Cái chết sau cùng (Final Death) - Nah Nguyễn (2012)

[Verse 1]
Em gái nghe anh nói nè...
Little sister, listen to me...

Anh đã nghe được chuyện của em anh hiểu em rất đau
I've heard your story and know you're really hurt
Em không biết đi về đâu em nghĩ hai đứa sẽ mất nhau
You don't know where to go, you think that you both will lose each other
Khi bạn trai em lạnh lung từ lúc nó biết em có thai
When your boyfriend turned cold since he found out that you were pregnant
Nó bắt em phải đi phá không cần biết gái hay là trai
He made you get an abortion, didn't care if it was a boy or girl
Nhưng mà, còn lời hứa và những giấc mơ màu hồng?
But, what remains of those promises and rosy dreams?
Đâu rồi ngôi nhà của em và người đàn ông của đời em?
Where's your home and the man of your life?
Em thấy mưa chứ em không thấy cầu vồng
You see the rain but you don't see a rainbow
Nước mắt em, rơi, cho lời hứa tan vào hư không
Your tears, falling, make those promises dissolve into nothingness
Nơi đây, em chỉ thấy có mỗi mình em với cái thai
Here, you only see that there's just you with the foetus
Và em không thích cái cách họ nhìn em như quái thai
And you don't like that way they look at you like you're a monster
Gia đình em phủ nhận em như con điếm ở ngoài đường
Your family rejected you like a you're a streetwalker
Khi mà tất cả những gì em đang tìm kiếm là tình thương
When all that you were looking for was love
Em không biết phải làm sao khi trong người em là một sinh linh
You don't know what you must do when inside you is a human being
Nhắm mắt đi ngủ buổi tối em không muốn nhìn thấy ánh bình minh
Closing your eyes to sleep at night you don't want to see the light of dawn
Tất cả nỗi đau trong lòng em chỉ muốn chết đi cho rồi
All the pain in your heart that just wants to die already
Nhưng còn đứa con của em em đâu thể chết đi rồi thôi
But there's still your child, you cannot die and that's that

[Hook] ("Ngẫu nhiên" của Trinh Cong Son)
Không có đâu em này, không có cái chết đầu tiên
There's nothing to it, dear, there's no first death
Và có đâu bao giờ, đâu có cái chết sau cùng
Nor was there ever, never a final death
Tự mình biết riêng mình, và ta biết riêng ta
On one's own one knows oneself, and I alone know myself

[Verse 2]
Eh mày, tao đã nói chuyện với người yêu mày
Hey dude, I've spoken with your lover
Mày ít khi nào chia sẻ nhưng mà tao rất hiểu mày
You don't share much but I understand you very well
Mày vẫn luôn luôn yêu người yêu mày nhất trên đời
You always loved her more than anything in life
Nhưng đôi lúc vẫn phải chọn lựa cái gì để mất trên đời
But there are times when you've got to choose what to lose in this life
Sẽ ra sao nếu đặt con mày, và sự nghiệp lên cán cân
How would it be if you put your kid and your career in the balance
Và rồi quyết định của mày không phải là cho riêng bản thân
And then your decision won't be only your own
Mày không muốn không có tiền để mua sữa bột cho con mày uống
You wouldn't want not to have cash to buy powdered milk for your kid
Mày không muốn cuộc sống trong 1 căn phòng trọ chỉ 9 mét vuông
You wouldn't want a life in a 9 square meter apartment
Tao biết điều mày làm là cho tương lai của cả hai
I know what you've done for both of their futures
Mày không muốn sống dựa dẫm vào sự thương hại của một ai
You don't want a life depending on the pity of any one else
Mày đi học mày đi làm cày như trâu cực muốn chết
You go to school, you work like a destitute beast of burden that wants to die
Tự hỏi tất cả những nỗi muộn phiền khi nào mới chấm hết, nhưng sự thật là
Ask yourself when all this distress will come to an end, but the truth is

