorca soạn bài thơ này. Bản dịch sang tiếng là của luật sự nhân quyền Scott Horton đăng trên blog của tạp chí Harpers.

Bóng ai qua thềm (Whose Shadow Crossed the Terrace?) - Văn Chung (1939)

Bóng ai qua thềm vừa nhìn thoáng lướt trên nền trời đêm
Whose shadow crossed the terrace just sweeping past upon night's threshold
Ngừng đan em thấy gió lay mành trúc bóng qua êm đềm
Pausing my sewing I see the wind shake the blinds, a peaceful shadow passes
Từng cơn gió êm làm xơ tấm áo len trên lòng em.
Each gust of peaceful wind pushes the sweater upon my heart
Lòng em xao xuyến muốn nghiêng mình tránh gió qua bên thềm
My heart's a flutter, I want to bend down to escape the wind crossing the terrace

Rồi thời gian ấy qua
Then this time passed
Tấm áo ấy em đan chưa xong mà.
The sweater I'm sewing isn't yet done.
Cứ mỗi khi chiều gió lướt qua bên mình thì lòng em thấy xốn xang vì gió nâng áo lên em kề gần trái tim
Each time the wind sweeps past me, my heart feels agitated, the wind raises the sweater up to me, close by my heart
Mùa đông sắp đến gió lay mành trúc bóng ai qua thềm.
Winter's about to come, wind shakes the blinds, whose shadow passes the terrace

Những lúc em ngồi suốt canh khuya bên đèn miệt mài cùng một manh áo len
Those times I sat the entire night by the lamp, pre-occupied, with a scrap of sweater
Vắng bóng anh em chờ mong anh
Absent your shadow I await you
Cố sức em đan thật nhanh
With all my strength I sew really fast
Em đan áo cho xong còn hòng đông này vắng hình anh em lạnh lùng thay
I complete the sweater, bent over, awaiting this winter, absent your figure I'm so cold
Xa anh em nhờ manh áo ấy khiến em quên lạnh lùng khi ngồi trước đèn.
Far from you, that piece of sweater causes me to forget the cold as I sit before the lamp.


Bài ca "Bóng ai qua thềm" chung một đề tài với "Buồn tàn thu" nhưng "Bóng ai qua thềm" được bình dân hơn một chút. Lúc thu ca khúc này Ngọc Bảo hát kiểu tango / vũ trường. Và bài ca này có em và anh - bài ca của Văn Cao có em và chàng. Bài ca của Văn Chung thì như có nét siêu nhiên - lúc mà cô gái này có cảm giác về người tình thì gió thổi mảnh áo lên trên tim.

Cả hai bài ca đều vắng dấu hỏi. "Bóng ai qua thềm" có một từ dấu nặng (lạnh) và hai từ dấu ngã. "Buồn tàn thu" thiếu hẳn dấu nặng và những có một từ dấu ngã - chữ "bẽ" trong câu đầu bài. Tiếng Việt rất giàu nhạc tính, nhưng nhiều tác giả trước 1945 thấy khó phổ các từ với dấu hỏi, dấu ngã và dấu nặng.

Tại sao người Việt thích những nhạc phẩm vẽ những phụ nữ chịu sự cô đơn, lạnh lùng? Những phụ nữ gần như vô lực (ngoài việc đan áo cho một người tình chưa chắc sẽ có dịp (hay có ý?) về).



Hà Anh Tuấn ca.

Buồn tàn thu / Chinh Phụ khúc (Sadness at Autumn's Fading / Song of the Warrior's Wife") Văn Cao (1940)

Ai lướt đi ngoài sương gió,
Who's slipping past out in the dew and wind,
Không dừng chân đến em bẽ bàng.
But doesn't stop to see me, forelorn?
Ôi vừa thoáng nghe em mơ ngay bước chân chàng,
Oh, hearing this I dream of his footsteps,
Từ từ xa đường vắng.
Gradually more distant on the empty road.
Đêm mùa thu chết, nghe mùa đang rớt rơi theo lá vàng.
The autumn evening is dying, listen to it tumble down like golden leaves.

