Bên cầu biên giới

Bên cầu biên giới (At the Border Bridge) - Phạm Duy (Jason Gibbs dịch)

Pausing here, reflected in the flooding waters

A tall bridge tilts upwards at the deep river bed

Melancholy lingers with the waves to the horizon’s end

A pained realm, at the old village long ago.

Leaving he hasn’t yet lost travel’s melancholy air

His soul upon the wind’s wings forgets a far away love,

Youth is like autumn leaves tumbling down at season’s end

At nightfall dreams return of an innocent forehead.

You came to me one afternoon when sunlight faded

The sun’s ray paused at the border bridge,

Far off, the drifting sounds of a carefree guitar,

Where is the black visage to account for a dreamed-of love

By the border bridge,

I listen silently to the gradual flow of life’s current.

River waters run distantly,

Clouds and mountains everywhere

That don’t express a pair of words!

Oh passing dream!

Dream of a vagabond life of wandering

To live in the heart of beauties of Suzhou

Or to die at the Danube’s banks,

Bright starlit nights.

But the road is too, too far

The sky’s fragrance still fascinates

But why does my heart still have a border?

But why does my heart still pause here?

Oh peaceful streaming hair!

Oh eyes that transport me!

The old life of wind and dew, it’s just a longing

The solid dream of long ago is just a fantasy.

Bên cầu biên giới - Phạm Duy (1947)

Ngừng đây soi bóng bên giòng nước lũ,

Cầu cao nghiêng dốc bên giòng sông sâu,

Sầu vương theo sóng xuôi về cuối trời,

Một vùng đau thương chốn làng cũ quê xưa.

Người đi chưa hết hương sầu lữ thứ,

Hồn theo cánh gió quên tình xa xưa,

Tuổi xanh như lá thu rụng cuối mùa,

Mộng về đêm đêm khát vừng trán ngây thơ.

Em đến bên tôi một chiều khi nắng phai rồi

Nắng ngừng bên chiếc cầu biên giới,

Xa xa thoáng đàn trầm vô tư,

Đâu đây dáng huyền đền duyên mơ.

Bên cầu biên giới,

Tôi lặng nghe dòng đời từ từ trôi.

Sông nước xa xôi,

Mây núi khắp nơi

Không tỏ một đôi lời!

Ôi giấc mơ qua!

Mộng đời phiêu lãng giang hồ,

Sống trong lòng người đẹp Tô Châu

Hay là chết bên bờ sông Danube,

Những đêm sáng sao.

Nhưng đường quá xa vời,

Hương trời vẫn mê mài,

Lòng tôi sao vẫn còn biên giới?

Lòng tôi sao vẫn ngừng nơi đây?

Ôi dòng tóc êm đềm!

Ôi bể mắt đắm chìm!

Đời phong sương cũ, chỉ là thương nhớ

Mộng bền năm xưa chỉ là mơ qua.

Trong quyển 4 hồi ký Phạm Duy có viết: "Đứng ở Lào Kai, tôi bỗng nhìn thấy biên giới trong cuộc đời và trong lòng mình. Đó là biên giới giữa khoảnh khắc và thiên thu, giữa chiến tranh và hòa bình, giữa tình yêu và hận thù..."

"Mới đầu, tôi chỉ nghĩ đó là một tình khúc có anh, có em, có dòng nước lũ, có nắng ngừng trên chiếc cầu biên giới… nhưng mãi về sau tôi mới chợt thấy đó là bài hát nói về biên giới trong lòng người, giữa hòa bình và chiến tranh, giữa cái tốt cái xấu… mà anh nghệ sĩ trẻ tuổi ngây thơ là tôi lúc bấy giờ muốn phá vỡ nó đi." (nguồn: phamduy2000.com)

Bài ca "Nhạc tuổi xanh" có ca từ như "Quyết chiến lúc chưa phai tuổi xanh / Tuổi xanh như lúa mai," rồi mấy tháng sau đó bài ca "Bên cầu biên giới" có câu: "Tuổi xanh như lá thu rụng cuối mùa."

Đây là một bài ca lạc loài. Một khoảng đời đã xong rồi, người trong bài ca đứng trước một ngượng cửa dù chưa biết phía sau cửa là một nơi muốn vào. Thời cuộc đòi hỏi mọi người phải quyết chí. Dù có một cầu ra hiệu mời người trong bài ca đi phiêu lưu thêm, người ấy chưa muốn đi. Một đàn trầm vô tư - có phải là ước mơ bỏ từng gánh vác trong đời? Có phải là ước mơ vượt qua một biên giới? Song dù sao "Hương trời vẫn mê mài," nhưng "Lòng tôi sao vẫn còn biên giới?"

Có lúc - Văn Cao

There Are Times - by Văn Cao (January 1963) - Jason Gibbs dịch

There are times
I'm alone with a knife in night's jungle unafraid of tigers

there are times
during daylight hearing a leaf fall, why do feel so panic-stricken

there are times
when tears cannot come out

Có lúc - Văn Cao 1.1963

Có lúc
một mình một dao giữa rừng đêm không sợ hổ

có lúc
ban ngày nghe lá rụng sao hoảng hốt

có lúc
nước mắt không thể chảy ra ngoài được

Twít! twít! mê ly!

Các bạn hãy đọc bài "The Twist, ca khúc hay nhất thời đại" trên báo Người Lao Động. Tôi rất vui thấy bài và vũ điệu twít được tôn vinh trong báo giới Việt Nam. Từ khi ra đời rất nhiều người trong nhiều chính phủ - từ bà Trần Lệ Xuân trở sau - muốn cấm điệu twít. Đây là nhạc xập xinh, giật gân nhất của đế quốc một thời. Nhưng rút cuộc twít đã thắng. Được coi như một kiệt tác của văn hóa phổ thông là không bị nhầm.

