Ngọn đuốc tự do / Flambeau de la liberté (Freedom's Flame) - Tô Hải (1965)

(Ténor solo)

Moderato con fuoco

1.
Bừng bừng lửa rực hồng ngọn lửa bừng cháy trên người anh Mo-ri-xơn
Blazing rosy flames, tongues of flame burn on Morrison's body
Ngọn lửa giờ này còn ngời ngời tỏa sáng mãi bên này bờ Đại Dương
These flames still blaze forever illuminating this side of the Pacific
Ngọn đuốc anh đang dâng cao,
Your torch rises high
Khiến lầu Ngũ giác thêm rụng rời.
Causing the Pentagon to be more terror struck.
Ngọn đuốc anh đang chiếu sáng, sáng rực niềm tin của bao người.
Your flames are lighting up, illuminating the faith of many people.
Gời đây trên quê hương tôi, ở trên bao nhiêu đôi môi còn nhắc nhớ tên anh, tên rực lửa đấu tranh sáng chói
Right now in my homeland, upon so many lips, they recall your name, a flaming name of resplendent struggle
Ở trong tim của chúng tôi anh đứng bên anh Nguyễn Văn Trỗi
In our hearts you stand next to Nguyễn Văn Trỗi
Hiến dâng cuộc đời cho lý tưởng tự do sáng, mãi muôn đời.
Offering up your life of ideals of shining freedom, ever-lasting

2.
Ngọn lửa hồng dù rằng giờ này đã tắt trên người anh Mo-ri-xơn
Rosy flames, though they've been extinguished upon Morrison's body
Còn rực lò lửa đòi nợ máu những tên chùm Hoa-Thịnh-Đốn.
Remain brilliant braziers demanding a blood debt from the Washington gangsters.
Còn cháy trong tim nhân dân muôn vàn ngọn đuốc đang bừng bừng,
Still burning in the people's hearts countless thousands of torches ablaze
Lửa đấu tranh dâng cao mãi hướng về Việt Nam đất nước anh hùng ở ngay trên quê hương anh vì quê hương tôi hi sinh
The struggle's fire rising high forever, looking toward Vietnam a heroic land, even in your homeland, for my homeland has sacrificed
Toả mãi ánh sáng quang vinh anh vẫn còn tiếp đi chiến đấu.
Spreading forever your glorious light still goes out to fight
Cùng nhân dân ở khắp nơi bên chúng tôi như Nguyễn Văn Trỗi
With the people everywhere, with us like Nguyễn Văn Trỗi
Hiến dâng cuộc đời cho lý tưởng ngày mai chiến thắng mọi nơi.
Offering up your life of ideals, tomorrow victorious everywhere.


Ann Morrison, vợ của Norman, viết thư cho tác giả Paul Hendrickson:
"I strongly doubt that Norman knew enough about the Pentagon layout to know he was under McNamara's window... I don't think he had especially hard feelings toward McNamara himself; I don't remember him speaking that way. It was the impersonal, mechanistic thinking and the acceptance of violence toward the innocent in Vietnam that he was witnessing against, and the Pentagon was its representative." (The Living and The Dead: Robert McNamara and Five Lives of a Lost War (New York: Alfred Knopf, 1996), p. 194)

Tôi rất e rằng Norman biết đủ về sự bố trí của Lầu Ngũ Giác để biết mình đang ở dưới cửa sổ của McNamara... Tôi không nghĩ anh ta có ác ý đặc biệt với chính McNamara; tôi không nhớ anh ta nói kiểu ấy. Anh chứng nhận và chống cách suy nghĩ khách quan, may móc và việc chấp nhận bạo lực đối với dân lành ở Việt Nam, và chính Lầu Ngũ Giác là tiêu biểu.

Paul Hendrickson viết:
I have no doubt the burning shocked McNamara. In In Retrospect he wrote: "I reacted to the horror of his action by bottling up my emotions and avoided talking about them with anyone--even my family." (p. 198)

Tôi không có nghi ngờ gì là việc tự thiêu làm cho McNamara sửng sốt vô cùng. Trong quyển Nhìn lại ông ta viết: "Tôi phản ứng với sụ khủng khiếp của anh ấy là nén xúc cảm tôi và tránh nói về chúng với bất cứ ai--kể cả gia đình tôi."

Theo cách hiểu biết về Norman Morrison lúc bấy giờ, Tô Hải coi Morrison như một chiến sĩ đấu tranh cùng các chiến sĩ Việt Nam. Morrison hành quân chung vai với Nguyễn Văn Trỗi.

Tôi cho việc của Morrison ý nghĩa hơn việc của Nguyễn Văn Trỗi. Nhiệm vụ của Nguyễn Văn Trỗi là giết người - giết McNamara và giết những người xung quanh kể cả những dân bình thường. Nhiệm vụ (tự chọn) của Morrison là cắn rứt lương tâm của những người trong cơ chế chính trị Mỹ, trong các nhà lãnh đạo Mỹ, và trong cảm giác của người Mỹ bình thường. Morrison thành công.

Một người bạn cùng đạo Quaker nhắc:
"In the early years I kept wondering why in the world he was worried about Vietnam. I mean, Kennedy was in, there was excitement in the country, Vietnam just didn't seem like a problem." (p. 220)

"Trong những năm ban đầu [của chiến tranh VN] tôi cứ tự hỏi tại sao anh ấy lại lo nhiều về Việt Nam. Ý tôi là, có Kennedy mới được làm tổng thống, đất nước đang sôi nổi, Việt Nam chưa có vẻ như là một vấn đề."

Việc của Morrison làm cho nhiều người Mỹ bắt đầu có ý thức về những việc đất nước họ gây chiến tranh nhân danh họ ở một nước xa xôi.

Một bạn khác của Morrison phát biểu trong lễ tưởng niệm:
"In a society where it is normal for human beings to drop bombs on human targets, where it is normal to spend 50 percent of the individual's tax dollar on war... Norman Morrison was not normal. He said, 'Let it stop'." (p. 224)

"Trong một xã hội có tình trạnh con người đổ bom trên mục tiêu là con người, còn coi như bình thường khi tỷ lệ 50 phần 100 tiền thuê đô la phải trả cho chiến tranh... Norman Morrison không phải một người bình thường. Anh ấy nói lên: "Hãy dừng lại đây."