Em ngồi đan áo lòng buồn vương vấn, em thương nhớ chàng.
I sit knitting a shirt, my heart sad, obsessed, missing him.
Người ơi còn biết em nhớ mong,
Oh, do you know of my yearning?
Tình xưa còn đó xa xôi lòng.
The love of old is still there no matter distant from my heart.
Nhờ bóng chim uyên, nhờ gió đưa duyên, chim với gió bay về chàng quên hết lời thề.
We owed it to the lovebird's shadow, to love sent by the wind, yet the bird along with the wind has blown away and he has forgotten his vow.
Áo đan hết rồi, cố quên dáng người.
The shirt's completely finished, yet try to forget his shape.
Chàng ngày nào tìm đến?
When will he come to look for it?
Còn nhớ đêm xưa kề má say sưa, nhưng năm tháng qua dần, mùa thu chết bao lần.
Remembering that night long ago, ecstatic, cheek to cheek, yet the years have slowly slipped away, how many times has the autumn died?
Thôi tình em đấy,
No, my love here is
Như mùa thu chết rơi theo lá vàng.
Like the autumn dying, falling like autumn leaves

Nghe bước chân người sương gió,
Hear the footsteps out in the dew and wind,
Xa dần như tiếng thu đang tàn.
Growing distant like the sound of autumn's fading.
Ôi người gió sương em mơ thương ai bao lần,
Oh, who's out there in the dew and rain, who have I loved and dreamt of so many times?
Và chờ tin hồng đến.
And awaited the arrival of some glad tiding.
Đêm mùa thu chết,
The autumn evening is dying,

Nghe mùa đang rớt rơi theo lá vàng.
Listen to it tumble down like golden leaves.
Em ngồi đan áo lòng buồn vương vấn, em thương nhớ chàng.
I sit knitting a shirt, my heart sad, obsessed, missing him.
Người ơi còn biết em nhớ mong,
Oh, do you know of my expectant yearning?
Tình xưa còn đó xa xôi lòng.
The love of old is still there however far I am from your heart.
Nhờ bóng chim uyên, nhờ gió đưa duyên, chim với gió bay về chàng quên hết lời thề.
We owed it to the lovebird's shadow, to love sent by the wind, yet the bird along with the wind has blown away and he has forgotten his promise.


Nhờ tiểu đề bài ca này (Chinh Phụ khúc) thì người "em" này đang đợi một người chiến sĩ. Ở lớp con gái tôi đang học về tục ngữ "April showers bring May flowers" - mưa bão tháng tư đem về hoa tháng năm. Nghĩa là phải trải qua một thời mưa gió mới được hưởng cái thơm cái đẹp. Người em này thì trải qua một thời đan áo - nhưng đan áo xong đi chẳng được hưởng gì. Chắc cái chí kiên nhẫn được coi là đủ lắm rồi, nhưng tất nhiên người em này than van một cách trầm lặng. Đan áo xong thì người em này có phép quên (cố quên dáng người) nhưng bị quá ảm ảnh do các "đêm xưa kề má say sưa." Bài ca teen hiện nay gọi tình yêu kiểu này là "cuồng điên vì yêu."

Tại sao nhiều khúc tình ca có một bên đợi mãi - đợi một người sẽ không về, một người không có ý về. Người đang đợi thì bị bẽ bàng, vương vẫn, thấy quá nhớ mong. Mùa thu chết bao lần có nghĩa là người em này đã già đi rồi. Nhưng chàng quên hết lời thề. Nghĩa là cứ nhớ mong là vô lý.

Trong ca từ thì có rất ít chi tiết cụ thể về "chàng." Theo tiểu đề là "Chinh phụ" nhưng trong bài ca thì chúng ta chỉ biết rằng chàng từ từ đi xa trên đường vắng. Là chiến sĩ thì đi trong trên đường đồng người đồng đội chứ? Vậy chàng này rất có thể là một kẻ giang hồ - đã quên hết lời thề mà. Một người chiến sĩ chỉ dành lời thề cho đất nước, phải không? Và người em này sẽ tha thứ, không cho mình phép cảm thấy than van nếu hiểu đến nhiệm vụ của chàng.



Thái Thanh hát "Buồn tàn thu" rất rõ chữ, rất đúng--một cách gần như ngâm thơ.



Tôi không biết nữ ca sĩ này là ai (có vẻ như một chương trình PBN hay Asia gì đó?). Giọng hát thì dễ chịu hơn Thái Thanh, nhưng ca sĩ "lướt đi" hơi nhiều. Phong cách phối khí thì hơi cổ điền tây phương.

hoa xuân sa mạc

Death Valley 29 tháng 3 2010

Red Rock Canyon (Hẽm Núi Đá Đỏ) 1 tháng 4 2010

Death Valley (Thung lũng chết) 1 tháng 4 2010

Angel Baby (Anh thiên thần) - Rosie & The Originals (1960)

It's just like heaven
Là như thiên đường
Bein' here with you
Ở đây với anh
You're like an angel
Anh như thiên thần
Too good to be true
Quá tốt chẳng sao?