Come on baby let's do the twist - Này em ơi hãy nhảy điệu twist cùng anh
Come on baby let's do the twist - Này em ơi hãy nhảy điệu twist cùng anh
Take me by my little hand and go like this - Cầm tay bé của anh và nhảy kiểu này
Ee-oh twist baby baby twist - Ì a twist em ơi twist
Oooh-yeah just like this - Ù mê ly như thế đây
Come on little miss and do the twist - Này cô bé ơi hãy nhảy điệu twist

My daddy is sleepin' and mama ain't around - Ba anh đang ngủ và má vắng nhà
Yeah daddy is sleepin' and mama ain't around - Ba anh đang ngủ và má vắng nhà
We're gonna twisty twisty twisty - Hai ta sẽ twisty, twist
'Til we turn the house down - Đến khi anh em phá nhà xuống
Come on and twist yeah baby twist - Này đến đây mà twist em ơi twist
Oooh-yeah just like this - Ù mê ly làm theo kiểu này!

Come on little miss and do the twist - Này cô bé ơi và nhảy điệu twist
Yeah you should see my little Sis - Ừ cô nên coi em gái anh
You should see my my little Sis - Cô rất nên coi em gái anh
She really knows how to rock - Em ấy rất sành nhảy rock
She knows how to twist - Còn em ấy sành điệu twist

Đây là một tác phẩm của những người yêu đời, của con người được giải phóng. Hãy coi ông Chubby Checker là người sáng chế bài hát The Twist



Và người Việt đã sành twist không kém ai. Tôi xin giới thiệu các bạn với bản Saigon Twist - Hùng Cường hát, Hồng Vân sáng tác.

Ai sẽ nhảy cùng tôi, sẽ nhảy cùng tôi say sưa trong khúc mê ly
Who'll dance with me, dance with me I'm lost in this fantastic song
Ai sẽ nhảy cùng tôi, sẽ nhảy cùng tôi song chân bước đi hòa đều
Who'll dance with me, dance with toe to toe moving together
Cùng nhịp đàn, cùng nhịp đàn ngất ngây đào tiên,
To the beat, to the beat I thrilled with an angel
Cùng nhịp đàn ngất ngây đào tiên
To the beat, thrill with an angel
Hãy nhảy cùng tôi, hãy nhảy cùng tôi
Dance with me, go on dance with me

Sài gòn … twist … twist!!

Saigon twist - Hung Cuong

Saigon Twist cũng được dân tộc hóa. Để đắp ứng yêu cầu độc quý độc giả tôi xin giới thiệu bản tân cổ giao duyên "Sài Gòn twist." Tân nhạc của Hồng Vân, cổ nhạc thì chưa chắc. Theo internet thì là của Viễn Châu, nhưng trên bìa cát xét có tên Yên Sơn (là bút danh?).

Sài Gòn twist - Văan Huoường

Jason Gibbs soạn 12 tháng 9, 24 tháng 9 2008

Disco 1975

Tôi có quan niệm rằng Việt Nam chưa thực sự biết nhạc disco. Một lý do chính là do chế độ miền Nam sụp đổ và cửa đi lại của văn hóa của thế giới tư sản bị đóng một thời. Nhịp điệu disco thì Việt Nam có (qua nhạc phổ thống Đông Âu, nhạc Pháp, nhạc Đức), nhưng phong cách disco thì chưa từng có. Tôi là một người mê nhạc disco thì thấy đáng tiếc.

Một trong những tác phẩm disco tiêu biểu nhất là "That's The Way I Like It" của KC and the Sunshine Band. Theo Billboard đây là bài ca số một ở Mỹ trong những tháng 11, 12 năm 1975.

Xem hai video của bài hát này do KC and the Sunshine Band biểu diễn trên Youtube.

Thứ nhất



Thứ hai




Lời ca ở đây:

(tiếng Việt tóm tắt)
Làm thế đấy, anh thích lắm
Làm thế đấy, anh thích lắm
Khi em dìu anh
Kể rằng anh là đàn ông yêu dấu của em
Khi em trao cho anh tất cả tình thương của em và làm ra
Em ơi, theo cách hay nhất mà em có thể làm

À, làm thế đấy, anh thích lắm
Làm thế đấy, anh thích lắm
Khi anh ở trong vòng tay em
Khi chỉ có riêng chúng ta
Khi em nói thầm lời ngọt ngào vào tai anh
Khi em làm cho anh thấy khoái

That's The Way I Like It

Doo doo doo doo doo doo doo
Doo doo doo doo doo doo doo
That's the way, I like it
That's the way, I like it
That's the way, I like it
That's the way, I like it
When you take me by the hand,
tell me I'm your lovin man
When you give me all your love and do it
Babe, the very best you can
Oh, That's the way I like it
That's the way, I like it
That's the way, I like it
That's the way, I like it
When I get to be in your arms,
when we're all all alone
When you whisper sweet in my ear,
when you turn, turn me on.
Oh, that's the way, I like it
That's the way, I like it
That's the way, I like it
That's the way, I like it
Say O.K. That's the way, that's the way
Say O.K. That's the way, that's the way
That's the way, I like it
That's the way, I like it
Doo doo doo doo doo doo doo doo doo
Doo doo doo doo doo doo doo doo doo
That's the way I like it
That's the way I like it
That's the way I like it
Say O.K. That's the way, that's the way
Say O.K. That's the way, that's the way

Một điều hay của nhạc disco là sự giao lưu giữa người da đen và da trắng, và sự đóng góp và tham gia của người đồng tính. Đọc lời bài ca này thì quá đơn giản, đầy mùi tình dục. Về nhạc thì nhịp điệu như một con tàu tốc hành. Phong cách biểu diễn thì phải nói là sắt đất, tuyệt vời. Đây là nhạc yêu đời, đầy cảm giác - nói một cách khác là giựt gân. Theo một quan niệm ái gì thuộc về tâm trí và tinh thần thì được đề cao, cái gì thuộc về cảm giác và thể chất thì bị nghi ngờ. Tôi không có quan niệm như thế.

