Hãy nhớ lấy lời tôi‏ (Remember My Words) - Tố Hữu (1965)

Có những phút làm nên lịch sử
There are minutes that make history
Có cái chết hóa thành bất tử
There are deaths that become immortal
Có những lời hơn mọi bài ca
There are words more than every song
Có con người như chân lý sinh ra.
There are people who are like the birth of truth
Nguyễn Văn Trỗi!
Nguyễn Văn Trỗi!
Anh đã chết rồi
You have died
Anh còn sống mãi
You still live forever
Chết như sống, anh hùng, vĩ đại.
Dead like alive, heroic, great
Hỡi người Anh, đã khép chặt đôi môi
My dear Brother, you sealed your lips close
Tiếng anh hô: Hãy nhớ lấy lời tôi!
Your voice shouted: Remember my words!
Đang vang dội. Và ánh đôi mắt sáng
They're echoing. And the light of Your eyes
Của Anh đã chói ngời trên báo Đảng
Dazzle upon the paper of the Party

***

Nghìn năm sau sẽ nhớ lại hôm qua
A thousand years from now we'll remember yesterday
Một sáng mùa thu, giữa khám Chí Hòa
An autumn morning in Chí Hòa prison
Anh đi giữa hai tên gác ngục
You going between two jailhouse bulls
Và sau chúng, một người linh mục.
And behind them a priest
Anh bước lên, nhức nhói chân đau,
You step up, your legs in stinging pain
Dáng hiên ngang vẫn ngẩng cao đầu
A proud bearing, head lifted high
Quần áo trắng một màu thanh khiết
White clothing, an incorruptible color
Thây gầy yếu mạnh hơn cái chết.
A thin, weak corpse that's stronger than death
Bầy giết thuê và lũ viết thuê
A gang of hired killers and mob of hired writers
Hai hàng đen, súng cắm lưỡi lê
Two black rows, guns with bayonets fixed
Anh bước tới, mắt nhìn, bình thản
You step forward, eyes watching, at ease
Như chính Anh là người xử án.
Like it's You who are the judge
Cỏ trong vườn mát dưới chân Anh
The grass in the garden cool beneath your feet
Đời vẫn tươi màu lá rau xanh
Life is still fresh, the color of greens
Đây miếng đất của Anh đòi giải phóng
This, Your land demanding liberation
Đây máu thịt của Anh đòi cuộc sống.
Here is Your flesh demanding life.
Anh thét to: "Ta có tội gì đây?"
You shout loudly: "What crime have I committed?"
Chúng trói Anh vào cọc, mấy vòng dây
They fastened you to the stake, a couple of loops of rope
Mười họng súng. Một băng đen bịt mắt.
Ten gun barrels. A black blindfold covers your eyes.
Anh thét lớn: "Chính Mỹ kia là giặc!"
You exclaim: "It's America that's the enemy!"
Và tay Anh giật phắt mảnh băng đen
And your hands snatch the black cloth right off
Anh muốn thiêu, bằng mắt, lũ đê hèn
You want to incinerate with your eyes the villains
Với cái chết, Anh muốn nhìn giáp mặt
In death You want to see face to face
Như ngọn lửa không bao giờ dập tắt!
Like a flame that is never extinguished
Chúng run lên, xông trói chặt Anh hơn
They tremble, rush to tie You more tightly
Đôi môi Anh đã khô cháy căm hờn:
Your lips partched, burning with hate:
Phải chiến đấu không sợ gì súng đạn!
We must fight unafraid of guns and bullets
Lệnh: Hàng đầu quỳ xuống! Một giây thôi
The command: First row kneel down! Just one second
Anh thét lên: Hãy nhớ lấy lời tôi:
He exclaim: Remember my words
Đả đảo đế quốc Mỹ!
Down with American imperialists!
Đả đảo Nguyễn Khánh!
Down with Nguyễn Khánh!
Hồ Chí Minh muôn năm!
Hồ Chí Minh forever!
Hồ Chí Minh muôn năm!
Hồ Chí Minh forever!
Hồ Chí Minh muôn năm!
Hồ Chí Minh forever!
Phút giây thiêng, Anh gọi Bác ba lần!
In this sacred moment, You called Uncle three times!
Súng đã nổ, mười viên đạn Mỹ
The guns have fired, ten American bullets
Anh gục xuống. Không. Anh thẳng dậy
You bend down. No. You rises erect
Anh hãy còn hô: Việt Nam muôn năm!
You still shout: Vietnam forever
Máu tim Anh nhuộm đỏ đất Anh nằm.
Your heart's blood reddens the earth where You lie
Mắt đã nhắm, không một lời rên rỉ,
Eyes have shut, not a groan
Anh chết vậy, như thiên thần yên nghỉ.
That's how You died, like an angel at rest
Chẳng cần đâu, cây thánh giá sắt tây
There's no need the cross of western steel
Của tay người linh mục ném bên thây!
That the priest's hands flung on the corpse!