But after all
Nhưng đến cùng
I love you, I do
Em yêu anh, đúng vậy
Angel baby
Anh ơi thiên thần
My angel baby
Anh thiên thần của em

When you are near me
Khi nào anh gần em
My heart skips a beat
Trái tim em lỡ nhịp
I can hardly stand on
Em gần như không còn được đứng
My own two feet
Trên đôi chân em

Because I love you
Vì em yêu anh
I love you, I do
Em yêu anh thật đây
Angel baby
Anh thiên thần
My angel baby
Anh thiên thần của em

Ooo, I love you
U, em yêu anh
Ooo, I do
U, thật đây
No one could love you
Không ai sẽ yêu anh
Like I do
Như em

Please never leave me
Xin đừng bao giờ bỏ em
Blue and alone
Buồn bã và lẻ loi
If you ever go
Nếu bao giờ anh đi
I'm sure you'll come back home
Em tin anh sẽ quay về

Because I love you
Vì em yêu anh
I love you, I do
Em yêu anh thật đây
Angel baby
Anh thiên thần
My angel baby
Anh thiên thần của em

It's like heaven
Là như thiên đường
Bein' with you dear
Ở đây với anh yêu
I could never stay
Em không thể cách xa
Away without you near
Không anh bên cạnh



"Angel Baby" ra đời năm 1960 lúc mà cô ca sĩ (kiêm người soạn nhạc) mới 14 tuổi. Bài ca này lên vị trí số 5 của Billboard rồi là bài số 34 của cả năm 1961.

Bài ca này không trau chuốt gì cả nhưng lại nghe rất hồn nhiên và đầy xúc cảm. Đây là nhạc tự phát chứ phải là nhạc sản xuất. Ca từ thì đơn sơ, ướt át nhưng rất chân thật.

Đây là một bài rock đích thức - có nhịp, cấu trúc của rock, và mùi tình dục nữa. John Lennon rất mê "Angel Baby" và có từng hát và thu thanh.



Tôi giới thiệu bài hát này để nói về vấn đề bản sắc. Khi đang ăn đồ Mễ ở sa mạc Nevada (đô thị Beatty) tôi được nghe bài "Angel Baby" biểu diễn theo phong cách banda của người Mễ. Các nhạc sĩ Mễ thì giữ nét của ca khúc này nhưng họ "Mễ hóa" nó một cách thật thú vị. (Jenny Rivera ca).



Yolanda Perez thì hát càng hay:



Nếu muốn "Việt hóa" một ca khúc tôi nghĩ rằng hát bằng tiếng Việt không đủ.

Các bạn muốn xem nhạc banda nguyên chất thì coi Banda El Recodo biểu diễn "Como el primer dia":

Chị tôi (My Big Sister) - Trần Tiến (1995)

Nhà tôi trên bến sông có chiếc cầu nhỏ cong cong
My house is above the docks, there's a small, curved bridge
Hàng cau dưới nắng trong lá trầu không
And rows of areca palms in the clear sunlight, betel leaves
Chị tôi trông dễ thương bán rau chợ cầu Ðông í a
My big sister looked cute selling vegetables at the East Bridge market
Chị tôi chưa lấy chồng.
My big sister had yet to take a husband

Thời con gái lưng ong có bao người thầm mong theo
At a girl's age when they've a wasp waist, so there are many who secretly await
Mẹ dục con gái yêu lấy chồng đi
Mother urged her beloved daughter to go ahead and marry
Chị thương hai đứa em thương mẹ già còn đau í a
My sister loved her two little sisters and her old mother who's still ill
Chị tôi chưa lấy chồng.
My big sister had yet to take a husband

Rồi mẹ tôi khuất xa, chúng tôi không còn thơ ngây
Then my mother passed on, the rest of us were no longer inexperienced
Chị lại lo các em chuyện chồng con
Yet big sister still worried about us, our own husbands and children
Ngày chia tay bến sông thấy chị buồn mà thương í a
When we separated at the docks, we could see she was sad and felt for her
Chị tôi chưa lấy chồng.
My big sister had yet to take a husband

Rồi một đêm sáng trong có một người đàn ông qua
Then one clear moonlit night a man came past
Họ về xây chiếc cầu nối bờ sông
They had come to build a bridge connecting the riverbanks
Gặp chị tôi dễ thương mới xin lời cầu hôn í a
Meeting my cute sister he asked for her engagement
Chị cũng muốn lấy chồng.
My big sister wanted to take a husband

Cầu xây xong đã lâu không thấy người về đưa dâu
The bridge had been built for a while, but no one saw anyone return to take a bride
Để chị tôi ngóng chờ mắt lệ nhòa
Which made my big sister stay on the look out, waiting, eyes bleary, in tears
Hàng cau đau trái cau bao lá trầu buồn rơi theo
Rows of areca palm hurt for their fruit, how many betel leave sadly fall with them
Chị tôi chưa lấy chồng.
My big sister had yet to take a husband