Một bài hát như bài hát này cũng phải thành một meme.

Một dàn nhạc kèn trống / fanfare ở Mỹ



Một dàn nhạc fanfare khác ở Brasil

Ba cô bé Singapore nhảy theo bài này



"Variations on a theme by Casey & Finch" by Erik Bünger - một dàn nhạc tiền phong (chín người) tấu lại điệp khúc của bài hát này theo kiểu mash-up (từng nhịp được cắt lẻ và ghép theo trật tự mới)



2:00am drunk karaoke in the car :D


70's Company - một ban nhạc Brazil

thêm nhạc cute

"I Believe My Heart" - Wanbi Tuấn Anh và Tóc Tiên ca:



"Wanbi Tuấn Anh lại đắm đuối với Tóc Tiên" - Kênh 14 11/2/2009

Bây giờ có một nhu cầu hát và nghe người ta hát tiếng, dù có khả năng nghe hay hiểu tiếng Anh hay không.

Hai ca sĩ tên Wanbi Tuấn Anh (phải có thêm Wanbi - wanna be? - để không nhầm với ca sĩ Tuấn Anh ở hải ngoại) và Tóc Tiên hát một bài hát với chủ đề "I believe my heart" (Anh/em tin ở trái tim anh/em).

Whenever I see your face, the world disappears
Lúc nào nhắm mặt em, trần gian biến mất đi
All in a single glance of, revealing
Tất cả khi thoáng nhìn, biểu lộ
You smile and I feel as though I've known you for years,
Em cười và anh cảm thấy như đã quen biết em lâu năm
How do I know to trust what I'm feeling
Sao mà biết tin tưởng ở cảm giác của anh?

I believe my heart, what else can I do
Anh tin ở trái tim anh, làm sao anh làm được khác nào được?
When every part of every thought leads me straight to you
Khi mọi phần của mọi suy nghĩ đưa anh tận nơi em
I believe my heart, theres no other choice
Anh tin ở trái tim anh, không có chọn lựa khác nào
For now whenever my heart speaks, I can only hear your voice.
Vì nay lúc nào trái tim anh nói, anh chỉ nghe được giọng nói em

A lifetime before we met, has faded away
Một kiếp trước anh em gặp nhau giờ đã tàn phai
How did I live a moment without you
Sao mà em đã sống được một lát không anh
You don't have to speak at all, I know what you'd say
Anh không cần nói gì đâu, em biết những lời anh sẽ nói
And I know every secret about you.
Còn em biết từng điều bí mật của anh.

I believe my heart, it believes in you
Em tin ở trái tim em, nó tin ở anh
It's telling me that what I see is completely true
Nó kể cho em rằng mọi thứ em thấy hoàn toàn thật
I believe my heart, how can it be wrong
Em tin ở trái tim em, sao mà nói bị nhầm
It says that what I feel for you I will feel my whole life long.
Nói kể rằng những tình thương của em cho anh em sẽ cảm thấy suốt cả đời em

I believe my heart, it believes in you
Em/anh tin ở trái tim em/anh, nói tin ở anh/em
It's telling me that what I see is completely true
Nó kể cho em/anh rằng mọi thứ em/anh thấy hoàn toàn thật
And with all my soul I believe my heart
Còn với toàn hồn em/anh em/anh tin ở trái tim em/anh
The portrait that it paints of you, is a perfect work of art.
Bức tranh nó vẽ của anh/em là một tác phẩm hoàn thiện

Bài ca này là do Andrew Lloyd Webber soạn cho một ca kịch với chủ đề Woman In White (người đàn bà mặc đồ trắng). Một cặp ca sĩ người Anh tên là Duncan James và Keedie có phổ biến bài ca này từ năm 2004. Khi đặt lời cho giai điệu thì có vài chỗ nghe không chuẩn. Hay đoàn "a moment without you" và "every secret without you" nghe như những ý đến sau (afterthoughts). Có lẽ sáng tác như thế là một kiểu hook [nét nhạc gây ấn tượng]. (Tôi không phải là người mến mộ nhạc của Andrew Lloyd Webber)

Sao ca tiếng Anh để thế cho tiếng Việt? Với tiếng Việt cái vấn đề nặng nhất là hai chữ "I" và "you" - có phải là hai chữ ấy "phản quốc" hay ít nhất "phản tình cảm." Trong ngôn ngữ Việt thì phải có những đại từ phản chiếu, phải anh-em, em-anh chứ. Không anh-em, em-anh thì đã ra khỏi vũ trụ Việt rồi, phải không. Nhưng hát kiểu ấy làm sao mà song ca được?

Một điều đáng tiếc là cách phát âm tiếng Anh của làng ca nhạc Việt Nam vẫn còn dở.

The world disappears... = De whir disappears...
Every part of every thought... = Every part of every taught...
There's no other choice... = Dares no other choice...
For now whenever my heart speaks... = For now and ever my heart's beats...
You don't have to... = Jew don't have to...

