Đóa hoa vô thường (An Ever-changing Bloom) - Trịnh Công Sơn (1972)

Tâm tình - Nhịp thong dong
Confiding - Untroubled rhythm

Tìm em tôi tìm
Seek you, I seek
Mình hạc xương mai
Embodied in a night heron's slender outline
Tìm trên non ngàn
Seek upon mountain forests
Một cành hoa khôi
A flower most beautiful
Nụ cười mong manh
A fleeting smile
Một hồn yếu đuối
A frail soul
Một bờ môi thơm
A bank of fragrant lips
Một hồn giấy mới
A soul's new leaf

Tìm em tôi tìm
Seek you, I seek
Nhủ lòng tôi ơi
Oh tell my heart
Tìm đêm chưa từng
Seek nights not yet to be
Tìm ngày tinh khôi
Seek pure days
Tìm chim trong đàn
Seek a bird in the flock
Ngậm hạt sương bay
Flying mist on the tongue
Tìm lại trên sông những dấu hài
Seek once more the slippers' trace upon the river

Tìm em xa gần, đất trời rộn ràng
Seek you near and far, bustling earth and sky
Tìm trong sương hồng
Seek in rosy mist
Trong chiều bạc mệnh
In luckless afternoons
Trăng tàn nguyệt tận
Moon dissolving at month's end
Chưa từng tuyệt vọng đâu em
I've never despaired at all dear

Tìm trong vô thường
Seek in the ever changing
Có đôi dòng Kinh
There are a couple of lines of Prayer
Sấm bay rền vang
Claps of thunder roll and echo
Bỗng tôi thấy em dưới chân cội nguồn
Suddenly I see, it's you beneath the root of all
Tôi mời em về
I invite you back
Đêm gội mưa trong
Night, rinsing clear rain
Em ngồi bốn bề thơm ngát hương trầm
You're seated, on four sides sandalwood permeates

Trong vườn mưa tạnh
In the garden the rain has ceased
Tiếng nhạc hân hoan
Joyous music
Trăng vàng khai hội
A golden moon opens its session
Một đóa hoa quỳnh
A single hydrangea

Đưa tình về - Nhịp hớn hở
Bringing love back - Joyous rhythm

Thanh thoáng
Clear

Bình an
Peaceful

Từ nay tôi đã có người
From now on I have someone
Có em đi đứng bên đời líu lo
Have you standing by life a-twitter
Từ nay tôi đã có tình
From now on I have love
Có em yêu dấu lẫy lừng nói thưa
Have you my beloved, renowned, solicitous

Từ em tôi đã đắp bồi
From you I'm fortified
Có tôi trong dáng em ngồi trước sân
I'm there in your form sitting before the yard

Hát tự do
Sung freely

Mùa đông cho em nỗi buồn chiều em ra đứng hát kinh đầu sông
Winter gives you sadness; evening, you stand singing a prayer at river's origin

Tàn đông con nước kéo lên chút tình mới chớm đã viên thành
Expiring winter, the waters extend, arise; a bit of new love at its start of perfect harmony

Nhịp nhàng - Thơ thới
Rhythmic - Tranquil

Từ nay anh đã có nàng
From this time I have her
Biết ơn sông núi đáp đền tiếng ca
Grateful to the rivers and mountains that reply, compensate in song
Mùa xuân trên những mái nhà
Spring upon the roofs
Có con chim hót tên là ái - ân
There's a chirping bird named amor


Bốn mùa yêu nhau trong lẽ vô thường của trời đất
Four season loving together in the ever changingness of the earth and sky

Sen hồng một nụ, em ngồi một thuở
Pink lotus one bud, you sat one time
Một thuở yêu nhau có vui cùng sầu
One time we loved the happy and sad
Từ rạng đông cao đến đêm ngọt ngào
From high dawn to sweet night
Sen hồng một độ,
Pink lotus a while
Em hồng một thuở xuân xanh
You, pink one time in green spring
Sen buồn một mình
Lotus sad and alone
Em buồn đền trọn mối tình
You, sadness making up for a love's entirety


Hiu hắt
Gently blowing

Một chiều em đứng cuối sông gió mùa thu rất ân cần chở lời kinh đến núi non
One evening you stand at the river's end, autumn winds quite solicitous bear prayers to mountains
Những lời tình em trối trăn
Your words of love, last words
Một thời yêu dấu đã qua
A time of love has passed
Gót hồng em muốn quay về dù trần gian có xót xa cũng đành về với quê nhà
Upon pink heels you want to come back, though the mortal world has pain reserved to return home

Con sóng biển dâu đã mang tình về chốn cũ
Waves of mulberry seas have brought love back to its old place


Dồn dập vừa
In succession

Mênh mông
Vast

Từ đó trong vườn khuya
From then in that midnight garden
Ôi áo xưa em là một chút mây phù du
Oh, your old gown is a bit of ephemeral cloud
Đã thoáng qua đời ta
That rush past my life
Từ đó trong hồn ta
From then in my heart
Ôi tiếng chuông não nề
Oh baleful toll of the bells

Ngựa hí vang rừng xa
A horse neighs in the distant wood
Vọng suốt đất trời kia
Resounds throughout that land
Từ đó ta ngồi mê
From then I sit intoxicated
Để thấy trên đường xa
To see upon the distant road
Một chuyến xe tựa như vừa đến nơi chia lìa
Like a cart's voyage like it's just come to a place of separation


(Tình do tâm ta mà sinh, Có khi tình mất mà tâm còn động vọng. Đúc lúc tâm bình an thì tình kia cũng đoạn nỗi)
Love, it's born of my heart. There are times when love's lost by our hearts still rumbles. Moulded when the heart was at peace, that love was terminated)