Nhiều năm xa cách xa tôi trở về làng quê thăm
After many years afar I went back to my village to visit
Nhìn hàng cau xác xơ lá trầu khô
Saw the rows of areca palms tattered, the betel leaves dried out
Mộ chị tôi bé xinh đứng bên cầu thương nhớ mêng mông
My sister's grave is pretty and small by the bridge with her boundless longing
Chị ơi sao vẫn chưa lấy chồng.
Oh sister, why had you still not taken a husband

Chị tôi chưa lấy chồng...
My big sister had yet to take a husband...


"Chị tôi" vào Làn Sóng Xanh tháng 5 1999, và lên vị trí số 1 mồng 4 tháng 7 1999 do Trần Tiến hát.

Người chị này là yếu tố bất biến. Thời cuộc thay đổi - các em đi, người mẹ qua đời. Và có một công trình đến nữa - nghĩa là làng này được hiện đại hóa. Đầu bài hát có cầu nhỏ cong cong, cuối bài hát có cầu mênh mông. Một điều hiện đại nữa là làng này cũng vắng các người trẻ - như bài "Quê nhà." Trong "Quê nhà" có hoa cải, rau răm, thì "Chị tôi" có cây cau, cây trầu. Hai cây này cũng ở lại bị xác xơ, bị khô. Người chị ở lại quê và chết tại quê. Nhưng người chị sống và chết đã tạo điều kiện cho các em được khỏi thôn quê này để theo một cuộc sống khác. Như vậy phải biết ơn người chị ấy.

Như nhiều bài khác của Trần Tiến (còn của Phạm Duy và Trịnh Công Sơn nữa) bài ca này theo cầu trúc strophic (lặp lại một đoạn nhạc nhiều lần) để kể truyện. Cầu trúc này không được sử dụng nhiều trong nhạc thị trường hiện nay.




Hai thanh niên tự phát hát "Chị tôi" - nghe buồn và nghiêm trang - một đứa như sắp gục xuống.



Thanh niên xa nhà (hình như ở Đức?) hát buồn man mác và nghiêm trang nữa. Tôi tự hỏi các cậu hát cho thân phận đàn bà hay cho chính thân phận mình (hay chỉ hát cho các cô em nghe?).



Trần Tiến hát bài ca buồn vẫn giữ được mỉm cười duyên dáng.

bãi muối

Badwater (Nước độc) nằm 85 mét dưới mặt biển là địa điểm thấp nhất trên đất Bắc Mỹ. Bên kìa là núi Telescope Peak (cao 3369 mét). Tinh thể muối trông khá giống tinh thể tuyết.


View Larger Map

Dòng sông mặc áo (The River Dons A Blouse) - Nguyễn Trọng Tạo

Hà Tĩnh 1972

Dòng sông mới điệu làm sao
River, you have such a manner
Nắng lên mặc áo lụa đào thướt tha
As the sun rises, you gracefully don peach-hued silk
Trưa về trời rộng bao la
Come noontime, the sky in its vastness
Áo xanh sông mặc như là mới may
You wear an azure blouse that looks newly sewn
Chiều chiều thơ thẩn áng mây
Evenings, the clouds stroll past
Cài lên màu áo hây hây ráng vàng
Fasten to your blouse's shade the blush of a golden evening glow
Đêm thêu trước ngực vầng trăng
Night, you embroider at the moon's bosom
Trên nền nhung tím trăm ngàn sao lên
Upon a purple velvet background hundreds of thousands of rising stars
Khuya rồi sông mặc áo đen
It's midnight and dressed in an ebon blouse
Nép trong rừng bưởi, lặng yên đôi bờ.
You hide in the grapefruit forest, silent at your banks

Sáng ra thơm đến ngẩn ngơ
Morning comes, a fragrance flusters me
Dòng sông đã mặc bao giờ, áo hoa?
When did you put on a floral blouse?
Ngước lên bỗng gặp la đà
Lifting my eyes suddenly I encounter the swaying of
Ngàn hoa bưởi trắng nở nhoà áo ai
A thousand grapefruit blossoms, their bloom erasing all other blouses


Tôi mới biết đến bài thơ này qua blog của nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo. Ông Tạo kể rằng bài thơ này được giảng dạy trong sách giáo khoa Tiếng Việt 4 với một số chữ in không đúng.

Bài thơ này viết thời chiến tranh có chất lãng mạn yêu thiên nhiên.