Giống như những bài cute khác, bài hát này cũng có những nét nửa cổ điện--khi phối khí thì luôn phải có một "bộ" đàn dây điện tử.

Duncan James và Keedie ca:

Thanh chocolate ghép đôi

A Pair of Chocolate Slices Reconnect - Nguyễn Hoàng Linh (Jason Gibbs dịch)

♦ Bên hiên mưa phùn giăng mắt nghe như mơ hồ vây kín, nghe cơn mưa tạt vào nỗi nhớ em đậm sâu. Ở chốn cũ ấy giờ này có em vẫn mong anh về, anh biết và anh đợi chờ ngày được gần bên nhau.
On the porch, spitting rain spreads across my eyes, feels vaguely like it's enveloping me. It feels like the rain's lashing into my profoundly sad memories. Back at the old place you're still awaiting my return, I know and am awaiting the day we'll be close together again.

♥ Bao nhiêu lâu rồi anh hỡi, em nơi đây làm chiếc bánh socola hình trái tim để trao tặng anh. Lời hứa trước lúc từ biệt anh nói Valentine quay về, cùng nhau mình xây một mơ ước, chẳng bao giờ xa lìa nhau nữa đâu.
How much longer dear, I'm here making chocolate cookies shaped like a heart to give you. Your promised before you left, you said you'd come back for Valentines day so together we could build our shared dream and never again be apart.

♦ Một mình lạc giữa nỗi nhớ khuất lấp bóng chiều, với ký ức mãi trong tim, nhớ những lúc tay cầm tay, nhớ ánh mắt ấy lúc biệt ly khi anh nhìn vào thật sâu từ trong mắt em lệ rơi buốt đôi hàng mi.
Alone, lost in longing that blocks out the evening shadows, with memories forever in my heart, recalling those times we held hands, recalling your eyes aglow at parting when you looked truly deeply, from my eyes teardrops fell, piercing my eyelashes

♥ Từng lời hẹn ước ta trao cho nhau hôm nào vẫn cứ đánh thức trái tim em mỗi khi ngủ quên, nơi đây em nuôi niềm tin khi được gặp lại anh mình đem ghép đôi mảnh socola trái tim.
Those promises we exchanged on that day still awaken my heart every time I try to sleep to forget, that's where I nourish my faith when I meet you again we'll bring a pair chocolate hearts to reconnect.

♦ Giữa con đường lá rơi mình nhìn nhau, chỉ biết nghẹn ngào nói không thành lời. Vạt nắng vô hình như đang sưởi ấm con tim và nụ cười vương trên khoé môi.
As leaves fall in the middle of the road we look at each other, all we can do is mutely sob. Sunlight falls formlessly like it's warming hearts and smiles stuck to the lip's edge.

♥ Em đã mong chờ phút giây này từ lâu, phút giây nhìn vào mắt anh nồng nàn. Ta ghép đôi mảnh socola thành trái tim yêu mình cầm tay nhau cùng đi đến nơi cuối con đường.
I've awaited this moment for a long time, the moment I could look into your warm eyes. We'll put together a pair of chocolate pieces becoming a loving heart, holding hands going together to the end of the road.


Những hai năm gần đây có phong trào nhạc mới mẻ nhất phải gọi là nhạc cute. Tôi không phải là loại người cấm, trách, phê bình gu âm nhạc của người ta. Nhưng kiểu nhạc này tôi không chịu nổi. Dù sao đi nữa đi phải tìm hiểu ít nhiều đến nhạc này. Vậy tôi là độc giả của Kênh 14 và biết đến bài này: "Hàng “xịn” từ Quang Vinh và Thu Thủy." Nếu Kênh 14 cho đây là xịn thì tất nhiên mình phải chú ý. Kênh 14 phải biết thế nào là xịn chứ? (Tôi là một ông già, làm sao mà biết được).

Dưới đây có một số video / Youtube do thính giả tạo ra cho bài hát mới này.



Có người tên là Malvenla Nency cho rằng:

This video is a Valentine gift from me to all of my loved ones ^_^ The song is in Vietnamese, so... I'm sorry if you can't understand the lyrics T_T It's about the love story between a boy who goes somewhere away and a girl who keeps waiting for the day they meet again. A chocolate cake is their pledge of love, which is divided in two pieces just like them falling apart. Finally, on the day they meet again, the two parts will be join into one perfect chocolate cake again. It's a cute happy ending song with a plot :]

(Avatar của Malvenla Nency)

Có thêm một video do siroxm tạo ra:



siroxm là một quốc dân Việt Nam 18 tuổi.

(Avatar của siroxm)

Đọc qua hai blog của Malvenla Nency thì đoán cô ấy độ 20 tuổi có du học ở Mỹ. Hình như cô ấy thích nhạc Hàn Quốc. Có thêm vài clip nữa của bài "Thanh chocolate ghép đôi" trên mạng. Tôi phải cho rằng các người mến mộ bài ca này đều chân thật.

Nghe nhạc cute này làm cho tôi rất nhớ đến nhạc gây sốc. Những cảm xúc trong các bài ca ấy có vẻ thực tế hơn. Chủ đề của "Thanh chocolate ghép đôi" rất quen thuộc - hai người nhớ nhau, đợi nhau. Nhưng họ có nhớ gì? Có người nào trong bài ca này có nét riêng nào?

Tôi có thể so sánh bài này với một bài ca "Bóng ai qua thềm" của Văn Chung của 70 năm trước đây. Bài ca xưa ấy cũng kém về sự mô tả của hai nhân vật. Nhớ nhung thì biết rồi - nhưng tại sao người yêu đó đáng nhớ? Nguyễn Hoàng Linh và Văn Chung đều không trả lời câu hỏi ấy. Nhân vật của "Bóng ai qua thầm" đan áo len, nhân vật của bài mới mua (hay nấu?) bánh chocolate. Hai thời đại khác hai bối cảnh khác nhau.