[Hook]

[Verse 3]
Và rồi câu chuyện tình nào cũng kết thúc trong nước mắt
And then any love story must end in tears
Không ai có thể nhìn thấy được con đường đi phía trước mặt
No one can see the road before their eyes
Đường đời lúc lên lúc xuống vì cuộc sống là lầm than
Life's road, at times it rises, or it drops because life is miserable
Bình yên chỉ đến khi nào đường đời là một đường nằm ngang
Peace only comes when your life's road is laid flat
Nỗi đau và dằn vặt ta đã từng trải qua quá nhiều
Pain and torment, I've known too much
Yêu dại khờ cũng dễ chết như là ma túy dùng quá liều
Foolish love can be an easy death like an overdose
Tình yêu như chiến tranh, dễ bắt đầu khó kết thúc
Love is like a war, starting it's easy, hard to end
Khi kết thúc thì vết sẹo để lại còn mãi cho đến lúc
When it ends the scars will remain forever until
Xác thịt hòa với đất và linh hồn hòa với mây
Your flesh mixes with the soil and your soul with the clouds
Tình yêu như hình xăm chiếc nhẫn vĩnh cữu trên ngón tay
Love is like a ring tattooed permanently on your finger
Yêu nghĩa là trong lòng ta sẽ chết đi từng chút
Love mean that in our hearts we die in small installments
Và cái chết đó vẫn diễn ra, trong từng giờ, trong từng phút, nhưng mà
And that death keeps happening, by the hour, by the minute, but

[Hook]



Mới đây tôi đã dịch "Ngẫu nhiên" của Trịnh Công Sơn vì bài ca cũng được trích trong một bài rap mới dịch của Nah Nguyễn là "Cái chết sau cùng."

Bài ca này gồm ba phiên khúc - một là lời an ủi cho một cô gái chưa chồng mang thai, hai là lời khuyên cho một chàng trai, ba là lời tổng kết của người gửi lời khuyên.

Ở bài rap này Nah nói đến một câu chuyện phức tạp rất đời thường. Có những người mới trưởng thành lâm vào những tình trạng khó giải quyết. Cũng có vẻ như trong xã hội hiện đại mọi người phải tự lo cho mình. "[E]m chỉ thấy có mỗi mình em với cái thai" có nghĩa là không có ai giúp mình - không gia đình (gia đình phủ nhận em), không bạn bè. Rất có thể "em" này từ nông thôn vào thành phố - làm việc ở nhà máy không có nhiều người thân xung quanh. Người kể chuyện miêu tả ra tình trạng khó khăn này và cũng có vẻ thông cảm. "Nó bắt em phải đi phá" nhưng tôi nghĩ chưa rõ là người em đi phá vì "em" còn "chỉ thấy có mỗi mình em với cái thai." Rút cuộc thì chỉ có lời an ủi của triết học nhẹ nhàng của Trịnh Công Sơn. Khi trích đoàn ca từ này thì một quan niệm cá nhận được nhấn mạnh là mình có thể tự hiểu biết mình. Và thực ra dù "em không muốn nhìn thấy ảnh bình minh" nhưng bình minh sẽ đến. Tôi tự hỏi cái chết đầu tiên / sau cùng có phải là chết cụ thể của em bé ấy sẽ không ra đời? Nếu nghĩ theo khái niệm Trịnh Công Sơn thì "cái chết" là ẩn dụ cho sự vô thường của mọi sự, mọi người.