Mạnh và liền nhau
Strong and continuous

Êm dịu lại
Gentle again

Từ đó ta nằm đau
From then I lay in pain
Ôi núi cũng như đèo
Oh mountains are like passes
Một chút vô thường theo
A bit of the ever changing
Từng phút cao giờ sâu
Each elevated minute now profound
Từ đó hoa là em
From then the flower is you
Một sớm kia rất hồng nở hết trong hoàng hôn
Some morning very pink blooming to the end at dusk
Đợi gió vô thường lên
Waiting for the ever changing wind to arise
Từ đó em là sương
From then you are mist
Rụng mát trong bình minh
Cooly refreshes in the dawn
Từ đó ta là đêm nở đóa hoa vô thường
From then I am the evening buds an ever changing bloom


"Đóa hoa vô thường" cũng là một bài ca vị trí số 1 trên danh sách Làn Sóng Xanh tháng 11 1997. Sáng tác năm 1972 bài ca này được ra đời thời Việt Nam Cộng Hoà. Là một tình ca thật, nhưng tôi thấy khó xác định đây là một bài ca phổ thông. Đây có phải một ca cảnh đơn ca? Nghe "Đóa hoa vô thường" phải có một khoảng thời gian 9 phút trở lên. Bài ca này không có điệp khúc, phiên khúc. Và ca từ cũng phức tạp. Tác phẩm này có hai giai điệu rất hay: "Từ này tôi đã có người..." và "Từ đó trong vườn khuya..."

Đoạn thứ 1:

Tìm tòi, van xin, cầu kính như thần chú, như bùa - kết thức là một đóa hoa quỳnh xuất hiện trong vườn trăng. Đoạn này không có thời gian (chỉ có "đêm chưa từng" và "vô thường). Hai nhân vật là tôi và em.

Giai điệu dù có tính quãng ba nhưng với những nốt / mô típ lặi lại thường xuyên có chất như tụng kinh.

Đoạn thứ 2:

a. Sở hữu, chiếm hữu - "có người," "có em," "có tình," "có tôi." Nghĩa là tôi và em sở hữu lẫn nhau. Cũng phải đến mức hoàn thành, tuyệt đích (consummation). Khoảng thời gian là tình trạng hiện nay liên tục - "từ nay." Nhưng cũng có "đã." Hai nhân vật vẫn là tôi và em.

b. Có mùa đông, nhưng mùa đông tàn như có xuân mới đến (nước kéo lên). Cũng có hoàn thiện. Không biết đây là petit mort (sự chết nho nhỏ của cực tình?).

c. Lại sở hữu, nhưng có biến đổi lớn - tôi thành anh, em thành nàng. Lúc còn là tôi là như cứ giữ lại cái gì đó của mình, rồi anh thì trao hết. Lúc còn em là em thuộc vũ trụ của mình, rồi nàng thì được nâng lên (nâng lên bệ?). Thời gian nhất định là xuân, tình hình là ái ân, nhưng có linh cảm rồi.

Đoạn thứ 3:

Thời gian ở đây là điều quan trọng nhất - là một thuở, một thời, một độ, từ đó, mọi sự đã qua. Em thì em là hoa, là một mình, là sương. Em đã được tìm rồi, nhưng không còn nắm được. Nhưng hiện nay không còn anh, không còn tôi, bây giờ là ta. Ta chủ yếu thì "ngồi mê," "nằm đau." Rồi chỉ có các vết tích của em: áo em là "mây phù du / Đã thoáng qua đời ta / Từ đó trong hồn ta / Ôi tiếng chuông não nề."

"Từ đó em là sương / Rụng mát trong bình minh / Từ đó ta là đêm nở đóa hoa vô thường." Trước em là đóa hoa quỳnh, rồi em là sương của bình minh, sương mà phủ cây cỏ (như một đóa hoa). Ta là đêm mà phủ mọi thứ, nhưng cũng cho đóa hoa vô thường nở ra.

Tôi nghĩ rằng đây là một bài ca viết cho đàn ông, về tâm trạng đàn ông--vậy tại sao đàn ông không hát bài này? Dù vẽ một bức tranh đẹp của một phụ nữ, nhưng bài ca thuộc về tâm lý phức tạp của đàn ông. Muốn chiếm được đóa hoa đẹp nhất, nhưng lúc có chiếm được thì cái gì đó xây ra trong tiềm thức phá lại hạnh phúc của mình.

Có một edit với hai hình ảnh rất lạ (lúc 7:45-7:55) trong video sau. Một em bé bú vú mẹ được âu yếm, rồi nhân vật đàn ông (TCS?) được người tình âu yếm. Tâm lý phức tạp chứ? Cái đóa hoa vô thường có phải nàng hay chàng hay cả hai?




Người đạo diễn phim trên, Phạm Hoàng Nam, có nói:

Từ khi thực hiện album Đóa hoa vô thường, sau một thời gian làm việc với anh Sơn tôi đã bị anh ấy thu phục không chỉ là những tác phẩm mà là cuộc sống nội tâm với những suy nghĩ quá đặc biệt. Mỗi người có thể hiểu anh Sơn theo góc độ của mình, nhưng với tôi anh Sơn là một người lãng mạn đến cùng cực, cực đoan trong tình yêu. (Nguồn: "Tình yêu của nhạc Trịnh trong Đêm thần thoại," Thanh Niên thứ sáu, 16 Tháng chín 2005, Trâm Anh phỏng vấn Phạm Hoàng Nam in Thanh Niên).