Lời ca của "Thanh chocolate ghép đôi" nghe rất vụng về, như người ta dịch từ tiếng Anh một cách chưa thạo. Và đặt lời lẻ không tác giả quan tâm lắm đến văn vần - có lẽ "đậm sâu" đi cùng "bên nhau" nhưng sau đây có "ngủ quên" đi cùng "trái tim" và "thành lời" với "khóe môi." Đây có phải kiểu giai điệu và văn chương mới.

Một nét nữa của nhạc cute này là sự phối âm với hương vị nửa cổ điện - có đàn dây điện tử - cho nghe sang (hay xịn) một ít.

hai nghệ sĩ Quang Vinh và Thu Thủy (nguồn Kênh 14)

Châu Kỳ (1923-2008)

Qua blog của Tuấn Khanh tôi được biết tin buồn là nhạc sĩ Châu Kỳ không còn. Có một số nguồn truyền thông đưa ra thông tin này như báo Sài Gòn Giải Phóng, 24h.com, Đài BBC, Người Việt Daily, v.v.

Hiện nay có rất nhiều nhạc sĩ có những ca khúc không ai còn hát, mặc dù họ được giải thưởng, huân chương, và họ cũng tài trợ để xuất bản những tập bài ca, những đĩa riêng. Đáng lẽ Châu Kỳ là một nhạc sĩ xứng đáng để tôn trọng với những tập nhạc, đĩa nhạc như thế, vì nhạc của Châu Kỳ đã đi sâu vào trái tim của vài ba thế hệ người Việt rồi. Nhưng Châu Kỳ không nhận được giải thưởng nào vì dòng lịch sử theo một lối và không đi một lối khác.

Châu Kỳ tham gia tân nhạc từ những ngày ban đầu. Người ta nhắc đến lịch sử nhạc cải cách, nhạc tiền chiến thì chắc nghĩ nhiều đến những nhóm nhạc và nhạc sĩ ở Hà Nội nhưng các nhạc sĩ Huế cùng thời cũng đóng vai trò rất lớn trong sự trưởng thành của tân nhạc. Hình như bài hát đầu tay của Châu Kỳ là bài "Trở về" được sáng tác năm 1942. Châu Kỳ có một tâm hồn "tiền chiến" lãng du một thời với gánh hát của Ái Liên. Thời sau ông đàn và hát trên đài phát thanh ở Huế rồi tham gia đoàn Thần Kinh ở Sài Gòn (hình như hát trên làn sóng của Đài Pháp Á). Tôi có nghe giọng hát Châu Kỳ thuở ấy qua hai đĩa 78 tua thu các bài "Thiên Thai" và "Trương Chi" rất hay. Một thời Châu Kỳ là chồng của Một Lan một nữ ca sĩ xuất sắc.

Ở Sài Gòn Châu Kỳ tham gia thị trường âm nhạc một cách rất chuyên nghiệp và thành công. Khó đếm được bao nhiêu bài hát được xuất bản, được thu đĩa, và được các ca sĩ hát trên sân khấu và trong các quán karaoke hay nhà riêng đến bây giờ. Tôi chọn một bài tiêu biểu của ông để dịch. Hồi xưa có Hoàng Oanh và Chế Linh hát bài "Giữa lòng đất mẹ" (sáng tác năm 1965, xuất bản năm 1966).

Midst The Motherland's Heart - Châu Kỳ (Jason Gibbs dịch)

Bidding farewell to my student jersey
Leaving my family home
I go into the midst of the motherland's heart that is experiencing so many ups and downs, is full of wretched winds and waves

Life has much position and fame in store
A fighter I'm not yet
The rain and wind is still freezing, a thousand pained worries
The motherland requires deep devotion

Mother! I can hear your tears fall
Because you love your homeland, feel pity for its race!
Who could spread sadness, spread resentment
Fire and smoke have burned up so much happiness!
Pray for the motherland tomorrow, mend so much pain, erase the darkness
So life's sadness is through, resentment is through
Together let's speak the language of
My motherland

Celebratory tears of compassion
Where are they? those who died for the motherland fording rivers, crossing mountains passes
Souls without a minute of eagerness

Then one day our homeland's fate is reconnected
It's so lovely, who's that coming back
Going midst the motherland's heart, with loving feelings for humanity to fulfill that spoken vow


Giữa lòng đất mẹ - Châu Kỳ

Từ giã áo thư sinh
Lìa xa mái gia đình
Ði giữa lòng đất mẹ trải qua bao dâu bể đầy sóng gió điêu linh

Ðời còn lắm công danh
Người tranh đấu chưa thành
Mưa gió còn giá lạnh, nghìn đau thương canh cánh
Ðất mẹ vẫn nặng tình

Mẹ ơi! Con nghe lệ mẹ rơi!
Vì yêu, quê hương thương giống nòi!
Ai đành gieo buồn, gieo sầu hận?
Lửa khói đốt chết bao niềm vui!
Cầu xin cho đất mẹ ngày mai, hàn bao đau thương xóa u hoài.
Cho đời thôi buồn, thôi sầu hận
Cùng nói, tiếng nói:
Đất mẹ tôi

Lệ mừng xót thương ơi
Tìm đâu thấy những người? đi chết vì đất mẹ vượt qua sông qua đèo
Hồn chẳng chút đam mê.
Rồi ngày nối duyên quê
Ðẹp thay dáng ai về
Ði giữa lòng đất mẹ tình yêu thương nhân thế cho trọn tiếng hẹn thề.