***

Anh đã chết, Anh Trỗi ơi, có biết
You've died, oh brother Trỗi, do you know
Máu kêu máu, ở trên đời, tha thiết!
Blood calling for blood, in life with devotion
Du kích quân Ca-ra-cát đã vì Anh
Caracas guerrillas, because of You
Bắt một tên giặc Mỹ giữa đô thành.
Captured an American enemy in their city.
Anh đã chết. Anh chẳng còn thấy nữa
You've died, You no longer see
Lửa kêu lửa, giữa miền Nam rực lửa
Fire calls for fire, in the South aflame
Như trái tim Anh, ôi lửa nào bằng!
Like Your heart, oh there's no fire its equal!
Phút cuối cùng, chói lọi khối sao băng...
The last minutes, the radiance of shooting stars...
Hãy nhớ lấy lời tôi!
Remember my words!
Nguyễn Văn Trỗi
Nguyễn Văn Trỗi
Lời Anh dặn, chúng tôi xin nhớ:
The words you instructed, we ask to remember:
Hãy sống chết quang vinh
Live and die in glory
Trước kẻ thù không sợ
Before the enemy unafraid
Vì Tổ quốc hi sinh
For the Fatherland to sacrifice
Như đời Anh, người thợ.
Like Your life, a worker.

23-10-1964


Bài thơ này có chất thần thánh. Sự chết của Nguyễn Văn Trỗi cũng huyền bí như Giê su phục sinh lên trời. Ba lần Giê su gọi chúa, ba lần Nguyễn Văn Trỗi gọi Hồ Chí Minh. Lúc "gục xuống" thì "thẳng dậy" như sống lại. Thân chết của Nguyễn Văn Trỗi là như "thiên thần yên nghỉ." Dù có những nét khá tín ngưỡng Tố Hữu bắc bỏ những cái thuộc Ki tô giáo - cây thánh giá và ông linh mục. Người linh mục này cùng các gác ngục như dọa Nguyễn Văn Trỗi.

Tố Hữu nhắc đến "lũ viết thuê." Tôi xin lỗi cố nhà thơ này nhưng làm công chức cho một chính quyền cũng là một cách làm việc thuê.

Hình ảnh tôi thích nhất trong bài thơ này là "Cỏ trong vườn mát dưới chân Anh." Nguyễn Văn Trỗi đi chân đất và dù thân thể bị đau xót bao nhiêu có sự an ủi của cỏ trên đất - "... miếng đất của Anh đòi giải phóng."

Bài thơ này là về sức lực của lời nói. Dù đời Nguyễn Văn Trỗi đã kết thức, các lời được vang lại nhờ nội dung và thái độ của những lời ấy (và nhờ những người viết thuê). Vụ tử hình này cũng làm cho Nguyễn Khánh (một nhân vật không đáng kể cho lắm) được bất tử.