Đồng chí của tôi (Comrade of Mine) - Văn Cao (1956)

Người ta các đồng chí của tôi
Some people, comrades of mine
Treo tôi lên một cái cây
Hung me from a tree
Đợi một loạt đạn nổ
To await a burst of bullets
Tôi sẽ dẫy như một con nai con
I'll struggle like a fawn
Ở đầu sợi dây
At the end of a rope
Giống như một nữ đồng chí
Just like a woman comrade
Một anh hùng của Hà Tĩnh
A hero from Hà Tĩnh
Tôi sẽ phải kêu lên
I'll have to call out
Như mọi chiến sĩ bị địch bắn
Like each warriors the enemy shot
Đảng Lao động Việt Nam muôn năm
The Vietnamese Labor Party forever
Cho mọi người hiểu khi tôi chết
Let each person understand that when I died
Vẫn còn là một đảng viên
I was still a party member
Cho mọi người hiểu khi tôi chết
Let each person understand that when I died
Máu của tôi vẫn còn là máu của Việt Nam
My blood was still Vietnam's blood
Ở dưới gốc cây có các cụ già các bà mẹ đã nuôi cách mạng
Beneath this tree, elderly grandmothers and mothers who have supported the revolution
Các em nhỏ từ ba tuổi đứng nhìn tôi dẫy chết
Little kids, three years and older have stood and watched me struggle in death
Có mẹ tôi
There was my mother
Ba lần mang cơm đến nhà tù
Three times she brought rice to me in prison
Hãy quay mặt đi
Turn away
Cho các đồng chí bắn tôi
So my comrades can shoot me

Tôi sợ các cụ già không sống được
I'm afraid you old folks won't live
Bao năm nữa
Many more years
Để nhìn thấy xã hội chủ nghĩa
To see the socialism
Của chúng ta.
That's ours.
Chết đi mang theo hình đứa con
Dying with the photograph of your child
Bị bắn
Who was shot
Tôi sợ các em còn nhỏ quá
I'm afraid the young ones still too little
Sẽ nhớ đến bao giờ
Will remember this until
Đến bao giờ các em hết nhớ
Until a time when they run out of memory
Hình ảnh tôi bị treo trên cây
Of an image of me tied to tree
Bị bắn
Being shot
Hãy quay mặt đi
Turn away
Cho các đồng chí bắn tôi…
So my comrades can shoot me...
Nước mắt lúc này vì Đảng nhỏ xuống
These tears are for a Party that is lessened
Dòng máu lúc này vì Đảng nhỏ xuống
A track of tears for a Party that is lessened
Đảng Lao động Việt Nam muôn năm
Vietnamese Labor Party forever
Đảng Lao động…
Vietnamese Labor Party...

nguồn: Nguyễn Trọng Tạo, "Bài thơ về cải cách ruồng đất của Văn Cao"

"Sẽ nhớ đến bao giờ / Đến bao giờ ... hết nhớ."  Cuộc mà gọi là cải cách ruộng đất là một vết sẹo trên thân thể chung của người Việt không biết có bao giờ lành.  Yếu tố chính mà gây ra các chiến tranh là đất đai. Theo tôi nghĩ cuộc cải cách ruộng đất chỉ là một màn trong một cuộc nội chiến chưa đình chiến hẳn.  Người Việt đánh người Việt.  Những người bị đánh thì cẫm uất.

Tôi chỉ mới biết đến bài thơ này.  Mặc dù chưa được đăng một cách chính thức và đến bây giờ chưa được phổ biến rộng rãi, chắc một số ít người đã được biết đến bài thơ này lúc mà Văn Cao viết nó ra.  Nếu số ít người được biết đến bài thơ này, thì chắc chăn lãnh đạo văn nghệ lúc bấy giờ biết đến bài thờ này nữa.  Có lẽ chính bày thơ này đã gây vấn đề cho Văn Cao trong thời Nhân Văn Giai Phẩm.

Theo Đảng giống như theo Đạo.  Đảng viên cũng như người trong giáo đoàn phải tin cậy ở riêng một chân lý.  Chân lý ấy nằm ở đạo đức của mình (và thỉnh thoảng ở việc chống tội ác của người ngoài đảng / ngoài đạo).  Văn Cao và đàn bà mà bị tử hình ở trên chung một niềm tin chân lý.  Bài thơ này không nói là bà ấy bị lên án vì bằng chứng hay lý do nào, nhưng lý do chính chắc là lý lịch của bà ấy hay gia đình của bà ấy trong thời tiền khởi nghĩa.

Hình như với trường hợp này, bà ấy không thể đủ công với đảng để rửa tội của bà ấy, hay tội của gia đình bà ấy.  Vậy bà ấy bị treo cây và tử hình trước mặt của con và mẹ của mình.  Bà ấy bị làm gương.

Điều chắc chăn là bà ấy đã cũng muốn mẹ và con của mình tin ở chân lý ấy.  Văn Cao là người ngoan đạo muốn tin ở chân lý ấy nữa.  Song cái gọi là chân lý cứ giết bà ấy.  Vậy chân lý ấy bị "nhỏ xuống."  Tuy vậy, hình như bà ấy và Văn Cao chưa hết niềm tin.  Bà ấy nói (theo lời ghi của Văn Cao) "hãy quay mặt đi."  "Quay mặt" bởi mình thấy xấu hổ cho chân lý mình từng theo, chứ phải bởi mình thấy xấu hổ cho mình.  Điều đau xót nhất là mình vẫn còn niềm tin với đạo / đảng ấy.  "Cho mọi người hiểu khi tôi chết / Vẫn còn là một đảng viên."  Niềm tin vào chân lý ấy còn dù mình không còn.