Ai cũng yêu quê hương nhưng có rất nhiều cách nhìn về tình yêu đó. Bài hát này cũng mô tả một quan niệm - sai hay đúng hoặc vừa sai vừa đúng tôi không thể nói được. Quê hương này bị lâm vào một cuộc chiến - "trải qua bao dâu bể đầy sóng gió điêu linh." Và nhân vật của bài hát có bổn phận cố cứu quê hương ấy - "Ðất mẹ vẫn nặng tình." "Sóng gió" / "Lửa khói" này gây khó khăn cho tất cả mọi người, trong đó có các người "đi chết vì đất mẹ vượt qua sông qua đèo."

Hai chữ "đất mẹ" nhẹ hơn và tình cảm hơn hai chữ "tổ quốc." Bài này vắng những chữ súng, đạn, pháo, dao, đao, gươm, lính, giết, diệt thù, địch, v.v. Nói là bài hát này có nội dung tuyền truyến thì chắc là đúng. Gần như bài ca nào trong thị trường âm nhạc thời ấy cũng phải có ít nhiều nội dung "lính xa nhà." Và người ta cũng có thể nói rằng đây là một bài ca tâm lý chiến - điều đó khó biết được. Về chất chiến đấu thì bài này cũng yếu. Nhưng chất yêu nước thì rất khá. Vì vậy rất khó biết bài ca động viên người ta như thế nào. Tôi chỉ phải chứng nhận bài hát đầy những ý đẹp viết trong một thời đau thương.

Jason Gibbs soạn 11 tháng 1 2008

Slowdive

Một bạn trên 360 có kể đến một cuộc gặp gỡ với một số người goth. Goth là gothic viết tắt ý nghĩa là một thời và phong cách trung cổ. Kiểu thẩm mỹ gothic rất có sức sống đến bây giờ. Theo tôi hiểu những người goth hiện nay được sự hưởng chuyện của thế kỷ 19 như Dracula và Frankenstein và của Edgar Allen Poe. Các chuyện ấy được khôi phục trong thế kỷ 20 với những horror film (phim khinh khủng?). Tôi nghĩ rằng phải coi ngôi sao điện ảnh Bela Lugosi (một người Hungary) là tổ tiên của những người goth bây giờ. (Tôi rất thích xem các phim của Bela Lugosi).
Về nhạc goth thì phải coi Siouxsie Sue của Siouxsie and the Banshees là công chúa. Tôi không phải là goth - khi tôi lớn lên chưa có nhạc goth. Nhưng nhạc goth rất hợp gu tôi. Siouxsie and the Banshees là một ban nhạc tiền phong của nhạc punk rock rồi khoảng năm 1982 có đổi hướng nhất là với bài hát Slowdive. Một ca khúc và một video tuyệt vời.

Bài hát này không đổi hợp âm - là như không có hợp âm nào rõ rét. Có một ostinato ghita bátx gốm các nốt E-A-D-A-E-A-E-A. Cái nét chính là một tiết tấu đơn giản, mạnh và rất hấp dẫn. Theo tôi một đặc trưng của phong cách Siouxsie and the Banshees là cách hát có rất nhiều nốt "non" hay neutral của thang âm 7 nốt đều (equal tempered heptatonic scale) có quan hệ với nhạc dân gian châu Phi, Ái Lan, nhạc blues, nhạc Đông Nam Á kể cả nhạc dân gian Việt Nam.

Tôi nghĩ bài hát và tiết mục múa này theo kiểu totentanz (cuộc nhảy của người chết)
Cũng là một kiểu liebestod (chết trong tình). Nhìn từ một khía cạnh những lời hát này chỉ mô tả (xin lỗi) sự giao cấu. Nhưng theo tôi nghĩ, trong truyền thống nhạc rock chất tính dục là một cái không nên thiếu. Bài hát này vừa có chất nguyên thủy và bóng tối, vừa có chất say sưa và ngây thơ. (Jason Gibbs soạn 28 tháng 9 2008)


Slowdive - Sự lao dần -- của Siouxsie and the Banshees (1982)

Get your head down to the ground - Làm cho cái đầu xuống sát đất
Shake it all around -- a dirty sound - Giật nó lung tung -- một âm thanh thô bỉ
Put your knees into your face - Để đầu gối vào cái mặt
And see if you can race -- real slow - Và tự coi nếu được chạy đua -- rất dần dần
It's a slowdive -- when you die slow - Đây là sự lao dần -- khi mà chết dần
Oh it's a low jive -- do the slowdive - Ôi là một chuyện vớ vẩn hèn -- khi nhảy ra sự lao dần

Now you jump back like a hound - Này nhảy lùi như chó săn
Emit a howling sound - Bốc ra một tiếng hú
Dig those limbs into the floor - Đẩy đào chân tay vào đất
And holler out for more - Và hò hét xin thêm

And you revel in the dips - Còn say sưa với từng rập rình
When your backbone slips - Khi xương sống bị trượt
Taking honeysuckle sips - Uống vào những hớp kim ngân
From your rolling hips - Từ đôi hông uốn éo
It shifts and it shifts - Chuyển chỗ chuyển chỗ
It's a slowdive -- when you die slow - Đây là sự lao dần -- khi mà chết dần
When you come alive it's a low jive - Khi mà trở sinh động là một chuyện vớ vẩn hèn
Do the slowdive - Nhảy ra sự lao dần

Người con giai đến phòng em chiều thu

The Fellow Who Came To Your Room On An Autumn Afternoon - by Lưu Quang Vũ (Jason Gibbs dịch)

The fellow who came to your room on an autumn afternoon
Wears a tattered soldier's uniform
He's sad and talks up a storm
The fellow spent ten years looking for you
He's back from the battlefield

From a bar, from crowded bustling streets
Come back from lines of despairing poetry
He's been misled, been insulted
Tattered, haggard, solitary
He is seated before you

Now the year's almost through
A path enters a dirty, coal dusted compartment
Grey and black houses
People with gaunt features pushing carts

A birdsong sounds clearly from a pine top at eventide
I want to speak of a secret
Like white enamel taking color in the furnace
Its features take form
In strange, exciting minutes
Only the fire knows
Thirsting minutes become colors upon the stretched canvas
Love's minutes land upon the poem's pages
That which I didn't say
Only your heart understands.