Trong đọan thứ hai thì người kể chuyện khuyên rằng "mày" (một chàng trai, chắc là "đàn ông của đời em") "phải chọn lựa cái gì để mất trên đời." Là "đặt con mày, và sự nghiệp lên cán cân." Sự lựa chọn ấy là chấp nhận làm một người cha, một người chồng hay theo sự nghiệp và tham vọng riêng. "[Q]uyết định của mày không phải là cho riêng bản thân" - đây cũng có phải là nhận rằng việc quyết định cũng thuộc ở người em ở trên, và nếu con của mình được sinh ra thì đứa bé ấy cũng sẽ làm vai trò khi quyết định. Nhưng có vẻ như "mày" quyết định rồi muốn chứng minh mình làm đúng - "bắt em phải đi phá" theo người kể chuyện và "mày" có lẽ quyết định ấy không chỉ là quyết tốt nhất "cho riêng bản thân" và cả người em mang thai ấy và đứa bé chưa sinh ấy. Không biết ca từ của Trịnh Công Sơn ở đây thành những lời tha thứ không?

Phiên khúc thứ ba tổng kết khái niệm của người kể chuyện - là đừng bị mắc trong cạm bẫy tình yêu. "[C]âu chuyện tình nào cũng kết thúc trong nước mắt." Rồi "[y]êu dại khờ cũng dễ chết như là ma túy dùng quá liều." Song "cái chết đó vẫn diễn ra, trong từng giờ, trong từng phút": tình yêu là của muôn đời, của muôn loài. Dù mình "dại" vì tình yêu và gây ra "cái chết đó," mình chỉ là diễn viên làm vai trò của mình cho "cái chết đó" sẽ liên miên xảy ra. Tình yêu cũng là biểu tượng của nhựa sống người trẻ làm dưỡng sinh cho thế giới này. Vậy không có cái chết đầu tiên / sau cùng. Nói đến "[n]ỗi đau và dằn vặt" nhưng tôi dịch từ "ngẫu nhiên" là "fortuitous" với nghĩa tình cờ và bất ngờ nhưng với tính may hơn rủi. Tôi nghĩ rằng quan niệm của Trịnh Công Sơn trong "Ngẫu nhiên" cũng lạc quan.

Nhạc nền của bài rap này rất hay là sample của Hồng Nhung và Quang Dũng hát "Ngẫu nhiên" trên đĩa "Có đâu bao giờ" (năm 2009). Hình như nhạc sĩ Hoài Sa là người phối khí các bài ca trên album này.



Một nhà sản xuất rap sống ở Grand Rapids, Michigan là YaunGBloodz lấy 8 ô nhịp thành nhạc nền. Tất nhiên YaungGBloodz cũng biển đổi sample này - làm cho chậm lại một chút, cho thêm nhịp điệu trống điện tử, và bổ thêm tiếng piano / synthesizer. Các hợp âm kéo dài một ô nhịp ở dưới đây có hai nốt. Trong bốn ô nhịp đầu thì chủ yếu là quãng ba thứ -- A-C, E-G, D-A, C-Eb.

Trịnh Công Sơn cũng viết rằng "Ngẫu nhiên" có nhịp "slow lent" (slow soul). Với hợp âm thứ tư (C-Eb) thì chất soul ấy được công nhận, và cũng gây ra mẫu thuận với hợp âm trong ô nhịp 1 và 5 - Eb và A cách nhau quãng năm thứ - và với ô nhịp 2 - E và Eb cách nhau một nửa cung. Hai nốt C-Eb cũng có trong bản phối âm của Hoài Sa với hợp âm bảy át trên nốt chủ là F (F-A-C-Eb). YaunGBloodz áp dụng nốt Eb của hợp âm này thành nốt gốc làm cho màu sắc soul được rõ nét hơn. YaunGBloodz làm thêm các nốt gốc ở phần bass mà phải nói lá "yếu" - là không tiến do chỉ loanh quanh nốt F là âm chủ (F-E-F-Eb-F-D-F-C). Nhưng làm như thế đấy mới hay, vì nhạc nền chỉ cần gây ra một không khí. Lúc mà điệp khúc của Hồng Nhung và Quang Dũng hát đến thì mô vòng chuỗi các hợp âm mới được tiến và giải quyết, và gây một không khí khác hẳn.