Thời gian trắng (The White Time) - Xuân Quỳnh (1988)

Georgia O’Keefe, Abstraction White Rose, 1927
[Trừu tượng hoa hồng trắng]

Cửa bệnh viện, ngoài kia là quá khứ
The hospital door, out there's the past
Những vui buồn khao khát đã từng qua
Yearnings, happy and sad, pass in turn
Nào chỉ đâu những chuyện ngày thơ
Was it only those youthful stories
Con đường gạch ao bèo hoa tím ngát
A brick lane, duckweed without end in purple bloom upon the pond
Những ô ăn quan, que chuyền, bài hát
Mandarin squares, pick-up sticks, songs
Những mùa hè chân đất, tóc râu ngô
Barefoot summers, corn silk
Quá khứ em không chỉ ngày xưa
My past wasn't just long ago
Mà ngay cả hôm nay là quá khứ
Even this day, today, is the past
Quá khứ của em ngoài cánh cửa
My past lies outside the door
Gương mặt anh, gương mặt các con yêu...
Your face's expression, the expressions on our beloved children's faces...

Em ở đây không sớm không chiều
I'm here, not morning nor evening
Thời gian trắng, không gian toàn màu trắng
It's white time, an entirely white space
Trái tim buồn sau lần áo mỏng
A saddened heart after the time a thin blouse
Từng đập vì anh vì những trang thơ
Pounded for you, for pages of verse
Trái tim nay mỗi phút mỗi giờ
This heart, every minute, every hour
Chỉ có đập cho em mình em đau đớn
Only pounding for me when I'm hurt
Trái tim này chẳng còn có ích
This heart no longer has a use
Cho anh yêu, cho công việc, bạn bè
For you my love, for my work, my friends
Khi cuộc đời trôi chảy ngoài kia
As life streams past out there
Thời gian trắng vẫn ngừng trong bệnh viện
The white time still pauses inside the hospital
Chăn màn trắng, nỗi lo và cái chết
A white thin mattress, worries and death
Ngày với đêm có phân biệt gì đâu
Day and night, there's no telling them apart
Gương mặt người nhợt nhạt như nhau
Facial expressions, pale, all alike
Và quần áo một màu xanh ố cũ
Clothes, a stained green of old
Người ta khuyên “lúc này đừng suy nghĩ
People warn me "don't think right now
Mà cũng đừng xúc động, lo âu”
And also don't be emotional, worried"
Phía trước, phía sau, dưới đất, trên đầu
Before me, behind, beneath the ground, above my head
Dường trong suốt một màu vô tận trắng
It's like a hue of endless white throughout

Muốn gánh đỡ cho em phần mệt nhọc
You took the load for me, a share of fatigue
Tới thăm em, rồi anh lại ra đi
Visited, then you left
Đôi mắt lo âu, lời âu yếm xẻ chia
A pair of worried eyes, loving words of sympathy
Lúc anh đến, anh đi thành quá khứ
When you came, you left becoming the past
Anh thuộc về những người ngoài cánh cửa
You belong to those people outside the door
Của con đường, trang viết, câu thơ
Of the roads, written pages, lines of verse
Mùa vải thiều lại tới mùa dưa
Succulent lychee season returns again to melon season
Mùa hoa phượng chắc rơi hồng mái phố
Poinciana season has probably tumbled on to the rooftops
Đường cuốn bụi bờ đê tràn ngập gió
The road whirls with dust, the dike's edge overrun with wind
Những phố phường lầm lụi với lo toan.
The neighborhood's gloomy with intentions.

Dù cùng một thời gian, cùng một không gian
Though sharing a time along with a space
Ngoài cánh cửa với em là quá khứ
Outside the door with me is the past
Còn hiện tại của em là nỗi nhớ
And my present is a longing
Thời gian ơi sao không đổi sắc màu.
Oh time, why can't you change colors?

6/1988


Có những văn bản của bài thơ này khác nhau ít nhiều trên mạng, vậy cũng khó biết thế nào là bản đúng. (Tôi chọn bản này từ chỗ này). Xuân Quỳnh viết cũng ngay thẳng nhưng tôi vẫn thấy bài thơ này khá khó dịch. Trong "Thời gian trắng" thi sĩ viết về những cảm xúc rất mạnh. Trong vần thơ Việt tôi chỉ đọc đến bài thơ của Hàn Mặc Tử mà thấy viết mạnh hơn. Nhưng Hàn Mặc Tử viết thơ đầy cảm xúc mạnh thường xuyên. Ở đây Xuân Quỳnh biểu lộ một cảm xúc cụ thể và riêng biệt.

Ở đằng cùng quang phổ các loài màu là đen và trắng. Đen cũng là tối -- lắm lần người thấy màu đen tối đáng sợ. Song màu đen cũng là một chiếc chăn để bao vây mình. Màu trắng thì được coi là sạch sẽ, trong sáng. Song màu trắng cũng làm cho mình cảm thấy ngơ ngác nữa. Đọc bài thơ này tôi cũng nghĩ đến bài thơ "Nhớ người trong nắng" của Nguyễn Bính - về nắng trưa hè.

Xuân Quỳnh không phải một người lẻ loi - có chồng, có con. Chồng và con cũng là một niềm an ủi lớn. Nhưng cảm xúc mạnh này như thế xóa các người thân. Và xây lên một tường chia ra quá khứ với hiện nay. Quá khứ là những kỷ niệm đẹp, là những người thân, là những việc bình thường. Hiện nay là các cảm xúc mạnh khó ngăn cản, và không nên ngăn cản. Cái đặc biệt là Xuân Quỳnh sẵn sàng trong những phút giờ này giữ lại màu trắng này để tôn trọng các xúc cảm mạnh này.