You say that this life is wretched, ugly
Everything is laughable, absurd
It's miserable and it'll kill you
But my dear
Things would only be desparate
If every good person stayed quiet
Maintained stainless hands
Who will straighten up the muck
Who will cast the seeds
For a brighter tomorrow
The fellow who spoke to you
He's not the perfect picture from a book
He's just a poor, mud-strewn stretch of road
Unable to conceal the truth of his heart
Just the dike's edge with so much coal and smoke
He's a vessel
Always seeking, always giving up
In your everyday life you've so many strings holding you
Could you go with him?


Người con giai đến phòng em chiều thu - Lưu Quang Vũ

Người con giai đến phòng em chiều thu
Mặc áo mưa lính rách rưới
Hắn buồn và nói huyên thuyên
Người con giai đi tìm em mười năm
Hắn từ mặt trận trở về

Từ quán rượu từ phố đông huyên náo
Từ những câu thơ tuyệt vọng trở về
Bị lừa dối, bị lăng nhục
Rách rưới, bơ phờ, cô độc
Hắn ngồi trước mặt em

Bây giờ sắp hết năm
Đường vào ô lem luốc bụi than
Những mái nhà xám đen
Những người đẩy xe gầy guộc

Tiếng chim trong veo trên đỉnh thông chiều
Anh muốn nói những lời thầm kín
Như men trắng lên màu trong lò nung
Những đường nét hiện hình
Phút hồi hộp lạ lùng
Chỉ riêng lửa biết
Phút khát vọng thành màu trên khung vải
Phút tình yêu đậu cánh xuống trang thơ
Điều anh không nói ra
Riêng lòng em hiểu biết.

Em bảo cuộc đời này thảm hại lắm xấu xa lắm
Tất cả đều buồn cười vô nghĩa lý
Mà khổ sở mà chết người
Nhưng em ơi
Đâu đã là tuyệt vọng
Nếu mọi người tốt đều lặng im
Giữ riêng bàn tay sạch
Ai là người dọn đi bùn rác
Ai là người gieo hạt
Cho ban mai tươi lành?
Người con giai nói với em
Hắn không phải là tấm hình đẹp trong sách
Hắn chỉ là dãy phố nghèo lấm đất
Không giấu che sự thật của lòng mình
Chỉ là bờ đê nhiều khói và than
Là con thuyền
Luôn luôn kiếm tìm, luôn luôn từ bỏ
Với cuộc đời thường em còn bao mối dây gắn bó
Em đi được với hắn không?


Đọc qua tôi thấy đây là một bài thơ của một nhà thơ có lý tưởng dù cũng nhận rằng kiếp người có nhiều điều không được đẹp mĩ mãn.

Rock Việt 1973

Thỉnh thoảng tôi tìm ra những cái trong mạng mà tôi chưa từng coi. Tối hôm nay tôi mới được xem ban nhạc CBC của Sài Gòn hồi xưa. Trời ơi họ thật sự là dân biết rock. Chơi nhạc kiểu này thì phải gọi là cover band, nhưng họ lại làm trăm phần trăm đúng phong cách, thái độ và thẩm mỹ của rock (theo ý của tôi).

CBC biểu diễn tại một hộp đêm tên là Sherwood Forest ở Sài Gòn mồng 9 tháng 5 1973 (cách đây 35 năm!). Phải đợi gần một phút để nghe họ biểu diễn. Bài hát này là "People, Let's Stop the War" của Grand Funk Railroad, một ban nhạc rock rất được hoan nghênh đầu thập niên 1970.




People let's stop the war - Đồng bao ơi hãy làm cho chiến tranh xong thôi

Ooo, ooo, ooo, ooo-ooo, ooo, ooo, ooo

Hey all you people, for goodness sake, - Hỡi đồng bao, trời ơi
Lets get together, what does it take, - Hãy xum họp lại, phải làm thế nào
To make you understand the value of a man? - Để làm cho các bạn hiểu về giá trị của từng con người?
I'm talkin about your son and neighbor, yes I am, oh - Tôi đang nói về con hay hàng xóm của bạn, vâng tôi nói thế đấy,

Chorus
People let's stop the war. - Đồng bao ơi hãy làm cho chiến tranh xong thôi

If we had a president, that did just what he said, - Nếu chúng ta được một ông tổng thống làm theo lời hứa của chính ông
The country would be just alright, and no one would be dead, - Đất nước ta sẽ vừa như ý, và sẽ không có ai bị chết
From fighting in a war, that causes big men to get rich. - Vì làm chiến tranh mà gây cho các ông to càng giàu
Theres money in them war machines, now aint this a bitch? oh - Có rất nhiều tiền trong máy móc chiến tranh, nào đây là như chó cái?

Chorus

I been excited, ain't nobody ready. - Tôi đã được phấn khởi, chưa ai chuẩn bị
They don't know what to get ready for. - Họ không biết làm chuẩn bị vì lẽ nào
Let's get ready and stop the war. - Hãy chuẩn bị mà làm cho chiến xong thôi

Rồi CBC thành một ban nhạc chạy trốn. Các nam thành viên phải trốn đi lính rồi các lính cụ Hồ được phép ưa người hippy và nhạc rốc. Họ đi từ Indonesia, Malaysia đến Ấn độ rồi được nước Mỹ nhận như người tị nạn.



Phim tài liệu này quay 15 tháng 7 1975.

We're the refugees from south land
Just trying to make a stand
Please listen to our plea
We just want to see our people free

We love the South and we love the North
A Lord please give a course
We love our music and for this we ran
Our land was Vietnam

Nhớ người thương binh

Remembering the Wounded Veteran - Phạm Duy (1947) Jason Gibbs dịch

Evening returns, evening returns to the green rice fields
There's a lass carrying the rice home so he can go kill the enemy
Since that autumn day of war
Since that autumn day of war
There's a lad who went soldiering to the border, do you know, rushing off
Evening returns to the green rice fields
Evening back home, she constantly thinks of him
And sees the days and months flow past
Remembering him far away, far, far away
For the country, he's far away

One evening, one evening on a distant stretch of road
A hero's figure who years past left this place
The lad has returned, his arm amputated
The lad has returned, his arm amputated
Peach color has dyed the corpses of so many of the enemy
Since that autumn war
Do the people back home still remember him?
Because he went to a place of life and death
On the battlefield, he sacrificed himself, sacrificed himself
He's coming back, do you remember him?

He's coming back, coming back do you remember him?
I'm back, I remember the blue afternoon of the battlefield
And the day that I was wounded
And the day, the day that I was wounded
This ravaged body now lives behind the lines, do you know, with the people
Afternoon returns replete with compassion and longing
People from afar sending gifts from afar
Sitting here you'd think that tears would fall
Oh he's come from far, far away
I've very beautiful feelings, do you know!


Nhớ người thương binh - Phạm Duy

Chiều về, chiều về trên cánh đồng xanh
Có nàng gánh lúa cho anh ra đi giết thù (u u ù)
Từ ngày chinh chiến mùa Thu
Từ ngày, từ ngày chinh chiến mùa Thu
Có chàng ra lính biên khu ai ơi tung hoành (ư ư ừ)
Chiều về trên cánh đồng xanh.
Chiều quê hằng nhớ người trai
Và em nhìn tháng ngày trôi
Nhớ người xa, xa vời
Người vì non nước xa xôi

Một chiều, một chiều trên quãng đường xa
Bóng người anh dũng năm xưa ra đi chốn này (ư ư ừ)
Chàng về nay đã cụt tay
Chàng về, chàng về nay đã cụt tay
Máu đào đã nhuốm trên thây bao nhiêu quân thù (u u ù)
Từ ngày chinh chiến mùa Thu
Người quê còn nhớ người chăng
Vì vào chốn tử sinh
Chiến trường quên, quên mình
Người về có nhớ thương binh.

Người về, người về có nhớ thương binh.
Tôi về tôi nhớ chiều xanh ra nơi sa trường (ư ư ừ)
Và ngày tôi đã bị thương
Và ngày, và ngày tôi đă bị thương
Thân tàn nay sống hậu phương ai ơi bên người (ư ư ừ)
Chiều về thương nhớ đầy vơi
Người xa gửi đến quà xa
Ngồi đây tưởng đến lệ rơi
Hỡi người xa, xa vời
Đẹp lòng tôi lắm ai ơi!


"Nhạc tuổi xanh" là một bài ca thật hay, nhưng làm sao mà so sánh với "Nhớ người thương binh." Dù "Nhạc tuổi xanh" ngắn hơn, nhưng bài hát ấy nghe "lắm lời." "Nhớ người thương binh" dài hơn có nhiều từ lặp lại và kể chuyện một cách rất êm ái vậy được dễ nghe và dễ nhớ hơn.

"Nhớ người thương binh" cũng nằm trong những ca khúc Việt Nam theo chủ trường "dân tộc hóa" "đại chúng hóa," khoa học hóa" của cụ Mao Trạch Đông đề ra. Phạm Duy rất am hiểu nhạc dân gian Việt Nam đã vượt qua cái khung ngũ cung một cách rất tự nhiên (và truyền thống). Các ca từ rất rõ và dễ hiểu.

Năm 1948 Phòng Chính Trị của Bộ Thương Binh Cựu Binh đã tổ chức một cuộc thi về đề tài thương binh do hai nhạc sĩ miền Nam Lưu Hữu Phước và Tống Ngọc Hạp "chấm thi". "Nhớ người thương binh" không được giải dù được đăng trên một tập ca khúc của Bộ xuất bản.

Chắc một "khuyết điểm" của bài hát này là không căm thù cho đủ. Còn nữa "Nhớ người thương binh" nghe cũng buồn. Nhưng đây là một nỗi buồn đầy tình cảm. (Buồn sầu không trái với những hành động tiến lên, vượt qua, thích nghi - và nỗi buồn là một cái rất cần chia). Luôn luôn có một hoàn cảnh quen thường (cánh đồng xanh) và một xã hội gắn bó xung quanh (người xa gửi đến quà xa). Dù người thương binh có mất bao nhiều (thân tàn) nhưng vẫn được rất nhiều.

Phong cảnh từ cánh đồng xanh lên quãng đường xa rồi đến chiều xanh sa trường. Màu xanh cánh đồng có phải giống màu xanh chiều sa trường?